لئو تولستوی و یا لئو نیکولایئویچ تولستوی (روسجا лев николаевич толстой؛ ۹ سئنتییابر، ۱۸۲۸ – ۷ نووامبر، ۱۹۱۰) — روس یازیچی،قزئته‌چی وفیلوسوف.[۱]یازدیغی «ساواش و باریش» (جنگ و صولح) و «آننا کارئنینا» اثرلری ایله دونیا ادبیاتیندارومان ژانری‌نین أن گؤرکم‌لی نمونه‌لرینی یاراتمیش‌دیر. ۱۹-جو یوز ایللییین روس جمعیتی‌نین رئالیستیک منظره‌سینی جانلاندیران بۇ ایکی اثررئالیست رومان ژانری‌نین یوکسک زیروه‌سینده قرار توتور. تولستوی اؤزونون اخلاقی-منوی اثرلری ایله – «آللهین سلطنتی قلبیمیزده‌دیر» (Царство Божие внутри нас روسجا) ۲۰ یوز ایللییینماهاتما قاندی ومارتین لوتئر کینق کیمی شخصیت‌لرینه جدی تأثیر گؤسترمیش‌دیر.
وارلی بیر عائله‌نین اؤولادی اولاراق یاسنایا-پولیانادا آنادان اولدو. چوْخ کیچیک یاش‌لاریندا اؤنجه آناسینی، سونرا آتاسینی ایتیردی، قوهوم‌لاری‌نین حمایه‌سینه کئچدی. اوشاقلیغین‌دان بَری حقیقت‌لری اینجه‌لمه‌یه قارشی بؤیوک بیر ماراغی واردی. تحصیلینی داوام ائتدیرمک اۆچونموسکویا گئتدی. چالیشقان ساوادلی بیر اؤیرنجی اولاراق اوغور وسئوگی قازاندی. فرانسیزجاسینی گه‌لیشتیرمیش، وولتئری و ژ.ژ. روسسونو اوخوموش، بۇ ایکی یازارین گوجلو ائتکی‌سینده قالمیشدی. یاسنایا-پولیانایا گئری دؤندو، یوخسول کندلی‌لر آراسینا قاتیلدی. ایلک اثری اولان «اوشاقلیق» ی بۇ دؤنم‌لرده یازدی. بیر مدت سونرااوردویا چاغیریلدی؛ قافقاز`ا گئتدی. قافقاز خالقی‌نین یوخسوللوق دولو یاشاییش‌لارینی أله آلدیغی ایزلنیم‌لرله ایلک رئالیستحیکایهلرینی یازدی. ۱۸۵۴دهکیریم (Kırım) ساواشینا افسر اولاراق قاتیلدی. سونرا عسگرلیگی قورتاریب پئتئربورگا گئتدی. بیر بؤلوم اثرلرینی اولدوقجا سس‌سیز کئچیردیگی او ایللرده یازدی. یئنه ده ایچینده، آخداردیغینی تاپمایان بیر روح چالخالانیردی.باتی آوروپا اؤلکه‌لرینده اوزون بیر گزینتییه چیخدی.آلمان،فرانسه، ایسوئچره‌یه (سوییس-ه) سیاحت ائله‌دی. مملکتینه دؤنوشونده یئنه یاسنایا-پولیانایا یئرلشدی. نجیبلیک عنوانلاریندان، یوکسک حیات‌دان سیخیلیردی. کندینده بیراوخول قوردو. بۇ اوخول، اؤیره‌نیم، تدریس باخیمین‌دان یئپ‌یئنی بیر قورومدو. راحاتچیلیغا قوووشدوغونا قناعت گتیردیک‌دن سونرا، ۱۸۶۲ده ائولندی. تولستوی ائولندیگینده آروادی سوفی بئرس ۱۶ یاشیندا ایدی. بۇ ائولیلیک اونون دوزنلی بیر یاشام حسرتینی کئچیره‌جکدی. آروادینا؛ اوّلکی حیاتی، اؤزل‌لیکله‌ده یان‌لاریندا چالیشان قادین قول‌لارلا اولان جینسی علاقه‌لری آنلاتدیغی گونلوک‌لرینی ائولندیک‌لری گون اوخوماسی اۆچون وئرمیش و اوُلکی حیاتین‌داکی ائله‌دیگی سهولری اؤیرنمه‌سینی ایسته‌میش‌دیر. قادین حریصلیگینه باخمایاراق ائولی‌لیک‌لری حیات‌لاری سونونا کیمی داوام ائله‌دی. بۇ ائولی‌لیک‌دن ۱۲ اوشاق‌لاری اولدو؛ بۇ اوشاق‌لاردان ۵ی اؤلدو.
اثرلرین‌دن أن گوجلو اولان ایکی رومانی "ساواش و باریش" ایله "آننا کارئنینانی"، بۇ زامان‌لاردا یازدی. آروادی، اثرلرینی یازماغیندا أن بؤیوک کؤمکچیسیدی. آرادان بیر مدت سونرا یئنی‌دن، بۇ سفر اوّلکی‌لردن داها شدت‌لی بیر معنوی چؤکونتویه اوغرادی. گئنیش خالق ییغین‌لاری‌نین، اؤزه‌لیکله روس کندلی‌سی‌نین یوخسول، سولغون وضعیتی اونو چوْخ کدرلندیریردی. بوتون ثروتینی کندلی‌لره پایلادی، هر حالی‌یلا اونلار کیمی یاشاماغا باشلادی. کور-کوبود گئیینیر، گئیدیگی هر گئییمی اؤزو تیکیردی. دییشمه‌ین تک طرفی بئزیب اوسانمادان یازماسییدی. ""کرئیسئر سوناتاسی""، "آغا و کؤله "، "قارانلیق‌لارین گوجو"، "ایمان نه‌دیر"، "اینجی‌لر"، "کیلسه و دؤولت"، "اعتراف‌لاریم" هامی‌سی بۇ ایللرین محصول‌لاری‌دیر.
اثرلرینده اینسانلیغین جوربه‌جور مسئله‌لرینه دئیینن تولستویون دونیا اؤلچوسونده بیر صنعت و فیکیر ده‌یری واردیر. اؤز اؤلکه‌سی‌نین اجتماعی-سیاسی پروبلئم‌لرینی، خالقی‌نین یارادیلیشینی، یاشاییشینی حقیقتاً بؤیوک بیر اوستالیقلا عکس ائتدیرمه‌سی‌دیر.رئالیست ادبیاتین أن بؤیوک تمثیلچی‌لرین‌دن اولدوغو قدر، بیر فیلوسوف بیر معاریفچی اولاراق دا شؤهرت قازانمیشدی. یوخاریدا ساییلان‌لارین ائشیگینده «دیریلیش»، «گنجلیگیم»، «اوشاقلیق»، «حاجی موراد»، «آیاقلانیش»، «سئرگی آتا»، «تانری بیزیم ایچیمیزده‌دیر»، «کازاک‌لار»، «تصادف»، «ایکی سوواری» کیمی اثرلری واردیر. دونیاگؤروشو و یارادیجیلیغینداایسلام دینی بؤیوک یئر توتور.۸۲ یاشیندا وفات ائدئن تولستوی دفعه‌لرله بؤیوک سیخینتی‌لار یاشامیش‌دیر.مارکسیزمدن ائتکی‌لنه‌رک اؤزونده یاراتدیغی مولکیت مؤوضوسون‌داکی رادیکال فیکیرلری سببیله بوتون ثروتینی کندلی‌لره پایلادی، هر هالییلا اونلار کیمی یاشاماغا باشلادی. بۇ سببله عائله‌سیله سُورونلاری یاراندی. مسیحیتین گلیشمه‌سینین چالیشتیغی کیتابی «تانری‌نین اگمن‌لیگی ایچیمیزده‌دیر» کیتابییلا یئنی بیر مسیحی‌لیک آخیمی تانیملاماسی پروووسلاو کیلیسه‌سی طرفین‌دن قووولماسینا سبب اولدو. تولستوی، اؤمرونون سون ایللرینی بوسبوتون دربدر بیر شکیلده کئچیردیک‌دن سونرا، بیر کوسکونلوک نتیجه‌سینده، ائوینی بوراخیب یول‌لارا دوشدو. آستاپووو دمیریول دایاناجاغیندا اؤلو اولاراق تاپیلدی. اؤلومونه سَتَلجَمین سبب اولدوغو بیلینمکده‌دیر. یاشامی (حیاتی) بویونجا یاشاییشین نئجه بیر شئی اولدوغونو آنلاماغا چالیشدی. اثرلرینده بونو أکسیک‌سیز اولاراق یانسیتماغی هدف ائتمیش أن بؤیوک روس یازارلاریندان بیری‌سی اولاراق ادبیات و دونیا تاریخین‌دکی یئرینی آلدی.[۲]
_-_Portrait_of_Leo_Tolstoy_(1887).jpg)
.jpg)