عباسی خلافتی ٱلْخِلافَةُ ٱلْعَبَّاسِيَّة |
|---|
| ۷۵۰–۱۵۱۷ |
|
 عباسی خیلافتی نین خریطه‌سی ۸۵۰-اینجی ایلده |
| وضعیت | خیلافت |
|---|
| پایتخت | |
|---|
| عۆموُمی دیللر | عرب دیلی |
|---|
| دین | سونیلیک |
|---|
| دؤولت | خیلافت |
|---|
| خلیفه | |
|---|
|
• ۷۵۰–۷۵۴ | ابوالعباس سفاح (بیرینجی) |
|---|
• ۱۲۴۲–۱۲۵۸ | مستعصم (سونونجو خلیفه بغداد دا) |
|---|
• ۱۵۰۸–۱۵۱۷ | اۆچونجو متوکل (سونونجو خلیفه قاهیره ده) |
|---|
|
| تاریخی دؤنم | |
|---|
|
• یارادیلدی | ۷۵۰ |
|---|
• ییخیلدی | ۱۵۱۷ |
|---|
|
|
عباسیلر خیلافتی (۷۵۰-۱۵۱۷) (عربجه:الخلافة العباسیة الإسلامیة)عرب خیلافتیندهاومویلردن سوْنرا حاکیمیته ییه‌لنمی دؤولتی. و بعضاًبغداد خیلافتی آدلاندیریلیر. عباسی خیلافتی‌نین ترکیبینه عرب اؤلکه‌لری،قافقاز،آذربایجان و ایران(۹-جو عصرین اوّلینه قدر)،اوْرتا آسیانین جنوبو،میصر، و ده شیمالی آفریقا(۹-جو عصره قدر) داخیل ایدی. موستقیل دؤولت کیمی ۷۵۰-جی ایلدن ۹۴۵-جی ایلده،آل بویه سولا‌له‌سی طرفیندن ایشغال ائدیلنه قدر مؤوجود اوْلوب.آل بویه سولا‌له‌سی بغداددا اوْنون ۱۰۵۵-جی ایلدهسلجوق‌لولار طرفیندن آلینماسینا قدر آغالیق ائدیب. عباسی خیلافتی آدی آلتیندا هم ده، بغداددا (۷۶۲-۱۲۵۸)، اوْنونائلخانیلر طرفیندن آلینماسیندان سوْنرا ایسهقاهیرهده، اوْنونعثمانلی ایمپیراتورلوغو طرفیندن ۱۵۱۷-جی ایلده آلینماسینا قدرمملوک سلوطانلارینین یانیندا مؤوجود اوْلموش،موسلمان دینی دؤولت قۇرولوشو فوْرماسی نظرده توتولور.
عباسیلر خیلافتی، الینده هم روحانی هم ده دونیوی حاکمیتیتی بیرلشدیرن خلیفه‌نین باشچی‌لیغی آلتیندا اوْلان بیر دؤولت‌دیر. دایاقلاری عرب طایفه لری اوْلان امویلر خیلافتین‌دن (۶۶۱-۷۵۰) فرقلی اوْلاراق، عباسیلر خیلافتی داها چوْخ، بۇ دؤولته داخیل اوْلان مۆختلیف اؤلکه‌لرین فئوداللارینین ماراقلارینی ایفاده ائدیردی. ایلک عباسیلر دؤنمینده ۸-۹-جی عصرلرده ایران‌لی فئوداللاری اؤزل اؤ‌نم داشیماغا باشلادیلار. عباسیلر خیلافتینده اساس چیفتلیک (مزرعه) ساحه‌سی، سۇوارما یا اساسلانان اکینچی‌لیک ایدی، اساس اۆرتیم (تولید)چی ایسه تحکیم‌لی وضعیته سالینان کندلی ایدی. کؤچری و اوْتوراق مالدارلیق همچین، آما اکینچی‌لیک‌دن سوْنرا، مؤهوم ایدی.
توْرپاقلارین مؤهوم حیصّه سی فورمال اوْلاراق دؤولتین مولکیتی حساب اوْلونوردو. بۇنون اساسیندا خزینه اکینچیلردن توْرپاق‌دان و، دؤولتین سۇوارما سیستمیندن یارارلانما حاقی کیمی وئرگی ییغیردی. دؤولتین توْرپاغینین بیر حیصّه سیاقطاع کیمی ساواش خیدمتی‌نین تأمیناتی کیمی فئوداللارا وئریلیردی. اؤزل ایله توْرپاغی، فئودالا محصولون ۵۰% و داها چوْخ قدرینی اؤد‌مک شرطی ایله، ایجاره‌یه گؤتورن کندلیلرین وضعیتی آغیر ایدی.
عباسیلرین دؤورو اساساً خزرلرله ساواشین سوْن دؤورونه عاییددیر.
فئودال آسیلیلیغین گوجلنمه‌سی، آنتی‌فئودال عۆصیانلارا گتیریردی. ان مشهورلاری –خوراسان‌داکی (۷۵۵)، اوْرتا آسیاداموغانین(۷۷۶-۷۸۳)، و آذربایجان‌دا خرّمیلرین(۸۱۶-۸۳۷)، طبریستان‌دا مازیارین(۸۳۹) و آیری عۆصیانلاری ایدی.
هولاکولرعرب خیلافتینه سوْن قوْیدولار.
عباسیلر خیلافتی‌نین سوقوطو مواسیرلرینه سارسیدیجی ضربه اوْلموش‌دو. تاریخچیلر بۇ حادیثه‌نی دۆنیانین آخیری ایله مؤ قایسه ائدیردیلر، بغداد آز قالا ۵۰۰ ایل عرضینده اؤز اوّلکی قودرتینی برپا ائده بیلمه‌دی. شهرین آلینماسیندا اؤزل جانفشان‌لیق گؤسترن میسحی ارمنی و گورجولرین، و ده سلیب‌چی دسته‌لری‌نین ایشتیراکی بغدادین اهالیسینین کۆتلوی(توده) سویقیریما معروض قالماسینا گتیردی. بعضی معلوماتلارا گؤره ۲ میلیون اهالی‌سی اوْلان شهرین اهالیسینین اکثریتی اؤلدورولموش و اسیر آپاریلمیشدی. عرب خیلافتی زامانی یارادیلمیش مثل‌سیز مادی و معنوی ارث محو ائدیلمیش و تالانمیش‌دیر.
خیلافت قاهیره‌یه کؤچموش و۱۵۱۷-جی ایلده میصر عثمانلیلار طرفیندن آلینان‌دان سوْنرا اوْنلارا کئچمیش.
اونلارین باشلانیشی سفاح‌دیر. سونداهولاکوخانموغول شاهی اونلاری مغلوب ائتدی لاکین اونلارمیصر‌ینقاهره شهرینده حؤکومتلرین ایللرله ساخلادیلار.
en ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Abbasid_Caliphate&action»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۰۱۵ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
|
|---|
| آکتور و مدللر | |
|---|
| رساملار و معمارلار | |
|---|
| یازیچیلار، دراماتورقلار و شاعیرلر | |
|---|
| بسته‌کارلار و موسیقیچیلر | |
|---|
| تدقیقاتچیلار و سیاحلار | |
|---|
| عالیملر، اختیارچیلار، ریاضیاتچیلار | |
|---|
| فیلسوفلار و انسانچیلار | |
|---|
| سیاسی اؤندرلر | |
|---|
| دین آداملاری | |
|---|
| فلسفه | |
|---|
| دین | |
|---|
| توپلوم | |
|---|
| سیاست | |
|---|
| آلیش-وئریش، حوقوق | |
|---|
| اۇلوسلارآراسی تشکیلاتلار | |
|---|
| دیل و ادبیات | |
|---|
| آسترونومی | |
|---|
| بیولوژی و آناتومی | |
|---|
| اورقانیزم | |
|---|
| شیمی | |
|---|
| ایقلیم و ژئولوژی | |
|---|
| فیزیک | |
|---|
| ایلنجه | |
|---|
| تاریخ٬ جوغرافیا | |
|---|
| جوغرافیا | |
|---|
| بؤلگه‌لر٬ قارّه‌لر | |
|---|
| اؤلکه‌لر | |
|---|
| شهرلر | |
|---|
| سۇلار٬ آخینلار | |
|---|
| داغلار٬ چؤللر | |
|---|
.jpg)
.jpg)
-donatedeh_f.jpg)
