لیبرالیسم ( اینگلیسجه :Liberalism )، لغوی معناسی آزادلیق ایسته مک دیر ، غربده تشکیل تاپان بیر سیاسی - فلسفی دوشونجه دیر و اصلی هدفی فردی آزادلیق لاری و خصوصی مالکیتی تضمین ائتمک دیر.
لیبرالیسم-ین قایناغیاوروپا نین آیدینلیق دوره سینده ،کلیسا و دینه قارشی یئنی فلسفی دوشونجه لرین اورتایا چیخماسی ایله باغلی دیر ، لیبرالیسم-ین چئشیتلی قوللاری اولماغینا رغما ، نئچه اساسدا اورتاقلیغی دانیلمازدیر : دوشونجه آزادلیغی ، ایفاده اوزگورلویو ،دوولت لرین کیچیکلیب و توپلوم دا داها آز مداخله ائده بیلمه سی ، قانون-ون محور توتولماسی ،ایقتیصاد دا بازار آزادلیغی ، دوولت سیستم-ینین آچیق و آیدین اولماسی و حکومت لرین وطنداشلارین آزاد رای و سسی ایله سئچیلمه سی ، هر کسین قانون قارشیسیندا برابرلیگی ، قادین - ارکک برابرلیگی ، دین ، سوی منسوبیتینین اوستونلوک ساغلاماماسی و ... بو اورتاقلارین اونملی لری ساییلا بیلر.
۱۵۰۸-۱۵۱۱ آراسین‌دا راففائللو طرفیندن یاپیلان بو فهرست ده اسکی یونان'ین ان اونلو دوشونورلری تصویر ائدیلمکده‌دیر.
رونئسانسین وورغوسو، اونونلا بیرلیکده گلیشه ن یئنی بیر اینسان آنلاییشی و بو آنلاییشا باغلی اولاراق وورغولانان اؤزگورلوک قاورامی‌دیر. رونئسانسین اصیل اؤنمی اؤزگورلوک قاورامی اطرافین‌دا اولوشان بیرئیجی‌لیک آنلاییشینین گلیشیمینه تمل اولوشدوران یئنی بیر اینسان فلسفه سی دوغورموش اولماسی‌دیر. بو فلسفه لیبرالیسمین ان اؤنم‌لی ایلکه لری اولان بیرئیجی‌لیک و اؤزگورلوک آنلاییشینین گلیشمه سینه قاتقئیدا بولونموشدور. رونئسانسین اینسان آنلاییشینین ان اؤنم‌لی اؤزه للیگی؛ اینسانین اوز ائیلم ایله اوزونو گئرچک لشدیرن، اوز تاریخینی اوزو یاپیپ ائتدیکلریله اولوشدوران بیر وارلیق اولدوغو آنلاییشی‌دیر. رونئسانس ایله بیرلیکده اینسان، بیرئی ( فرد ) اولاراق توپلوم‌دان آیری بیر وارلیق حالینده آنلاشیلمایا باشلانمیشدیر. اینسانی جماعت، ایله و یا توپلومسال طبقه لرین اؤنجه دن هیرارشیک و دئییشمز قالیب لرینین دیشین‌دا، آیری بیر وارلیق اولاراق آنلاشیلماسینین کؤکلری آتیلمیشدیر. اینسان عقلی نین تک یول گؤسته ریجی اولدوغو قبول ائدیلمیش، اینسان عقلی نین سوره ک‌لی بیر شکیلده ایلری یه دوغرو گلیشدییی آنلاییشی سونوجو عقل دیشی انگل لرین قالدیریلاراق عقله اویغون «راسیونل» بیر دوزه ن قورمانین گرک‌لی اولماسی آنلامین‌دا پروژه لر و آراییشلار باشلامیشدیر. لیبرال آراییشلار و فرانسه انقلابی ایله اؤزگورلوک، ائشیت‌لیک، قارداشلیق شعارلاری بو آراییشلارین تاریخی سونوچلاری اولموشدور.
خوشگؤرو، اینسانلارین اونایلامادیقلاری داورانیشلارا و یا ائیلم لره موداخیله ائتمه مه لری گرکدیگی اینانجی‌دیر. بو اینانجین ایکی تمل نیته لیگی واردیر: بلیرلی بیر داورانیشین اونایلانماماسی و فردلرین اوز گؤروشلرینی باشقالارینا دایاتمالارینین رد ائدیلمه‌سی. اخلاقی آچی‌دان اقناع ائتمک، موحاکمه ده بولونماق و یا آرگومانلار ایلری سورمک کیمی بعضی موداخیله بیچیملری مشروع اولابیلیر، آنجاق باسقی یاپماق و یا گوج قوللانماق دئییلدیر. خوشگؤرو، بیرئیسل اؤزگورلویه باغلیلیغین اؤنم‌لی ایفاده لریندن بیری‌دیر. بیرئیسل اؤزگورلویون اولدوغو بیر یئرده اینسانلار چوخ اینسانین گؤروشوندن چوخ فرق‌لی اولسا بیله، یاخشی بیر حایات سورمه یه دایر اوز گؤروشلرینی تعقیب ائده بیلیرلر. بیرئیلر باغیمسیز، اوز حایاتلاری و ایچینده اولدوقلاری شرط لر اوزه رینده کنترول صاحبی اولابیلمه لیدیرلر.
لیبرال اؤزه رک‌لیک چوخ زامانلار اوزونون، باشقالارینین و توپلومسال پراتیکلرین دوام‌لی اولاراق عقلجی اینجه له مه دن گئچیریلمه سیله ایلیشکیله ندیریلمیشدیر. Andrew دا بونا بنزه ر شکیلده، اؤزه رکلیگین اوز اوزونو یؤنتمه و یا اوز سرنوشت-ینی قرارلاشدیرمایلا ایلگی‌لی اولدوغونو بلیرتمکده و بونون عقل طرفیندن یؤنتیلمه ک و باشقالارینین ایراده سیندن باغیمسیز اولماق، قیساجا اوزو طرفیندن یؤنتیلمه ک کیمی ایکی عنصرو بولوندوغونو بلیرتمکده‌دیر. بو ایکینجی عنصرلا ایلگی‌لی باش‌لیجا اؤزه رک‌لیک آنلاییشلاری ایسه «باغیمسیز دوشونجه‌لی» اولماق و «ائلشتیره ل-دوشونمه» یئته نه یی‌دیر. سوسان مئندوس ایسه اؤزه رکلیگی، کانت‌چی بیر طرزده، کیشینین اوزو اۆچون بلیرله دیگی بیر یاسایا اطاعت ائتمه‌سی اولاراق تانیملاماقدادیر. اونون اۆچون، اوزه رینده دوشونوب تاشینمادان گله نه یه و یا گونون پراتیگینه اویان آدامین دوغرو آنلام‌دا اؤزه رک اولدوغو سؤیله نه مز، چونکو اونون ایراده‌سی چئوره سینده کیلرین ایراده‌سی طرفیندن بلیرله نمکده‌دیر. اؤزه رکلیگین بو آنلاتیمی آداملارین یالنیزجا زوردان، سینیرلاندیرمادان و محدودیت دن اوزاق اولما کیمی ایستاندارد منفی اؤزگورلوکلری دئییل، فقط عئینی زامان‌دا توپلومسال تؤره نین و گله نکلرین بوغوجو سینیرلارینین عهده سینه گئچیب اؤزگور اولماغی دا گرکدیرمکده‌دیر. قیساجا اؤزه رک‌لیک فیکری انسانین سئچیملرینین دیش ائتکن لر طرفیندن بلیرله نمه مه‌سینی، اوز گئرچک ایراده‌سینین سونوجو اولماسی گره کلیگینی ساوونور.
لیبرالیسم، توپلومسال و سیاسی تاساری‌می آچی‌سین‌دان باخیلدیغین‌دا چوغولجو بیر تئوری‌دیر. چارلز لارمور’آ گؤره لیبرالیسم، نهایی اؤنمده کی مسئله لر حاقّینداکی گؤروش فرقلیلیک لرینه رغما، بیرلیکده یاشامانین زورا باش وورمایان بیر یولونون بولونابیله جه گینه ایلیشکین اومودو سیمگه لر. اونا گؤره اینسانلار حایاتی نه یین یاشانمایا ده یر قیلدیغی قونوسونداکی فرق‌لی گؤروشلرینی قورویاراق مخصوص بیر اخلاقلی لیق آچی‌سین‌دان آنلاشمایا وارابیلیر.
جان لاک’ین «اؤز-صاحیب‌لیک» دوشونجه‌سی لیبرالیسمین تمللریندن بیری‌دیر. بیرئیلر اوزولرینین صاحیبلری‌دیر. بو، هر بیرئیین بدنی اوستونده کی بوتون قوللانیم حاقلارینا صاحیب اولدوغو آنلامینا گلیر. آیریجا، یاپیلماق ایسته نیله ن هر شئی اۆچون خاریجی ماللارین استفاده سینه احتیاج اولدوغون‌دان لاک، بونلار اوزه رینده ده بیر شکیلده مالکیت ائدینیلمه‌سی گره کلیگینی دوشونموشدور. بونون دا طبیعی یولو، صاحیب اولونان امه یین بو خاریجی ماللارا قاتیلماسی‌دیر. بؤیله جه بیرئی اونلاری مولک ائدینمیش اولور. آنجاق، لاک’آ گؤره خاریجی ماللاری اؤزه ل مولک حالینه گتیره بیلمه نین بیر سینیری واردیر. «لاک شرط» دئییله ن بو سینیرا گؤره، صاحیبله نمه نین مشروع اولماسی اۆچون گئری یه «باشقالارینین اورتاق استفاده سی اۆچون یئترلی مقداردا و یاخشی دوروم‌دا» بوراخیلمیش اولمالی‌دیر.
سوسیال لیبرالیسم، مدرن لیبرالیسم و یا رئفورم لیبرالیسمی اولاراق دا بیلینیر. بیرئیسل اؤزگورلوک و سوسیال عدالت آراسین‌دا دنگه ( تعادل ) قورمایی آماجلایان پولیتیک بیر ایدئولوژی‌دیر. کلاسیک لیبرالیسم کیمی بازار اکونومی‌سی، سیویل و سیاسی حاقلار ایله اؤزگورلوکلرین گئنیشله مه‌سینی اونایلاماسی باخیمی ایله هماهنگ اولور آنجاق بونلارا اضافه اولاراق حکومتین مشروع رولونون یوخسول لوق، ساغلیق و ائییتیم کیمی اکونومیک و سوسیال قونولاری دا ایچردیگی فیکرینی باریندیریر. سوسیال لیبرالیسمده توپلومون یاخشیلیغی بیرئیین اؤزگورلویو ایله اویوم‌لو گؤرولور. ایکینجی دونیا ساواشی سونراسین‌دا سوسیال لیبرال فیکیرلر دونیانین بیرچوخ اؤلکه سینده منیمسنمیش دیر. سوسیال لیبرال دوشونجه لر ایله پارتیلر مرکز و یا مرکز سول اولاراق قبول ائدیلیر.
