Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Эстәлеккә күсергә
Википедияирекле энциклопедия
Эҙләү

Шишәмбе

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Шишәмбе —аҙнаныңдүшәмбе менәншаршамбы араһындағы көнө.Фарсы теленән мәғәнәһе —шәмбенән һуң өсөнсө көн.Халыҡ-ара ISO 8601 стандарттарына ярашлы, шишәмбеаҙнаның икенсе көнө һанала.Мосолман календарында иһә ул аҙнаның дүртенсе көнө.

Этимологияһы

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
Күп телдәрҙә был көн атамаһыМарс (итал. -Арес) менән бәйле. Римдағы Арес статуяһы күсермәһе.

Әрмән телендә (Երեքշաբթի —ерекшабти́),грузин телендә (სამშაბათი —самшабати),башҡорт телендә (шишәмбе),тажик телендә (сешанбе) һәмтатар телендә (сишәмбе), барыһы ла «шәмбенән өсөнсө көн» тигәнде аңлата.

Боронғо Римда был көн мифологикМарсҡа бағышланған булған (франц. Mardi, итальянса - Martedì), төньяҡ герман ҡәбиләләрендә — шуға оҡшаш - Тиу (норвег. -Tysdag).

Латин телендә шишәмбе көн имя вторникаdies Martis («Марс көнө»), гречксао ἡμέρα Ἄρεως Арес көнө тигәндән алынған[1]. Латин теленән сыҡҡан күп кенә телдәрҙә (француз теле,испан теле, итальян теле) был көнгә атама рим һуғыш илаһы Марс хөрмәтенә бирелгән.

Инглиз телендә көн исеме боронғо инглизTiwesdæg һәм урта инглизTewesday тигәнде ҡушып яһалған (хәҙергесәTuesday)[2].Tiw — протогерман илаһының боронғо инглиз рәүешендә*Tîwaz, йәкиTýr боронғо норвег телендә - һуғыш һәм ҡануниәт илаһы[3][4].

Һиндостандың классик телдәрендә -пали һәмсанскритта,Таиландта был көнАнгарака тип атала («ҡыҙыл төҫкә эйә»)[5]

Шишәмбегә бәйле хөрәфәттәр

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Башҡорттарҙың мәжүси инаныстары араһында шишәмбегә бәйле хөрәфәттәр ҙә булған, был көндә әһәмиәтле эштәрҙе башламаҫҡа йә эшләмәҫкә кәңәш ителгән, тырнаҡ ҡырҡыу өнәлмәгән. Исламда бындай хөрәфәттәр тыйылыуға ҡарамаҫтан, улар беҙҙең көндәргә тиклем һаҡланып килгән.

Шуныһы ҡыҙыҡ, был көнгрек һәмиспан мәҙәниәттәрендә лә уңышһыҙ көн һанала. Гректар өсөн был —Константинополде (Истанбул) юғалтҡан,төрөктәр яулап алған көн, испандарҙа иһә «Шишәмбе өйләнмә һәм сәфәргә сыҡма» тигән хөрәфәт йәшәй (исп. En martes, ni te cases ni te embarques). Бынан тыш, испандарҙа айҙың 13-сө көнө шишмбегә тап килеү насар һанала, ә йомаға тура килһә - яҡшы.

Башҡорт исемдәрендә - "шишәмбе"

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Башҡорт халҡында баланың ниндәй көндә донъяға килеүенә ҡарап ҡушылғанисемдәр булған. Шулар араһында шишәмбе лә бар - Сисәмбай, Сисәмбикә[6]

Сығанаҡтар

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Башҡорт теленең һүҙлеге. 1-се том. - Мәскәү, 1993.
  • Иранский календарь[2]
  • Понедельник[3]
  • Вторник[4]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑Широкое использование семидневной недели всюду в Эллинистическом мире, представляющем смешанные культуры, привело к унификации названий дней недели и привязки их к названиям планет, данных по именам греческих богов, близких по функциям к вавилонским (http://www.symbols.com/encyclopedia/29/2916.html 2011 йыл 10 августархивланған.)
  2. ↑Tuesday  (билдәһеҙ). Online Etymology Dictionary. Дата обращения: 31 август 2010. Архивировано 22 август 2011 года.
  3. ↑TIWAZ - The Warrior's Rune  (билдәһеҙ). Oswald the Runemaker. Дата обращения: 31 август 2010. Архивировано 22 август 2011 года. 2011 йыл 6 августархивланған.
  4. ↑Stuart Alan. Tiw (Tyr)  (билдәһеҙ). Anglo-Saxon Heathenism. Дата обращения: 12 июль 2011. Архивировано 22 август 2011 года. 2012 йыл 2 апрельархивланған.
  5. ↑Вторник[1]
  6. ↑Т. Кусимова, С. Бикҡолова. Башҡорт исемдәре. - Өфө, 2010. - 229 бит


Аҙна көндәре
Дүшәмбе |Шишәмбе |Шаршамбы |Кесаҙна |Йома |Шәмбе |Йәкшәмбе
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Шишәмбе&oldid=1152018» битенән алынған
Категориялар:
Йәшерелгән категория:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp