بلژیک شومال-غربیاوروپادا بیر دؤولت دیر. اوروپا ایتیحادیه‌سی وناتونون عوضوودور. فدراتیو دؤولت قورولوشونا صاحیبدیر و اوچ حیصّه‌یه بؤلونور: نیدرلاند دیلینین رسمی دیل اوْلدوغو فلاندریا، فرانسه دیلینین رسمی دیل کیمی قبول ائدیلدیگی والونیا وبروکسل .[ ۹]
شیمال‌داهولند ، شرق‌دهآلمان ، جنوب-شرق‌دهلوکسمبورق و جنوب-غرب‌دهفرانسه ایله همسرحددیر. شیمال-غرب‌دهشیمال دنیزینه چیخیشی وار. ساحه‌سی ۳۰ ۵۲۸km²، اهالی‌سی ۱۰،۸ میلیون نفردیر. اؤلکه سلت طایفه لاریندان اوْلان بؤلگه‌لرین اتنونیمینه گؤره آدلاندیریلمیش‌دیر.
بلژیک ایلک یئرلشنلربلگلر اوْلوب، ۵. عصره قدرروم ایمپیراتورلوغو ایداره‌سی آلتیندا ایدیلر. بشینجی عصرده ایسهفرانکلار این ضبطینه معروض قالدیلار. داها سوْنرا اؤلکه چارلز (شارلکن)ین غرب ایمپراتورلوغونا داخیل اوْلدو.۱۴۷۷ -جی ایلدن سوْنرا، شارلک‌نین قارداش اوْغلو ماخیمیلیانین الینه کئچدی. بۇندان سوْنرا ۳۰۰ ایل قدر بلژیک خاریجیلر طرفیندن ایداره ائدیلدی.۱۷۱۳ -جو ایلده اوتریش ایمپراتورلوغونون الینه کئچدی و "اوتریش هولندی" دیه خاطیرلاندی. فرانسه۱۸۱۳ -جو ایلده بلچیکانی ایشغال ائتدی.۱۸۱۵ دهناپولون مغلوب اوْلونجا، بلژیک هولندلیلارین ایداره‌سینه گیردی. ۱۸۳۰-جو ایلده بلژیکلیلار بیرلشه‌رک فرانسه و اینگیلیس‌نین ضمانتی آلتیندا موستقیل بیر دؤولت قوردولار.۴ ژۇئن ۱۸۳۱ تاریخینده بیر کراللیق حالینا گلن بلژیک، آفریقادا موستملکه‌چی‌لیک آرزولارینی‌دا رئالاش‌دیرا بیلمیشدیر. موستملکه‌لریندن ان سوْنکونقو ،۳ ژۇئن ۱۹۶۰ دا موستقیللیینی قازاندی. بلژیک، بیرینجی و ایکینجی دۆنیا ساواش‌لرینه قاتیلمیش و هر ایکی دؤیوش‌ده ده آلمان طرفیندن ایشغال ائدیلمیش، آلمانین مغلوب اوْلماسی اۆزرینه ایشغال‌دان خلاص اوْلموش‌دور.بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی وناتو عضوودور.
بلژیک جوْغرافی باخیم‌دان اۆچ بؤلگه‌یه آیریلیر. غرب‌ده "آشاغی بلژیک"، "اوْرتا وادی" و جنوب-شرق‌ده "آردن پلاتوسو"دور. آشاغی بلژیک، دۆز بیر اراضی اوْلوب، هولند و شیمال دنیزی طرفیندن تخمیناً ۶۴km2 ایحاطه لنمیش‌دیر. آشاغی بلژیکداکی غربی فلاندری ایالتی‌نین ۵۰۰km2-لیک ساحل بؤلگه‌سیپولدر آدلی قۇرو اراضیلری ایله ایحاطه لنمیش‌دیرکی، بۇ دا ساحل اراضیلرین اوقیانوس سوییه‌سینین یوکسلمه‌سینه قارشی قورونماسینا یاردیم‌چی اوْلور. شیمال‌داکی کامپنلاند و شرق حیصّه لری قوم‌لو و اکین‌چی‌لییه الوریش‌لی اوْلمایان توْرپاقلارا مالیک‌دیر. آنجاق اهمیت‌لی کؤمور یاتاقلاری بۇرادا یئرلشیر. آنتراسیت کؤمورو بلژیکین باش‌لیجا گلیر قایناغی‌دیر. کاولین، دمیر و اهنگ داشی دا چیخاریلیر.
اهالی‌نین بؤیوک بیر قیسمی اوْرتا بلژیکدا یاشاییر و بورا یۇمشاق دالغالی وادیلرله بؤلونموش‌دور. بۇ بؤلگه سوْن درجه مونبیت بیر اراضی اوْلوب، سوْن زامانلارا قدر بلژیکین باش‌لیجا کؤمور قایناغی ایدی. شل‌دا چایی بلژیکین شیمال-غربینده یئرلشیر. اؤلکه‌نین مرکزی، طبیعی گئنیش کاناللارا صاحیب دییل.
بلژیک خریطه‌سی آردن یایلاسی، مرکز وادییه سامبره و مااس چایلاری ایله باغ‌لانیر. ان یۆکسک یئری بوترانژ اوْلوب، هوندورلویو ۶۹۴ متردیر. بلژیکین اوْرتا یۆکسک‌لییی ۱۶۰ متردیر. اؤلکه‌نین ۱۸%-i مشه‌لرله اؤرتولموش‌دور و تاختا-شالبانی چوْخ مشهوردور.
آخار سولاری: بلژیک سرحدینده ایکی آخار سۇ قوْلو واردیر. شل‌دا چایینین ایکی یوز کیلومتر لیک حیصّه سی بلژیک سرحدین‌دن آخیر. چایین آلمان سرحدینه یاخین حیصّه سینده لیمان شهری آنتورپن یئرلشیر. دیگری ایسه مااس چایی‌دیر. ۱۸۳ کیلومتر لیک حیصّه سی بلژیک توْرپاقلاریندان کئچیر.
بلژیکین اۆچ فدرال بؤلگه‌سی و اوْن بیر ائلی ۱۰ ایالت و بۇنلارا باغلی محل وضیّعت بلدییه‌لر واردیر.
بلژیک اهالیسینین ۹۷،۳%-i شهرلرده یاشاییر، اؤلکه‌ده‌کی ان بؤیوک شهرلر:
بلژیکدا یاشایان اینسانلار اتنیک باخیم‌دان ایکی قروپا آیریلیر. اؤلکه‌نین شیمالیندا یاشایانفلاماندلار ، جنوبوندا یاشایانواللونلاردیر . اهالی‌نین بؤیوک بیر اکثریتیبروکسلده یاشیییر. فلاماندلار قرمان، واللونلار ایسه رومان منشلیدیرلر. آوروپادا اهالی‌نین ان آز آرتدیغی اؤلکه‌لردن بیریدیر. اهالی سیخ‌لیغی ان یۆکسک اوْلان آوروپا اؤلکه‌لریندن‌دیر. مربّع کیلومتر ه ۳۲۳،۷ نفر دۆشور. بلژیکلیلار ساده حیاتی سئویرلر. خالق عومومیت‌له فستیوال، ولوسیپد یاریشی، ایدمان و سینما کیمی ایلنجه‌لره دوشکون‌دور. آوروپادا حیات ایستانداری ان یۆکسک اؤلکه‌لردن‌دیر. عائله‌ده دینی باغلار چوْخ قوت‌لیدیر.
اهالیسینین بؤیوک اکثریتیکاتولیک کلیساسیدیر . بیر قیسمی ایسهپروتستانت کلیساسینه عبادت ائدیر. وطنداشلارینین اکثریتی شهرلرده یاشاییر.اهالی‌نین ۶۷%-نی کاتولیکلر، ۲۷%-نیدین‌سیز ، ۶%-نی موسلمانلار تشکیل ائدیر.
بلژیکدا تحصیل چوْخ اینکیشاف ائتمیشدیر. گنجلرین تحصیلیندهکلیسانین بؤیوک بیر یئری واردیر.۱۴ یاشینا قدر تحصیل مجبورودور. کلیسانین ویهودیلرین ایداره‌سینده اوْلان مکتبلر مشهوردور. مکتبلرده عومومیت‌لهفلاماندجا وفرانسه بیرلیکده اؤیره‌دیلر. مۆختلیف ساحه‌لرده و بیر چوْخ شهرده بیلیم یوردولر قۇرولموش‌دور.بلژیک کراللیغیندا عالی تحصیل
بلژیکدا عالی تحصیلین بولونی پروسسینین پرینسیپلرینه اۇیغونلاشدیریلماسی آماچ‌له آپاریلان اصلاحاتلار بۇ ساحه‌ده جدی دییشیک‌لیکلره سبب اوْلوب. اؤلکه‌نین ۲۰۰۳-جو ایلده قبول اوْلونموش عالی تحصیل آکتینا اساساً عالی تحصیلین درجه‌لری مویینلشدیریلیب. ۲۰۰۴-۲۰۰۵-جی تدریس ایلین‌دن اعتباراً عالی تحصیل‌ده باکالاوریات، ماگیستراتورا و دوکتورانتورا پیل‌له‌لری اۇیقولاما ائدیلمه‌یه باشلاییب.
باکالاور درجه‌سینه ییلنمک اۆچون ۱۸۰ آوروپا اعتیبار ترانسفر ی (آکت) الده ائتمک طلب اوْلونور. ماگیستر درجه‌سی اۆچون ایسه ان آزین‌دان ۶۰ آکت قازانماق لازیمدیر. بۇ طلبلری اؤدین مزونلارین دیپلوملاری آوروپا عالی تحصیل مکانینین ۴۶ اؤلکه‌سینده تانینیر.
عالی تحصیلین کیفایت قدر اینکیشاف ائتدیی بلژیکین ان بؤیوک عالی مکتبی لورن بیلیم یوردو حساب اوْلونور. بۇ بیلیم یوردو ۱۴ فاکولته‌دن عبارت‌دیر. تحصیل موس‌سی‌سه‌سینده هومانیتار فن لر، طبیعت علملری، تکنولوژی، بیو-علم و طیب ایختیصاصلاری اۆزره متخصصلر حاضیرلانیر. تدریس پروقراملارینین هوللاند و اینگیلیس دیللرینده آپاریلدیغی بیلیم یوردوده ۲۶۰۰۰-دن چوْخ طلبه تحصیل آلیر. اوْنلارین ۲۳۰۰ نفری دۆنیانین ۱۰۰ مۆختلیف اؤلکه‌سیندن اوْلان اجنبی طلبه‌لردیر. زنگین مادی-تکنیکی بازاسی اوْلان عالی مکتبین دۆنیا شؤهرت‌لی کیتابخاناسیندا دؤرد میلیون‌دان چوْخ کیتاب و ۱۵۰۰۰-ا یاخین دؤوری نشر وار.
بلژیکدا بیلیم یوردولرله یاناشی، بیلیم یوردو کالجی ده فعالیّت گؤستریر. بیلیم یوردو و بیلیم یوردو کالجینده عئینی ایختیصاصلار اۆزره تدریس پروقراملاری فرق‌لیدیر. یالنیز بیلیم یوردولرده دوکتورلوق درجه‌سی وئریلیر. بیلیم یوردو کالجینده ایسه بللی پشه ایستیقامتی اۆزره باکالاور پروقرامی تکلیف ائدیلیر.
بیلیم یوردولر و بیلیم یوردو کالجلری بیر-بیری ایله یاخین‌دان ایشداش‌لیق ائدیرلر. بۇ ایشداش‌لیق علمی آراشدیرما ساحه‌سینده داها چوْخ اؤزونو بوروزه وئریر.
اؤلکه‌نین عالی تحصیل موس‌سی‌سه‌لری‌نین فعالیّتی اساساً حؤکومت طرفیندن تنظیم‌لنیر و اوْنلارین اینکیشافی اۆچون لازیم اوْلان تدبیرلر حیاتا کچیریلیر. اوْدور کی، عالی تحصیل موس‌سی‌سه‌لری داها چوْخ تشکیلاتی موستقیل‌لییه مالیکدیرلر. بۇ موستقیل‌لیک مالییه مسئله‌لرینده ده اؤزونو گؤستریر.
بلژیک ایدمانین مۆختلیف بوداقلاریندا اؤزونو گؤسترن بیر اؤلکه‌دیر.آتلتیزم ،فۇتبول ،ولوسیپد ،بسکتبال ان باشاری‌لی ایدمانلاری‌دیر. بۇ واختگولش ان چوْخ ماراق گؤرن ایدمانلار آراسیندا دیر.
آوروپانین گۆج‌لو دؤولتلری طرفیندن،۱۸۳۰ -جو ایلده، "تامپون بؤلگه" اوْلاراق قۇرولان،اینگیلیسده یاشایان بیر آلمان شاه‌زاده‌نین کرال‌لیغینا وئریلن وکونقو موستملکسی‌له زنگینلشه‌رک، احتیاجلارینین بؤیوک قیسیمینی آرادان قالدیران بلژیک،هولند طرفیندن دانیشان فلامانلار و فرانسه دانیشان والونلاردان میدانا گلیر. اهالی‌نین ۵۸%-نی فلامانلار، ۳۱%-نی واللونلار، ۱۱%-نیفرانسهلار وآلمانلار تشکیل ائدیر.
اؤلکه‌ده آلمانجا دانیشان کیچیک بیر خالق قروپو دا وار. ۹۰%-i فرانسه دانیشان بروکسلین "جوت دیل‌لی بؤلگه" حساب اوْلونور. فلاماندلارفلاماندجا ، واللونلارفرانسه دانیشیر. بعضی بؤلگه‌لردهآلمانجا دا دانیشیلیر.
بلژیکلیلار،۱۹۸۰ -جی ایللرین باشیندا، "موْدل اوْلماق" ایددیاسییلا یؤنلدیکلری فدرال سیستم‌له یئرلی مجلیس و اداره لرین صلاحیتلرینی گئنیشلت‌دیلر. والونیا، فلاندر و بروکسل بؤلگه‌لرینده فرقلی حؤکومتلر قۇرولارکن، "آیری‌لیق‌چی‌لیق" (سپراتیسمه) اؤلکه آنا یاساسینین "تمل قانونلاری" آراسیندا ایشتیراک ائتدی. بۇ دۇروم، والونلار، فلامانلار و بروکسل‌لیلر آراسینداکی قوپوق‌لوغو آرتیرارکن، منفت قارشیدورمالارینی دا سورعت لندیردی.سیاسی پارتیلاری دا فلامان و والون اوْلاراق بؤلونن اؤلکه‌ده، آیری-آیری قۇرولموش اوْلان لیبرال، موحافیظه کار و یا سوسیالیست فلامان پارتیلار ایله والون پارتیلارین، ایدولوژی مئیللری عئینی گؤروندویو حال‌دا، تماماً فرقلی گؤروشلر ایچینده قارشیدورمالاری دا هیز قازاندی. سیاست‌چیلر، تشکیلاتلار و وطنداشلار آراسیندا دیالوق گده‌رک قوپدو، جمعیتلر آراسی منفت دؤیوشلری آرت‌دی. "بلژیکلی" سؤزو، گده‌رک یئرینی "فلامان"، "والون" و "بروکسل‌لی"یه بوراخدی.سیاست‌چیلر، بؤلگه پروبلملری آشماق و اؤز سئچیجیلری‌نین طلبلرینی جوابلاماق اۆچون دؤولت بودجه‌سینی کیچیلدیب، بؤلگه بودجه‌لره آغیرلیق وئردیلر. "فدرال تشکیلاتلار" دؤولتین اوْرتاق ماللاری، دَیَرلری، منفتلری اۆچون قرار آلا بیلمز دۇرومه گلدیلر. دمیریوللارینی، وئرگی سیستمینی و سوسیالسیغورتالاری دا "رگیوناللاش‌دیرماق" هدفی اؤن پلانا چیخدی.
بلژیک مطبوعاتی و سیاسی عالیملری، والون و فلاماند سیاست‌چیلرین اۇزلاشمازلیغین‌دان قایناقلانان، ۵ آیدیر داوام ائدن بحرانین "صونعی" اوْلدوغونو، بۇ بحرانین، "ایجتیمایتی، اؤلکه‌نین بؤلونمه‌سی گریینه رازیسالما مقصدیله" یارادیلدیغینی مۆدافیه ائدیر.
حؤکومت قورماقلا وزیفلندیریلن، فلاماند سقمنتی‌نین گۆج‌لو آدلارین‌دان کریستیان دموکرات پارتی (جدو) عضوو یوس لترمه، والون پارتیالارییلا کوالیسی آختاریشلاریندا باشاری‌لی اوْلا بیلمه‌دی. موذاکیره‌لری تئز-تئز تخیره سالان و شخصاً دؤوره‌یه گیرن بلژیک کرالیایکینجی آلبرتین تماسلاری دا بتون نتیجه لندیرر گتیرمه‌دی.
متخصصلر، "موستقیل‌لیک اعلانینا حاضیر اوْلان فلاماندلارین، بلژیکین سوْنونو گتیرمه‌نین مسئولیّتینی تک باشینا بوْینونا گؤتورمک ایستمدیکلرینی، والونلاری دا بۇ مسئولیّتی پایلاشماغا ایتلدیکلرینی" ایفاده ائدیر. بلژیکین خریطه‌دن سیلینمه‌سی احتیمالینین گده‌رک آرتماسی، گلجیی مجهول بیر حال آلان کرال عائله‌سینی ده ناراحات ائدیر.
سیاسی پارتیلارین، اجتماعی و ایقتیصادی ایشلری ایجرا ائده‌جک "کچیجی بیر کوالیسی حؤکومتی" قورماسی، اؤلکه‌نین بؤلونمه‌سی و پایلاشیلماسی موذاکیره‌لری‌نین آیری بیر پلاتفورمادا داوام اتدیریلمه‌سی تکلیفی اؤن پلانا چیخیر. بلژیکین کؤهنه باش ناظیرلریندن، بۇ گونکی دؤولت ناظیریمارک ایسکنس ، سیاسی بحران اۆزون‌دن اؤلکه ایقتصادیاتینین آغیر ضربه یدیینی، ایللیک اینفلیاسیانین یوزده ۱،۵-دن یوزده ۵-ا آتیلا بیلجیینی سؤیله‌دی.
صنایع: بلژیک دۆنیانین ان کؤهنه دمیر و پولاد صنایعلریندن بیرینه مالیک‌دیر. پولاد ایللیک اۆرتیم (تولید)ی اوْرتالاما ۱۱.۰۰۰.۰۰۰ تون‌دور ودۆنیانین سای‌لی دمیر و پولاد ایخراج ائدن اؤلکه‌لریندن‌دیر. آغیر صنایع فابریکلری، دمیر تؤکمه‌لر،سینک ، شوشه فابریکلری و گاند بؤلگه‌سینده کیمیا صنایع‌سی قۇرولموش‌دور. کیمیا صنایع اۆچ آنا قیسمتدان عبارت‌دیر. تمل کیمیوی محصوللاری، چیخاریلمیش کیمیوی ماده‌لر و حسّاس کیمیوی ماللاردیر. کیمیوی ماللارین چوْخ چوْخو ایخراج ائدیلمک‌ده‌دیر. دؤولت گلیرلری‌نین جمعی ۷% اینی تشکیل ادر. اهالی‌نین ۴۰% ی صنایع‌ده چالیشماق‌دادیر. تکستیل اۆرتیم (تولید): کتان بزی، پامبیق‌لی توْخوما و ژوت کیمی توخوجولوق چوْخ ایرلیدیر. تکستیل صنایع محصوللارینین چوْخو ایخراج ادیلر. ایخراجات، ممولات و یاری ممولات شکلینده ادیلر.بروکسل ،بروققه اهمیت‌لی تکستیل مرکزلری‌دیر. بلژیک شبکه کیمی هؤرولموش بیر قۇرو و دمیریولونا مالیک‌دیر آوروپا قاره‌سینین ایلک دمیریولو بلژیکدا دؤشنیلمیش‌دیر. دمیریوللارینین هامیسی الکتریک‌لیدیر و بۆتون قونشولارییلا علاقه‌لیدیر. بروکسل‌ده توتومو بؤیوک بیر هاوا لیمانی قۇرولموش‌دور. دۆنیا اؤلکلری‌له علاقه بروکسل‌دن تامین ادیلر.بلژیک، چؤله، کیمیوی ماده‌لر، ماشین تۆره لری، یئیجک ماده‌سی، میوه، چیچک ساتار; چؤل‌دن نفت، خام و کیمیا صنایعسینده ایستیفاده ائدیلن خاملار ساتین آلار. ایخراجاتینین ۴۰% اینی صنایع محصوللاری تشکیل ائدیر.
دؤولت حوکومتی
داخیلی
فنلاند نوروژ سوالبار (سوالبارد مۆقاویله‌سینه تابع اولمایان اَراضی)بیرلشمیش شاهلیق
۱ اوروپا ایله باشقا قاره آراسینداکی شرطی سرحدی اَحاطه ائدیر.۲ مدنی، سیاسی و تاریخی سببلره گؤره اوروپالی ساییلیر، لاکین جوغرافی جهتدن غربی آسیادادیر.۳ اوروپانین یاخینلیغینداکیاوقیانوس آدالاری ، قاره قروپوندا دیئرلشمه‌سه‌لر ده، عادتن قاره ایله قروپلاشدیریلیر.
![[نشان]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fazb.wikipedia.org%2fwiki%2f%25D9%2581%25D8%25A7%25DB%258C%25D9%2584%3aWiki_letter_w_cropped.svg)
