| Стронций |
 |
| Кем хөрмәтенә аталған | Strontian[d] |
|---|
| Барлыҡҡа килгән, эшләнгән | Стронцианит[d], Целестин[d], epidote-(Sr)[d] һәм piemontite-(Sr)[d] |
|---|
| Асыусы йәки уйлап табыусы | Уильям Крюйкшенк[d] |
|---|
| Асыу датаһы | 1787 |
|---|
| Табылыу урыны | Бөйөк Британия |
|---|
| Элемент символы | Sr[1] |
|---|
| Химик формула | Sr[2] |
|---|
| Каноническая формула SMILES | [Sr][2] |
|---|
| Атом һаны | 38[3] |
|---|
| Электронная конфигурация | [Kr] 5s² |
|---|
| Электр кирелеге | 1 |
|---|
| Ионный радиус | 1,18 ангстрем[4], 1,26 ангстрем[4], 1,36 ангстрем[4] һәм 1,44 ангстрем[4] |
|---|
| Әселәнеү дәрәжәһе | 2 |
|---|
| Таксонда бар | F. vulgare[5] |
|---|
| Масса | 87,62 ± 0,01 массаның атом берәмеге[6] |
|---|
| Код MCN | 2805.19.10 |
|---|
 Стронций Викимилектә |
Стронций (лат. Strontium, Sr) —Менделеевтың периодик таблицаһының 5-се осор, 2-се төркөм элементы. Тәртип номеры — 38. Атом массаһы 87,62(1) а.ер м.[7] Ябай матдәстронций — йомшаҡ,еңел сүкелеүсән һәм һығылмалы һелтеле металл, көмөш-аҡтөҫтә. Юғары химик активлығына эйә, һауалағыкислород һәм дым менән тиҙ арала реакцияға инә, һары оксид яры менән ҡаплана.
Стронций элементының символы — Sr (Стронций тип уҡыла).
Элемент1764 йылдашотланд ауылы Стронти́ан янында(ингл. Strontian,гэл.Sròn an t-Sìthein)ҡурғаш руднигындастронцианит минералында табыла, яңы элементҡа исем шунан алып бирелә. Был минералда яңы металл оксиды барлығы 1787 йылда Уильям Крюйкшенк һәм Адер Кроуфорд тарафынан асылған. 1808 йылда сэр Һемфри Дэви саф формаһында айырып алған.
Юғары химик активлығы арҡаһында стронций ирекле рәүешендә осрамай. Ул яҡынса 40 минерал составына инә. Уларҙың иң мөһиме — целестин SrSO4 (51,2 % Sr). Шулай уҡ стронцианит SrCO3 (64,4 % Sr) сығарыла . Был ике минерал сәнәғәт әһәмиәтенә эйә. Стронций йышыраҡ төрлө кальцийлы минералдарға ҡушылған була.
Стронцийҙың башҡа минералдары араһында :
Физик таралғанлыҡ кимәле буйынса стронций ер ҡабығында 23-сө урын биләй — уның масса өлөшө 0,014% тәшкил итә(литосферала — 0,045 %). Металдың Ер ҡабығындағы моль өлөшө 0,0029 %.
Диңгеҙ һыуында стронций бар (8 мг/л)[9].
Калифорнияла,Аризонала,АҠШ-та,Яңы Гранадала,Төркиәлә,Иранда,Ҡытайҙа,Мексикала,Канадала,Малавиҙа ятҡылыҡтары билдәле[10]
Рәсәйҙә стронций табылған төбәктәр: Күк таш (рус. Синие камни)(Дағстан), Мазуево (Пермь крайы), Табольск (Тула өлкәһе), шулай уҡ ятҡылыҡтарБүрәт Республикаһында,Иркутск өлкәһендә,Красноярск крайында,Яҡутстанда һәмКурильск утрауында бар[11].әммә әлеге ваҡытта мәғдән ятҡылыҡтары эшкәртелмәй
Стронций — йомшаҡ көмөшһыу-аҡ металл, һығылмалы һәм сүкелеүсән, бысаҡ менән еңел теленә.
Иреү температураһы: 768 °C, ҡайнау температураһы: 1390 °C.
Стронций үҙенсәлектәре буйынса кальцийға һәм барийға оҡшаш, улар араһында аралаш урынды биләй[12].
Электрохимик көсөргәнеш серияһында стронций иң актив металдар араһында (уның нормаль электрод потенциалы −2.89 В). Һыу менән көслө реакцияға инеп,гидроксид барлыҡҡа килтерә.
Стронцийҙы һәм уның химик ҡушылмаларын ҡулланыуҙың төп өлкәләре —радиоэлектроника сәнәғәте,пиротехника,металлургия,аҙыҡ-түлек сәнәғәте.
Тәбиғи стронцийҙы кеше организмына тәьҫир итеү йәһәтенән радиоактив төрө менән бутарға ярамай (уның токсиндары аҙ, һәм улай ғына ла түгел,остеопорозды дауалау өсөн ҡулланыла).
Тәбиғи стронций — микроорганизмдар, үҫемлектәр һәм хайуандарҙың ҡушма өлөшө. Стронцийкальцийҙың аналогы булып тора, шуға күрә уның иң һөҙөмтәле булып һөйәк туҡымаһына ерегә. Әҙерәк тотҡарланырға булдым йомшаҡ туҡыма 1 %. Дүрт йәшкә тиклем бала организмында стронций ҙур тиҙлек менән туплана, һөйәк туҡымаһының барлыҡҡакилеүе әүҙем бара.
- ↑Wieser M. E.,Coplen T. B.,Wieser M.Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) //Pure and Applied Chemistry —IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN0033-4545;1365-3075;0074-3925 —doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
- ↑2,02,1STRONTIUM (ингл.)
- ↑периодическая система химических элементов — 1869.
- ↑4,04,14,24,3(unspecified title) —ISBN 0-8493-0485-7
- ↑Zhu M., Wong P. Y., Li R. C.,Zhu M.Effect of oral administration of fennel (Foeniculum vulgare) on ciprofloxacin absorption and disposition in the rat (ингл.) //J. Pharm. Pharmacol. —Wiley-Blackwell,OUP, 1999. — Vol. 51, Iss. 12. — P. 1391—1396. — ISSN0022-3573;0373-1022;2042-7158 —doi:10.1211/0022357991777218 —PMID:10678493
- ↑Meija J.,Coplen T. B., Berglund M., Bièvre P. D.,Gröning M., Holden N. E., Irrgeher J., Loss R. D., Walczyk T.,Prohaska T.Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report) (ингл.) //Pure and Applied Chemistry —IUPAC, 2016. — Vol. 88, Iss. 3. — ISSN0033-4545;1365-3075;0074-3925 —doi:10.1515/PAC-2015-0305
- ↑Meija J. et al.Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)(англ.) //Pure and Applied Chemistry. — 2016. —Vol. 88,no. 3. —P. 265—291. —doi:%2Fpac-2015-0305 10.1515/pac-2015-0305.
- ↑{{cite web|url=http://www.geokhi.ru/Lab14/pekov.aspx%7Ctitle=ГЕОХИ(недоступная ссылка) РАН - Игорь Викторович
- ↑J.P. Riley and Skirrow G. Chemical Oceanography V. I, 1965
- ↑Рубидий — Свойства химических элементов
- ↑К. В. Тарасов, О. М. ТопчиеваОсобенности миграции и накопления стронция в гидротермальных метасоматитах Курильских островов (Кунашир, Кетой, Ушишир, Шиашкотан) 2020 йыл 25 ғинуарархивланған.
- ↑Greenwood and Earnshaw, pp. 112-13
- Стронций// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 24(1)-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Greenwood N. N., Earnshaw A. Chemistry of the Elements (англ.). — 2nd Ed. — Butterworth-Heinemann (англ.), 1997. — <nowiki>ISBN 0-08-037941-9
