Француз теле (үҙатамаһы —les Français, la langue français ) —француздарҙың теле (Францияның рәсми теле ). Яҙмаһы латин алфавиты нигеҙендә.Француз теле 29 илдә дәүләт теле булып тора: Франция,Канада ,Бельгия ,Швейцария ,Ливан ,Люксембург ,Монако ,Марокко ,Алжир ,Туниста һәмАфриканың бер-нисә илендә.
Һинд-европа телдәре ғаиләһенә ҡарай (роман төркөмө ,галл-роман төрө ). Ябайлатин теленән сыҡҡан, башҡа роман телдәренә ҡарағанда унан ныҡ алыҫлашҡан[ 1] БМО (ООН) һәмЮНЕСКО -ның рәсми телдәренең береһе. Француз теле — бик күп халыҡ-ара ойошмаларҙың рәсми теле һәм сит ил теле булараҡ иң күп өйрәнелгән телдәрҙең береһе. «Франкофония» халыҡ-ара ойошмаһы мәғлүмәттәре буйынса, француз телендә ысынлап аңлаша алған кешеләр һаны — 274 миллион[ 2]
Төп мәҡәлә:Боронғо француз теле ,Урта француз теле . Ябай һөйләш латин теленең айырым француз теленә әүерелеү процесы VI быуаттан VIII быуатҡа тиклем осорҙо ала.Иң боронғо француз телендәге текстар —Страсбург анттары (842 йыл) һәм Изге Евлалия тураһында секвенциялар (IX быуат аҙағы). Урта француз теленә классик латин теле көслө йоғонто яһай.
1066 йылдаНормандия герцогыВильгельм Англияны яулап алғандан һуң, француз теле (инглиз-норманд ,француз закон (юриспруденция) телдәре) Англияла өс быуат буйы юғары ҡатлам теле була (Нормандия рыцарҙары теле). Француз теле шулай уҡ төрлө тәре йөрөтөүселәрҙең дөйөм теле һәм Яҡын Көнсығыштағы тәре йөрөтөүселәр дәүләттәренең теле була.
XII—XIII быуаттарҙа француз телеГермания , Фландрия, Нидерландта юғары ҡатлам араһында тарала. XIII быуат аҙағында ҡайһы берИталия яҙыусылары французса яҙышҡан,Марко Поло , мәҫәлән, үҙ сәйәхәтен француз телендә һүрәтләгән.
Вилле-Котре ордонансы 1539 йылда француз телен Францияла берҙәм дәүләт теле итеп нығыта һәм урындағы администрацияларға административ документтар төҙөгәндә латин теле урынына Париж нормаһына таянырға ҡуша. 1635 йылда кардиналРишелье Франция академияһын булдырыуы тел тарихында бик мөһим ваҡиға була. XVII быуат уртаһынан француз телен халыҡ-ара тел итеп ҡуллана башлағандар, ләкин уның иң киң таралған ваҡыты- XVIII быуат була. Француз теле дипломатияла, фәндә, халыҡ-ара мәҙәни мөнәсәбәттәрҙә, әҙәбиәттә латин телен ҡыҫырыҡлап сығара. УлБөйөк Британия ,Германия ,Австрия ,Нидерланд ,Италия ,Скандинавия илдәрендә,Рәсәйҙә ,Польша ,Венгрияла ҡулланыла. француз булмаһалар ҙа үҙ әҫәрҙәренЛейбниц , Галиани,Фридрих II ,Екатерина II ,Казанова француз телендә яҙғандар. Француз телеБеренсе донъя һуғышына тиклем берҙән-бер рәсми танылған халыҡ- ара тел була[ 3] [ 4]
См.:Франкофондар ,Француз телле илдәр ,Франция колониялары . родной язык административный язык важный, второй или язык культуры франкоязычные меньшинства
Региональные и национальные варианты французского языка
Знание французского языка вЕвропейском союзе [ 5] См.:Бельгий француз теле ,Швейцарияла француз теле . Франция См.:Тубон законы ,Францияла тел сәйәсәте . Франция конституцияһы буйынса француз теле 1992 йылдан рәсми тел тип иҫәпләнә. Бөтә рәсми документтар һәм килешеүҙәр француз телендә яҙылырға тейеш. Әгәррекламала сит телдәге һүҙҙәр булһа, уларҙың тәржемәһе бирелергә тейеш.
Францияла хәҙерге заманда түбәндәгедиалект төркөмдәре бар[ 6]
Төньяҡ:Нормандия ,Пикардия ,Валлон . Көнсығыш:Лотарингия ,Шампань . Көньяҡ-көнсығыш:Бургундия ,франко-конти теле . Көньяҡ-көнбайыш:пуатевин-сентонж (пуатевин ,сентонж ),ангулем (ангумуа). Көнбайыш:анжуй ,мэн ,галло . Үҙәк:франсий (Иль-де-Франс диалекты),турен ,орлеан ,беррий ,бурбонне . Хәҙерге Францияла диалекттар бик аҙ ҡулланыла. Төньяҡ диалекттары нығыраҡ һаҡланған (Валлон һәм Пикардия диалекттарының үҙ орфографияһы бар, был диалекттарҙа әҙәби әҫәрҙәр яҙыла, көндәлек баҫмаларҙа материалдар сыға)[ 7]
Aa ɑ Nn ɛn Bb be Oo o Cc se Pp pe Dd de Qq ky Ee ø Rr ɛr Ff ɛf Ss ɛs Gg ʒe Tt te Hh aʃ Uu y I i i Vv ve J j ʒi Ww dubləve Kk kɑ Xx iks Ll ɛl Yy igrɛk Mm ɛm Zz zɛd
См.:Француз әлифбаһы ,Француз орфографияһы үҙгәреүе (1990) . Француз әлифбаһендә 26 латин хәрефе, уларға диакритик билдәләр һәм латинлигатуралары (ҡушылған хәрефтәр)Æ æ ,Œ œ өҫтәлә.
Сит телдән ингән һүҙҙәрҙә ҡулланылған хәрефтәр һәм хәрефтәр бәйләнеше:k (инглиз ,грек ,ғәрәп [ 8] kilo ),w (wagon [vagɔ̃] ), әйтелмәй торғанh (герман ,төрки телдәр , ғәрәп[ 8] ch (chœur [kœr] ),ph (грек:philologue [filɔlɔg] )[ 9] nævus [nevys] ,cæcum [sekɔm] ,œsophage [ezɔfaʒ] ,Œdipe [edip] .
A, E, I, O, U, Y, C хәрефтәрендәге билдәләр әйтелеште белдерә һәм бер иш төрлө яңғыраған һүҙҙәрҙе яҙмала айырыр өсөн ҡуйыла (омофондар ). Диакритик хәрефте диакритикаһыҙға алмаштырып яҙыу-хата була[ 10] [ 11] CEE (Communauté Économique Européenne ); график ҡыҫҡартыуҙарҙа улар һаҡлана:É .-U . (États-Unis ).
Знак Буквы Описание Акут accent aigu Éé [e] в открытом слоге:répétér [re-pe-te][ 12] :212 Гравис accent grave Èè [ɛ] в закрытом слоге:mère [mɛr]. Циркумфлекс accent circonflexe â — [ɑ], ê — [ɛ], ô — [o]. Циркумфлекс может указывать на долготу в закрытом ударном слоге>> î, û — не изменяет произношение. Для различения на письме: dû — причастие,du — артикль…[ 9] :26 С 1990 года допускается неупотребление циркумфлекса надi, u , кроме словdû, mûr, sûr, jeûne , форм глаголаcroître ,имён собственных и некоторых других случаев[ 13] Трема́ tréma Ëë Обозначает самостоятельно читаемую букву, исключая чтениедиграфа : canoë [kanɔe] , égoï ste[egɔist] . Встречается редко, особенноü, ÿ , представленные только в редких именах собственных (Aÿ, Freÿr, Ysaÿe), а также в ставшем нарицательным словеcapharnaüm и в глаголеcrapaüter (вариант написанияcrapahuter ).-guë с непроизносимымë допускается написание-güe: ciguë, cigüe [sigy] ; и вместо-geu- с непроизносимымe —-geü-: vergeure, vergeüre [vɛrʒyr] [ 14] Седиль cédille Çç Стоит только перед гласными a, o, u, означая звук [s][ 12] :213 морфемы во всех её формах:lancer — lançons, France — français
Апостроф билдәһе һүҙ аҙағындағы әйтелмәй торған һуҙынҡы өндәрҙе алмаштыра, һәм уны арттараҡ килгән һуҙынҡы өнгә, йәки әйтелмәй торғанh хәрефенә бөткән һүҙ менән тоташтыра (элизия күренеше>> [ 12]
В каких словах используется Примеры A la(артикль или приглагольное местоимение) l’ eau, je l’ aime’ habitude(но с h придыхательной: la haie[ 9] :25 E 1. le, je, me, te, se, ce, ne(предлоги) (союз) (союзы) (наречия) (приставка) 1. je m’ appelle, c’ est loin, je n’ ai pas’ Émile Zola, jusqu’ ici’ il vienne’ il arriveтолько: presqu’ île, quelqu’ un (une)’ apercevoir, s’ entr’ aimer[ 15] :10-11 I si(союз, перед местоимением il, ils) s’ il vous plaît
Орфография X—XIV быуаттағы иҫке француз теле фонетикаһының ҡағиҙәләрен һаҡлай (ул саҡтадифтонгтар ,трифтонгтар ,аффрикаталар , әйтелә торғанфлексиялар булған[ 16]
Әйтелмәй торған хәрефтәр[ 9] [ 12]
һуңғы тартынҡыларp, b, t, d, s, z, x : bras[brɑ] , camp[kɑ̃] , nid[ni] . r һүҙ аҙағындағы-ier, -er булғанда (I төркөм ҡылымдарҙың инфинитивы һәм башҡа һүҙҙәр): ouvrier[uvrije] , boulanger[bulɑ̃ʒe] , arriver[arive] .Бер ижекле һүҙҙәрҙән башҡа: hier[jɛr] , cher[ʃɛr] ; һәм ҡайһыкүп ижекле : hiver[i-vɛr] .e һүҙ аҙағында: fable[fɑbl] , joie[ʒwa] . Бер ижекле рәсми һүҙҙәрҙән башҡа: le, de, se…[lə], [də], [sə] .e һуҙынҡынан һуң йәки һуҙынҡынан алда: je saluerai[ʒə salyre] , asseoir[aswar] .h әйтелмәй: l’homme[lɔm] , cahier[kaje] .h еңелсә һулыш алып әйтелә торған (элизияла һәм льейзонда ҡатнашмай). Фонетик транскрипцияла апостроф менән билдәләнә: la haie[la ’ɛ] .Икеләтелгән хәрефтәр бер өн итеп уҡыла: pomme[pɔm] , addition[adisjɔ̃] [ 9]
Түбәндәге таблицаларҙа тик төп ҡағиҙәләр килтерелә[ 15]
Тартынҡы өндәр :Өн Хәрефтәр Миҫалдар p p pour[pur] b b beau[bo] t t tout[tu] d d dans[dɑ̃] k c (кроме перед: e, i, y), coq[kɔk] , quel[kɛl] g g (кроме перед: e, i, y), gare[gar] , guide[gid] f f, ph femme[fam] , phare,[far] v v vous[vu] s s, ss, c (перед: e, i, y),+ гласн.) sac[sak] , patience[pasjɑ̃s] z z, s (между гласн.) zone[zon] , maison[mɛzɔ̃] ks x, cc (перед: e, i) extra[ɛkstra] , accent[aksɑ̃] gz x examen[ɛgzamɛ̃] ʃ ch chose[ʃoz] ʒ j, g (перед: e, i, y), jour[ʒur] , georgette[ʒɔrʒɛt] l l les[le] r r roue[ru] m m même[mɛm] n n non[nɔ̃] ɲ gn ligne[liɲ] Сит телдәрҙә тартынҡылар ŋ ng(англ.[ 17] [ 18] :49 parking[parkiŋ] , meeting[mitiŋ] dʒ j(англ.[ 18] :45 jazz[dʒaz] , jean[dʒin] tʃ tch(англ., исп.[ 18] :39 Tchad[tʃad]
Һуҙынҡы өндәр Өн Хәрефтәр Миҫалдар a a, à la[la] ɑ a, â pas[pɑ] , pâte[pɑt] e e, é les[le] , et[e] , été[ete] ɛ e, è, ê, ei, ai, aî elle[ɛl] , frère[frɛr] , mais[mɛ] i i, î, ï, y il[il] o o, ô, au, eau mot[mo] , faute[fot] ɔ o sort[sɔr] y u, û, ü tu[ty] ø eu, œu, eû jeûne[ʒøn] , œufs[ø] , feu[fø] œ eu, œu, œ jeune[ʒœn] , œuf[œf] , œil[œj] ə e le[lə] , regarder[rəgarde] u ou, oû nous[nu] Танау һуҙынҡылары ɑ̃ an, am, en, em sans[sɑ̃] , présent[prezɑ̃] ɛ̃ in, im, ain, aim, en, ein saint[sɛ̃] ɔ̃ on, om bon[bɔ̃] œ̃ un, um brun[brœ̃] Ярым һуҙынҡы өндәр j il, ille, y, rail[rɑj] , taille[tɑj] , fille[fij] ,[peje] , pied[pje] w(+a, i, ɛ, ɛ̃) oi, ou, w, wh, oin moi[mwa] , oui[wi] ,[wɛst] , oindre[wɛ̃dr] ɥ(+гласн.) u lui[lɥi]
↑ Du françois au français (фр.) ↑ Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;francophonie төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Белякова Т. А. Французский язык в международном общении: Curiculum vitae 2019 йыл 26 майархивланған . ↑ Т. Скоробогатова. Язык международного общения ↑ Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;euro төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Гак, 1990 ↑ Реферовская и др., 2001 , с. 242—245↑8,0 8,1 Реферовская и др., 2001 , с. 203↑9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;zasl төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;af төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;oq төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑12,0 12,1 12,2 12,3 Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;daue төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;rap-circ төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;rap-trem төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑15,0 15,1 Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;orth-lar төшөрмәләре өсөн текст юҡ ↑ Челышева, 2017 ↑ Реферовская и др., 2001 , с. 205, 207↑18,0 18,1 18,2 Өҙөмтә хатаһы:<ref> тамғаһы дөрөҫ түгел;gan төшөрмәләре өсөн текст юҡ Ҡалып:Языки ООН Ҡалып:ЯзыкиЕС Ҡалып:Романские языки
