Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Эстәлеккә күсергә
Википедияирекле энциклопедия
Эҙләү

Цезий

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Цезий
Рәсем
Масса132,90545196 ± 6,0E−8 массаның атом берәмеге[1]
Кем хөрмәтенә аталғанЗәңгәр[d]
Асыусы йәки уйлап табыусыРоберт Вильгельм Бунзен[d][2][3][4][…] һәмГустав Роберт Кирхгоф[d][2][3][5]
Асыу датаһы1860[2][3]
Табылыу урыныГейдельберг[d][2]
Элемент символыCs[6]
Химик формулаCs[7]
Каноническая формула SMILES[Cs][7]
Атом һаны55[2]
Электронная конфигурация[Xe] 6s¹ һәм1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s² 4d¹⁰ 4p⁶ 5s² 5d¹⁰ 5p⁶ 6s¹
Электр кирелеге0,79
Ионный радиус1,67 ангстрем[8],1,74 ангстрем[8],1,81 ангстрем[8] һәм1,88 ангстрем[8]
Энергия ионизации375,7 килоджоуль на моль,2234,3 килоджоуль на моль һәм3400 килоджоуль на моль
Әселәнеү дәрәжәһе1
Стандартная молярная энтропия85,2 ± 0,05 Дж / (моль·К)[9]
Моос шкалаһы буйынса ҡатылыҡ0,2
 Цезий Викимилектә

Цезий (лат. Caesium, Cs) —Менделеевтың периодик таблицаһының 6-сы осор, 1-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 55.

55
Цезий
132,906
[Xe]6s1

Ябай матдәцезий — йомшаҡ, һелтеле металдар, көмөшһыу-һары төҫтә. Атамаһын эмиссия спектрындағы сағыу күк төҫтәге ике һыҙаты буйынса алған (лат. caesius — күк йөҙөндәй зәңгәр)

Символы

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Цезий элементының символы — Cs (Цезий тип уҡыла).

Тарих

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

1860 йылда немец ғалимдарыР. В. Бунзен һәмГ. Р. Кирхһоф тарафынанГерманиялағы Бад-Дюркһайм минераль сығанағы һыуҙарында оптик спектроскопия ысулы менән асыла, шулай итеп, ул спектраль анализ ярҙамында асылған беренсе элемент була. Цезий таҙа килеш беренсе тапҡыр 1882 йылда швед химигыК. Сеттерберг тарафынан электролиз үткәргән ваҡытында цезий цианиды (CsCN) һәм барий ҡатнашмаһын айырып алған.

Тәбиғәттә

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Төп цезий минералы булып поллуцит тора . Цезий ҡушылмалар сифатында ҡайһы бер алюмосиликаттарға инә:лепидолит,флогопит,биотит,амазонит,петалит,берилл,циннвальдит,лейцит,карналлит. Шулай уҡ һирәк осрай торған минералавогадритта бар.Сеймал сифатындасәнәғәттәполлуцит һәм лепидолит файҙаланыла.

Цезийҙың раҫланған донъя запасы 2012 йыл башына70 000 тонн[10].

Цезий мәғдәне (поллуцит) сығарыу буйынсаКанада алдынғы — уның ятҡылыҡтарында донъя цезий миҡдарының яҡынса 70 проценты тупланған. Поллуцит шулай уҡНамибия һәмЗимбабвела сығарыла.Рәсәйҙә поллуцит ятҡылыҡтары Кольск ярымутрауында, Көнсығыш Саянда һәм Байкал аръяғында.бар. Бындай поллуцит ятҡылыҡтары шулай уҡҠаҙағстан,Монголия һәмИталия дәүләттәрендә (Эльба утр.) бар, әммә запастары әҙ, һәм уларҙың мөһим иҡтисади әһәмиәте юҡ[10].

Донъяла байытылған цезий мәғдәнен сығарыу йылына 20 тонна самаһы тәшкил итә. Металл (таҙа) цезий етештереү күләме — донъяла йылына 9 тонна самаһы[10].

Ҡайһы бер сығанаҡтар[11] раҫлауынса, цезийға ихтыяж сығарылғанына ҡарағанда8,5 тапҡырға күберәк, цезий металлургияһында борсолорға урын бар.

Ҡулланыу

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Цезий бары тик XX быуат башында ғына ҡулланыла башлай, шул ваҡытта уның минералдары табыла һәм саф килеш табыу технологияһы етештерелә. Хәҙерге ваҡытта цезий һәм уның ҡушылмаларыэлектроникала,радио-,электро-, рентгенотехникала, химия сәнәғатендә, оптикала,медицинала,ядро энергетикаһында ҡулланыла. Дөйөм алғанда, тотороҡло тәбиғи цезий-133, сикләнгән рәүештә - уның атом электростанциялары реакторҙарындауран,плутоний, торийҙы ҡушыуҙан бүлеп сығарылған цезий-137 радиоактив изотобы ҡулланыла.

Биологик әһәмиәте

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Рубидий хлориды һәм хлорид цезий хлориды газ алмашыуҙа ҡатнаша, окислаусы ферменттарҙың эшсәнлеген активлаштыра, был элементтарҙың тоҙҙары организмдың гипоксияға тотроҡлолоғон арттыра.

Цезий тере организмдарҙа

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Цезий-137 — цезийҙың радиоактив изотобы, бета-нурланыш һәм гамма-кванттар сығарып, биосфераның техноген һәм радиоактив бысраныуында төп сәбәптәрҙең береһе. Радиоактив яуым-төшөм, радиоактив ҡалдыҡтар, атом электр станцияһы ҡалдыҡтарын эшкәртеүсе завод ташландылары тупраҡта һәм һыу төбө ултырмаларында әүҙем туплана; һыуҙа башлыса ион төрҙәре йыйыла. Кеше, хайуан һәм үҫемлектәрҙең организмдарында бар. Хайуандарҙың организмында Cs-137 башлыса бауыр һәм мускулдарында туплана. Төньяҡ боландары төньяҡ американың һыу ҡоштарында күп тупланыуу коэффициенты асыҡланған. Бәшмәктәр радиоцезий «аккумулятор»ҙары тип һанала[12].

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑Meija J.,Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D.,Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T.,Prohaska T.Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) //Pure and Applied Chemistry —IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN0033-4545;1365-3075;0074-3925 —doi:10.1515/PAC-2015-0305
  2. ↑2,02,12,22,32,4Эмсли Д.Nature's Building Blocks: An A-Z Guide of the Elements (New Edition) —Издательство Оксфордского университета, 2011.
  3. ↑3,03,13,2Колотов С. С.,ΔЦезий (урыҫ) //Энциклопедический словарь —СПб.:Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIIа. — С. 893—894.
  4. ↑Biographisches Jahrbuch und Deutscher Nekrolog (нем.) / Hrsg.:A. Bettelheim —B. — Vol. 4, 1899. — S. 198.
  5. ↑Deutsche Biographie (нем.) —München BSB,Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 2001.
  6. ↑Wieser M. E.,Coplen T. B.,Wieser M.Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) //Pure and Applied Chemistry —IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN0033-4545;1365-3075;0074-3925 —doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
  7. ↑7,07,1CESIUM (ингл.)
  8. ↑8,08,18,28,3(unspecified title) —ISBN 0-8493-0485-7
  9. ↑https://chem.libretexts.org/Bookshelves/General_Chemistry/Book%3A_ChemPRIME_(Moore_et_al.)/16%3A_Entropy_and_Spontaneous_Reactions/16.06%3A_Standard_Molar_Entropies
  10. ↑10,010,110,2Рынок цезия, 2013
  11. ↑О цезии на сайте Российского нефтяного союза 2016 йыл 15 апрельархивланған.
  12. ↑А. Г. Шишкин.Чернобыль  (билдәһеҙ) (2003). — Радиоэкологические исследования грибов и дикорастущих ягод.Дата обращения: 27 июль 2009.Архивировано 22 февраль 2014 года. 2014 йыл 22 февральархивланған.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Перельман Ф. М.. Рубидий и цезий. М., Изд-во АН УССР, 1960. 140 стр. с илл.
  • Кульварская Б. С., Соболева Н. А., Татаринова Н. В. Композиционные соединения щелочных металлов — новые эффективные источники ионов и электронов. Изв. АН СССР. Сер. физич.; 1988. Т.52. № 8. С.1509-1512.
  • Лидин Р. А. и др. Химические свойства неорганических веществ. — 3-е изд., испр. — Москва: Химия, 2000. — 480 с. —ISBN 5-7245-1163-0.
  • Плющев В. Е., Степин Б. Д. Химия и технология соединений лития, рубидия и цезия.- М.-Л.: Химия, 1970.- 407 с
  • Солодов Н. А., Рубидий и цезий, М., 1971;
  • Плющев В. Е., Степин Б. Д., Аналитическая химия рубидия и цезия, М., 1975
  • Коган Б. И., Названова В. А., Солодов Н. А., Рубидий и цезий, М., 1971;
  • Моисеев А. А., Рамзаев П. В., Цезий-137 в биосфере, М., 1975;
  • Редкол.: Зефиров Н. С. (гл. ред.). Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Большая Российская энциклопедия, 1999. — Т. 5. — 783 с. —ISBN 5-85270-310-9.
  • Audi G., Kondev F. G., Wang M., Huang W. J., Naimi S. The Nubase2016 evaluation of nuclear properties (англ.) // Chinese Physics C. — 2017. — Vol. 41, iss. 3. — P. 030001-1—030001-138. — doi:10.1088/1674-1137/41/3/030001. — Bibcode: 2017ChPhC..41c0001A.
  • Mattsson S., Radionuclides in lichen, reindeer and man, Lund, 1972.
  • Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report) (англ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Vol. 85, no. 5. — doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
⚙️ 
  Һүҙлектәр һәм энциклопедиялар
Норматив контроль
BNF: 121655651 ·GND: 4147131-3 ·LCCN: sh85022200 ·NDL: 00570840 ·NKC: ph124977
Д. И. Менделеевхимик элементтарҙың периодик системаһы
 12              3456789101112131415161718
1H He
2LiBe BCNOFNe
3NaMg AlSiPSClAr
4KCa ScTiVCrMnFeCoNiCuZnGaGeAsSeBrKr
5RbSr YZrNbMoTcRuRhPdAgCdInSnSbTeIXe
6CsBaLaCePrNdPmSmEuGdTbDyHoErTmYbLuHfTaWReOsIrPtAuHgTlPbBiPoAtRn
7FrRaAcThPaUNpPuAmCmBkCfEsFmMdNoLrRfDbSgBhHsMtDsRgCnUutFlUupLvUusUuo
8UueUbnUbuUbbUbtUbqUbpUbh 
Һелтеле металдарҺелтеле ер металдарыЛантаноидтарАктиноидтарСуперактиноидтарКүсеүсе металдарБашҡаметалдарПолуметаллыБашҡаметалл булмаған элементтарГалогендарИнерт газдарҮҙенсәлеге билдәһеҙ
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Цезий&oldid=1264212» битенән алынған
Категориялар:
Йәшерелгән категориялар:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp