Мадьярҙар Иштван I ,Матьяш Хуньяди ,Габор Бетлен ,Бела Барток ;Тивадар Костка Чонтвари ,Янош Бойяи ,Лоранд Этвёш ,Йожеф Этвёш Үҙ атамаһы Magyarok
Һаны һәм йәшәгән урыны Барлығы: 14,5 млнВенгрия 2001 )[ 1] АҠШ Румыния [ 2] Словакия [ 3] Канада [ 4]
Сербия [ 5] Украина [ 6]
Германия
Франция
Бразилия
Австралия
Австрия
Бөйөк Британия
Чили
Швеция
Аргентина
Хорватия
Чехия
Ирландия
Төркиә
Словения
Таиланд
Рәсәй Федерацияһы
Төньяҡ Македония
Яңы Зеландия
Филиппин
Пуэрто-Рико 1050.
Тел венгер
Дин Католицизм ,протестантизм ,грекокатолицизм ,православие ,ислам ,суннизм (мажары ,мадьяраб )
Раса тибы Европеоид
Туғандаш халыҡтар ханты ,манси ,башҡорттар
Этник төркөм секей ,чангош ,мадьяраб ,яс
Ве́нгрҙар, мадьярҙар (үҙ атамаһы — мадьярҙар,мадьярса magyarok [ˈmɒɟɒrok] Европа халҡы.Венгрияның төп халҡы. Венгрҙарҙың күп өлөшө, шулай уҡ,Румыния (Трансильвания тарихи өлкәһе),Сербия (Воеводина крайының төньяҡ өлөшө),Словакия ,Украина ,Рәсәй ,Германия ,Бөйөк Британия ,Австрия ,АҠШ ,Чили һәмКанадала йәшәй. Венгриянан тыш венгр халҡы АҠШ-та йәшәй — 1,5 миллиона кеше.
Венгрияның үҙендә 9,5 млн венгр йәшәй, был бөтә халыҡтың 93 %[ 7] католиктар , шулай уҡпротестанттар һәмправославтар бар.
РәссамдарАрпад Фести ,Л. Меднянский һәмЕ. Барчаи . «Кенәз Арпад Карпат тауы аша үтә». Киндер (циклорама , 1800 м²), Венгрияны баҫып алыуҙың мең йыллығына яҙылған картина. Ópusztaszer, Милли мемориаль музей, Венгрия. Венгрҙар эмиграцияһы Венгрҙар миграцияһы Венгрҙар (1890) Венгрҙар (900—1980) Мадьярҙар Карпат тауҙары аша үтә Chronicon Pictum, 1360. Шлем и щит венгерского гусара. Көнсығыш Урал буйында ярым күсмә тормошта йәшәгән, малсылыҡ менән шөғөлләнгән һуғышсан халыҡ венгрҙарҙың ата-бабаһы тип иҫәпләнә[ 8] [ 9] Кама йылғаһы бассейныныңҠара диңгеҙ һәмАзов диңгеҙе далаларына, ул ваҡытта Ҡазан татарҙары,сыуаштар ,башҡорттарҙың ҡайһы бер ырыуҙары власы аҫтында булғанхазар һәмболғарҙарға , күсеп ултыралар.
Боронғо венгр конфедерацияһы ете ырыуҙан һәм Хазар ҡағанатынан айырылып сыҡҡан, өс союздаш хазар этник ырыуҙан торған.Георгий Амартола 836—839 йылдарҙағы болгар-венгр конфикты тураһында яҙғанда венгрҙар тураһында тулыраҡ мәғлүмәт ҡалдырған.[ 10] 896 йылдаАрпад һәмКурсан етәкселегендә уларТрансильванияға күсеп килә, унан һуңПаннония , хәҙерге көнсығышАвстрия һәмСловакияны яулап ала. Венгрҙар Көнбайыш Европаға яу менән барыр булғандар.
Ваҡыт үтеү менән (X —XI быуат ) килмешәк-венгрҙар урындағы валах халҡы менәнассимиляциялаша . Ултырыҡ тормошҡа күсә, урындағы халыҡтың ғөрөф-ғәҙәтенә, мәҙәниәтенә күсә. Үҙ тарыхында төрлө биләмәләрҙе алғанВенгрия короллеге барлыҡҡа килә. Венгрмилләте ойоша.
XVII быуатта Венгрия, бер ни тиклем үҙидара менән,Австрия власына эләгә. Шуға күрә, венгрҙар милләт булараҡ юғалмай, телен һәм мәҙәниәтен үҫтерә.Австро-Венгрия (1867 ) дәүләте ойошҡас, венргҙар дәүләттең бер өлөшө һәм халҡы булараҡ киң хоҡуҡ алалар.
Беренсе донъя һуғышынан һуңАвстро-Венгрия тарҡала. Империяның бер киҫәгендә Венгрия барлыҡҡа килә.
Урыҫ телендәпол. węgier праслав. *ǫgъrinъ бор.-урыҫ. ѹгринъ укр. ву́гор, у́гор , серб.-иск.-слав. ѫгринъ ,ѫгре ,сер. у̀гар ,у̀гра , шулай уҡу̀грин ,болг. унгарци чех uher ,словак. uhor ,пол. węgier, węgrzyn лит. vengras венгр һүҙенән алынған[ 11]
Европа телдәрендәлат. Ungari, Ungri юнан. Οὑγγρικός, Οὖγγροι франц. hongroi(s) нем. Ungar(n) ,ингл. Hungarian(s) ,швед. ungrare
Бөтә экзоэтнонимдар болғар телендәгеоn ogur (унуғыр төрки ҡәбиләһенең атамаһы) һүҙенән килеп сыҡҡан[ 11] Hunni «һундар» этнонимынан ҡушылған. Оҙаҡ ваҡыт Венгрияны Һундар короллеге тип йөрөткәндәр. Венгрҙар һундар союзнигы булараҡ Европаға һөжүм иткәндәр.
Тел белгесеӘ. М. Аҙнабаев буйынса этноним түбәнге өлөштәрҙән тора:баш +уғыр уғор +т :биш +уғыр +т (бында «биш» — һан, «уғыр» — ҡәбилә атамаһы, «т» — дөйөм алтай күплек күрһәткесе). Әхмәр Аҙнабаев этнонимды «венгр» (вун[ 12] //уғыр ) һәм «болғар» (бäл[ 13] //уғар //уғыр ) этнонимдарының этимологиялары менән сағыштыра[ 14]
Венгҙарҙың үҙатамаһынмадьярса mаgуаr(ok) мадьярса Моgоr юнан. Μεγέρη mōś —манси халҡының үҙатамаһыМось менән бәйләйҙәр. Икенсе өлөшө билдәһеҙ, фин-уғыр телендәгефин. yrkö [ 15]
Н. А. Баскаков буйынса төрки һәм монгол телдәрендә һүҙ башындағыb ~ т алмашыусанлығы нигеҙендә, «башҡорт» һәм «мадьяр» этнонимдары бер үк сығышлы тигән һығымтаға килә: башҡорт —badža oγur (оғурҙар бажаһы,уғырҙар бажаһы)> badž(a) oγur > badžγar ошо форманы алаmadž(a) oγur > madžγur > madžγar > madjar [ 16]
Венгрҙар күп тармаҡлы иҡтисад, сәнәғәт һәм хеҙмәт күрһәтеү даирәһендә эшләй. Халыҡтың яртыһынан күбеһе ҡалала йәшәй. Элекке ғәҙәти тармаҡ ауыл хужалығы булған. Малсылыҡ әһәмиәтле тармаҡ булараҡ үҫешкән. XIX быуатта игенселек әһәмиәтле тармаҡҡа әүрелә.Альфред провинцияһы тигеҙлегендә көтөүлектәртәрҙәмалсысыҡ , көньяғындайылҡысылыҡ үҫеш алған. Сусҡасылыҡ үҫеш алған.Үҫемлекселектә төп культура —бойҙай (XVII быуаттан),XVIII быуаттан бәрәңге үҫтерелә. Баҡсасылыҡ һәм йәшелсә үҫтереү таралған.Шарап етештереүҙең боронғо традициялары бар.
Етен, киндер эшкәртеү, сигеү, һуғыу, көршәк эшләү, күн эшкәртеү —венгрҙарҙың ғәҙәти кәсептәре.
Йәшәгән урындары төрлөсә. Ауыл ерендә ҙур ауылдар һәм кескенә хуторҙар. Урта быуаттарҙағы ҡалалар (Буда, Дьёр, Печ һ. б.) бар. Крәҫтиәндәр йәшәгән ауыл хужалығы ҡалалары бар, мәҫәлән, Альфёльд.
Тораҡтары балсыҡ менән һыланған ер стеналы йәки ағастан төҙөлгән йорт булған. Хәҙер кирбестән төҙөйҙәр. Ҡалалар ғәҙәттәге европа архитектураһы стилендә төҙөлгән.
Роман ,готика ,ренессанс ,барокко ,классицизм ,историзм (эклектизм),модерн стилендә төҙөлгән архитектураны осратырға мөмкин.
Халыҡ фольклоры йырҙарға, балладаларға (юлбаҫарҙар тураһында), әкиәттәргә бай. Венгр музыкаһы үҙенсәлекле. Боронғо йырҙарҙа Волга буйы халыҡтары музыкаһы һыҙаттары ишетелә, яңы йырҙарҙа — хәҙерге заман ритмдары. Венгрҙарҙың матди һәм рухи музыкаһына венгрҙарҙың этник биләмәһендә йәшәгәнҡыпсаҡтар ,влахи ,немецтар ,француздар ,итальяндар , цыгандар, йәһүдтәр йоғонто яһаған.
Венгр исемдәре мадьярлаштырылған христиан исемдәре булып тора (Дьёрдь — Георгий, Иштван — Степан, Янош — Иоанн). Славян, герман, төрки телдерҙән алынған исемдәр бар. Фин-уйғыр теленән алынған исемдәр бар.
↑ nepszamlalas.hu сайтында демографик мәғлүмәт 2011 йыл 12 майархивланған . ↑ http://www.arges.insse.ro/phpfiles/RPL2011NIVEL%20NATIONAL.pdf 2013 йыл 30 июльархивланған . ↑ hhrf.org сайтында демографик мәғлүмәт ↑ сайтында демографик мәғлүмәт 2019 йыл 31 мартархивланған . ↑ 2006. évi jelentés a szlovákiai magyarság helyzetéről ↑ hhrf.org сайтында демографик мәғлүмәт ↑ Hungarian ↑ Molnár E. A magyar nép őstörténete. Bp., 1952.↑ Чернецов В. Н., Мошинская В. И. В поисках древней родины угорских народов // По следам древних культур. От Волги до Тихого океана.М ., 1954. C. 163—192.↑ Юрасов М. К. Когда появились венгры в Северном Причерноморье? // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2003. № 4 (14). С. 89.↑11,0 11,1 Этимологический словарь русского языка = Russisches etymologisches Wörterbuch :в 4 т. / авт.-сост. М. Фасмер ; пер. с нем. и доп. чл.‑кор. АН СССР О. Н. Трубачёва, под ред. и с предисл. проф. Б. А. Ларина [т. I]. — Изд. 2-е, стер. —М . : Прогресс, 1986—1987.↑ Сыуаш телендә «вун» — 10 һанын аңлата↑ Сыуаш телендә «пилллек//пилек» — 5 һанын аңлата↑ Аҙнабаев Ә. М. Тағы ла «башҡорт» этнонимы тураһында //Ватандаш ISSN 1683-3554 .↑ Майтинская К. Е. Венгерский язык // Основы финно-угорского языкознания. —М .: Наука, 1976. — Т. 3. — С. 342—343.↑ Баскаков Н. А. О происхождении этнонима башкир // Сборник «Этническая ономастика». Академия наук СССР. Институт этнографии имени Н. Миклухо-Маклая. — М.: Наука, 1984.Подольный Р. Г. Пути народов, М., «Детская литература», 1975. (рус.) Справочник личных имен народов РСФСР, М.: Рус. яз., 1989(стр. 305). (рус.) Шушарин В. П. Ранний этап этнической истории венгров. Проблемы этнического самосознания. М., 1997. (рус.) Энциклопедия «Народы и религии мира», М., 1998. (рус.) 
.svg)
.svg)
.jpg)
_in_Hungary%2c_census_1890.jpg)
.png)
