Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Эстәлеккә күсергә
Википедияирекле энциклопедия
Эҙләү

Уран (элемент)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Уран
Рәсем
Кем хөрмәтенә аталғанУран
Асыусы йәки уйлап табыусыЭжен Пелиго[d]
Асыу датаһы1789
Элемент символыU[1]
Химик формулаU[2]
Каноническая формула SMILES[U][2]
Атом һаны92
Электр кирелеге1,38
Ионный радиус1,03 ангстрем[3],0,89 ангстрем[3],1 ангстрем[3],1,17 ангстрем[3],0,76 ангстрем[3],0,45 ангстрем[3],0,52 ангстрем[3],0,73 ангстрем[3] һәм0,86 ангстрем[3]
Тығыҙлыҡ19,05 ± 0,01 грамм на кубический сантиметр[4]
Етештереү ысулынастуран[d]
Масса238,02891 ± 3,0E−5 массаның атом берәмеге[5]
Изображение памятной доски
 Уран Викимилектә

Уран (лат. Uranium, U) —Менделеевтың периодик таблицаһының 7-се осор элементы. Тәртип номеры — 92.

Атом массаһы — 238,029;актиноидтарға ҡарай. Уранда радиоактив элементтар аҙ, тотороҡлоизотоптары юҡ. Уның иң киң таралған изотобы уран-238 (146нейтронлы, тәбиғи уранда 99,3 % тәшкил итә) һәм уран-235 (143 нейтронлы, тәбиғи уранда миҡдары 0,7204 %).

Символы

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Уран элементының символы — U (Уран тип уҡыла).

Тарихы

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Уран1789 йылдаКлапрот Мартин Генрих тарафынан асыла.

Боронғо заманда уҡ тәбиғи уран окисы һары һауыт-һаба яһау өсөн ҡулланылған. Мәҫәлән,Неаполь янында һары быяла ярсығы табылған, унда 1 % уран оксиды бар булып сыҡҡан, быяла беҙҙең эраның 79-сы йылында эшләнгән булған[6] Уран тарихында беренсе мөһим дата — 1789 йылда немец натурфилософы, химикМартин Генрих Клапрот Саксониянастуран мәғдәнен ҡаҙып алып, алтынһыу-һары «тупраҡтан» металға оҡшаш ҡара матдә тергеҙеүе. Клапрот уны яңыэлемент тип иҫәпләп,Уран планетаһы хөрмәтенә шундай исем бирә.

Уран илле йылметалл тип иҫәпләнеп йөрөй. 1841 йылда ғына француз химигыЭжен Пелиго (1811—1890) металға оҡшаш ялтырауыҡлы булһа ла, Клапрот уран элемент түгел, UO2 оксиды тип иҫбатлай. 1840 йылда Пелиго ябай матдә уранды айырып ала һәм уның атом ауырлығын билдәләй.

Уранды өйрәнеүҙә киләһе мөһим аҙымды 1874 йылдаД. И. Менделеев яһай. Ул үҙе эшләгәнпериодик системаһына таянып, уранды таблицаһының иң алыҫ шаҡмағына урынлаштырған. Элек урандың атом ауырлығын 120-гә тигеҙ тип һанағандар. Менделеев был миҡдарҙы ике тапҡыр арттыра. 12 йылдан һуң уның фекере немец химигы Циммерман (J. Zimmermann) тәжрибәләре менән раҫлана[7].

1896 йылда, уран тикшергәндә, француз ғалимы Антуан Анри Беккерель осраҡлы рәүештә радиоактив тарҡалыуҙы(радиоактивный распад) аса.

Тәбиғәттә

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
Уран мәғдәне

Уран — күп һанда осрай торған иң ҙур номерлы элемент. Ер ҡабығы йөкмәткеһенең 0,00027 % (ауырлығы) тәшкил итә, диңгеҙ һыуында концентрацияһы — 3,2 мкг/л (башҡа мәғлүмәттәр буйынса, 3,3·10-7 %).Литосферала уран миҡдары 3 йәки 4 ·10−4%[8] тип баһалана .

Уран сығарған илдәр

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
Исеме ятҡылығыИлдәЗапасы, тОператор ятҡылығыэшләй башлаған
1Төньяҡ ХорасанҠаҙағстан Ҡаҙағстан200 000Казатомпром2008
2Мак-Артур-РиверАвстралия Австралия160 000Cameco1999
3Сигара-ЛейкКанада Канада135 000Cameco
4Көньяҡ ЭльконскоеРәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы600 112Атомредметзолото
5ИнкайҠаҙағстан Ҡаҙағстан900 75Казатомпром2007
6СтрельцовскийРәсәй Федерацияһы Рәсәй Федерацияһы50 000Атомредметзолото
7Зоовч ОвооМонголия Монголия50 000AREVA
8МоинкумҠаҙағстан Ҡаҙағстан700 43Казатомпром, AREVA
9МардаяМонголия Монголия22 000Resources Khan, Атомредметзолото, Монголия Хөкүмәт
10ИркольҠаҙағстан Ҡаҙағстан18 900Казатомпром, China Guangdong Nuclear Power Co2009
11Һары ҺыуУкраина Украина12 000ВостГок1959
12Олимп-ДэмАвстралия Австралия1988
13РоссингНамибия Намибия1976
13ДоминионКөньяҡ Африка Республикаһы КАР2007
13РейнджерсАвстралия Австралия1980

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. Wieser M. E.,Coplen T. B.,Wieser M.Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) //Pure and Applied ChemistryIUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN0033-4545;1365-3075;0074-3925doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
  2. 2,02,1URANIUM (ингл.)
  3. 3,03,13,23,33,43,53,63,73,8(unspecified title)ISBN 0-8493-0485-7
  4. http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0650.html
  5. Meija J.,Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D.,Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T.,Prohaska T.Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) //Pure and Applied ChemistryIUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN0033-4545;1365-3075;0074-3925doi:10.1515/PAC-2015-0305
  6. Lide, 2004
  7. Grenthe I., Drożdżyński J., Fujino T.,Buck E. C.,Albrecht-Schmitt T. E.,Wolf S. F.Uranium (ингл.). 2012 йыл 18 ғинуарархивланған.
  8. Гайсинский М.,Адлов Ж.Уран // Радиохимический словарь элементов. — Атомиздат, 1968.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә |сығанаҡты үҙгәртеү]
commons:Уран (элемент) Викимилектә
⚙️ 
  Һүҙлектәр һәм энциклопедиялар
Норматив контроль
BNEXX531546 ·BNF119337333 ·GND4187153-4 ·LCCNsh85141276 ·NDL00574039 ·NKCph126944
Д. И. Менделеевхимик элементтарҙың периодик системаһы
 12              3456789101112131415161718
1H He
2LiBe BCNOFNe
3NaMg AlSiPSClAr
4KCa ScTiVCrMnFeCoNiCuZnGaGeAsSeBrKr
5RbSr YZrNbMoTcRuRhPdAgCdInSnSbTeIXe
6CsBaLaCePrNdPmSmEuGdTbDyHoErTmYbLuHfTaWReOsIrPtAuHgTlPbBiPoAtRn
7FrRaAcThPaUNpPuAmCmBkCfEsFmMdNoLrRfDbSgBhHsMtDsRgCnUutFlUupLvUusUuo
8UueUbnUbuUbbUbtUbqUbpUbh 
Һелтеле металдарҺелтеле ер металдарыЛантаноидтарАктиноидтарСуперактиноидтарКүсеүсе металдарБашҡаметалдарПолуметаллыБашҡаметалл булмаған элементтарГалогендарИнерт газдарҮҙенсәлеге билдәһеҙ
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Уран_(элемент)&oldid=1224055» битенән алынған
Категориялар:
Йәшерелгән категориялар:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp