Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Məzmuna keç
Vikipediya
Axtar

Moldova

Vikipediya, azad ensiklopediya
Moldova
rum.Republica Moldova
BayraqGerb[d]
BayraqGerb[d]
Discover the routes of life, Dewch i Ddarganfod Taith Bywyd
Himn: "Limba Noastră"
(azərb."Bizim dilimiz"‎)
Tarixi
 • Müstəqilliyin elanı27 avqust 1991
Rəsmi dilləri
PaytaxtKişinyov
İdarəetmə formasıParlamentli respublika
Prezident

Maya Sandu

[ 24.XII.2020 ~ ]
Baş nazirAlexandru Munteanu [ 1.XI.2025 ~ ]
SahəsiDünyada 140-cı
 • Ümumi33,846 km² km²
 • Su sahəsi (%)1,4
Əhalisi
 • Əhali2,682,000 nəfər (129-cu)
 • Siyahıyaalma (5.10.2004)3 938 679 nəf.
 • Sıxlıq120 nəf./km² (87-ci)
 • Ümumi13.692.230.147 $[3], 14.420.947.884 $[3]
ÜDM(AQP)
 • Ümumi17,19 milyard dollar  (148-ci)
 • Adambaşına4 800 dollar  (171-ci)
ValyutaMoldova leyi
İnternet domeni.md
ISO koduMD
BOK koduMDA
Telefon kodu+373
Saat qurşaqları
Nəqliyyatın yönüsağ[d][4]
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Moldova və ya rəsmi adı iləMoldova Respublikası (rum.Republica Moldova), keçmiş mənbələrdəMoldaviya[5]Şərqi Avropada dövlət. Moldovadənizə çıxışı olmayan ölkələrdən biridir. Şimal, şərq və cənubdaUkrayna, qərbdə isəRumıniya ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəriKişinyov şəhəri, ümumi sahəsi 33,846 kvadrat kilometrdir. Moldova 1940-cı ildəSSRİ tərəfindənRumıniyadan qoparılmışBessarabiya torpaqlarında yaradılmış və SSRİ-nin tərkibinə müttəfiq respublika statusu ilə daxil edilmişdir. MoldovanınDnestr çayından şərqdəki əraziləri 1991-ci ildən tanınmamışDnestryanı Moldov Respublikasının nəzarətindədir.

Etimologiya

[redaktə |vikimətni redaktə et]

Moldovanın adı Moldova çayının adındandır. Moldova Knyazlığının 1359-cu ildə əsası qoyulanda bu çayın vadisi siyasi mərkəz idi.

Əhali

[redaktə |vikimətni redaktə et]

Vətəndaşlıq

[redaktə |vikimətni redaktə et]
  • 5–12 oktyabr 2004-cü il əhali siyahıyaalınmasına yekunlarına əsasən[6]:
    Moldova əhalisinin ümumi sayı 3,383,332[6] nəfər olmuşdur. Onlardan:
    Moldova Respublikası vətəndaşları: 3,371,082[6] nəfər olmuşdur. Onlardan:
    İkili vətəndaşlığı olanlar: 12,705[6] nəfər
    Xarici dövlətlərin vətəndaşları: 6,486[6] nəfər olmuşdur. Onlardan:
    MDB və Baltikyanı dövlətlərin vətəndaşları: 5,554[6] nəfər
    Digər dövlətlərin vətəndaşları: 932[6] nəfər

Milli tərkib

[redaktə |vikimətni redaktə et]
Moldova əhalisinin milli tərkibi, 5–12 oktyabr 2004 sa.[7][8][9]
Etnik qrupMoldova R.Etnik qrupDnestryanı R.
cəmi3 383 332cəmi555 347
moldavan2 564 850moldavan177 382
ukraynalı282 406rus168 678
rus201 219ukraynalı160 069
qaqauz147 500bolqar13 858
rumın73 276qaqauz4 096
bolqar65 662belorus3 811
qaraçı12 271alman2 071
belorus5 059yəhudi1 259
yəhudi3 608
polyak2 383
erməni1 829
alman1 616
tatar974
azərbaycanlı891
gürcü501
yunan482
litvalı259
latış185
eston77
digər4 264digər6 924
m.g.14 020m.g.17 199
  • Qeyd: m.g. — Milliyyətini göstərməyənlər.

Dil

[redaktə |vikimətni redaktə et]

Hal-hazırda Moldovada rəsmi dilMoldovan dilidir. Bu dilRumın dili ilə eynidir, lakin rumınlardan fərqli olaraq, Moldovanların öz xüsusi dialekti var. Ölkədə, əsasən də paytaxtKişinyovda moldovanlar rus dilində də danışırlar.

Əsas etnik qruplar və ana dili üzrə Moldova əhalisi, 2004 s.a.[10]
Etnik qrupSayMoldovan diliUkrayna diliRus diliQaqauz diliRumın diliBolqar diliDigər dillərBilinmir
cəmi3 383 3322 029 847186 394380 796137 774558 50854 40121 50414 108
moldovan2 564 8492 011 4033 60663 290402481 5934934 062
ukraynalı282 4068 189180 98189 8535102 358149366
rus201 2183 279586195 5731801 34116396
qaqauz147 5001 2746168 618136 155338318181
rumın73 2761 139131571371 327699
bolqar65 6622 0841109 13439568253 17879
digər34 4012 47836413 7511298699416 62195
m.g.14 0201614 013

*Qeyd: m.g. — Milliyyətini göstərməyənlər.

İqtisadiyyatı

[redaktə |vikimətni redaktə et]
Moldovada şərab istehsalı

Moldaviyanın təsərrüfatının əsasını aqrar-sənaye kompleksi təşkil edir. K/t-da üstün yeri bitkiçilik tutur, onun aqrar sahələri üzümçülük-şərabçılıq, meyvə-tərəvəz konservi, aqrar-sənaye kompleksidir (ASK). Üzümçülük-şərabçılıq mərkəzi-Kodrlarda, tərəvəzçilikDnestr subasarlarında, meyvəçilik hər yerində yayılmışdır, əsas dənli bitkisi buğda və qarığdalıdır. Meşə-çöl zonasında şəkər çuğunduru becərilir. Öz tələbatını taxılla tam ödəyir. Heyvandarlıq şimalı və mərkəzində südlük-ətlik və donuzçuluq, cənubunda qoyunçuluqdur. ASK-si tərkibində müxtəlif maşınqayırma (bağçılıq traktorları, soyuducular, yeyinti avadanlıqları) sahələri inkişaf etdirilmişdir. İstilik və su-elektrik stansiyaları fəaliyyət göstərir.

Təhsil

[redaktə |vikimətni redaktə et]
  • 5–12 oktyabr 2004-cü il əhali siyahıyaalmasının yekunlarına əsasən:
    Ümumi ölkə əhalisinin sayı: 3,383,332 nəfər olmuşdur. Onlardan:
    10 yaş və yuxarı yaşda olan əhalinin sayı: 3,012,069[11] nəfər olmuşdur. Onlardan:
    Ali təhsillilərin sayı: 304,091[11] nəfər
    Orta-xüsusi peşə təhsillilərin sayı: 287,328[11] nəfər
    Orta təhsillilərin sayı: 910,387[11] nəfər
    Məcburi orta təhsillilərin sayı: 869,254[11] nəfər
    İbtidai təhsillilərin sayı: 533,111[11] nəfər
    Təhsili olmayan ancaq oxuyub-yazmağı bacaranların sayı: 77,431[11] nəfər
    Təhsili olmayan və oxuyub-yazmağı bilməyənlərin sayı: 30,025[11] nəfər
    Təhsili səviyyəsi haqqında məlumatları bildirməyənlərin sayı: 442[11] nəfər

Siyasət

[redaktə |vikimətni redaktə et]

Ana məqalə:Moldovada seçkilər

Seçkilər sistemi

[redaktə |vikimətni redaktə et]

Moldovada seçkilər milli qanunvericiliyə uyğun olaraq keçirilir. Moldovanın parlamenti (Parlamentul) 4 ildən bir keçirilən seçkilərdə vətəndaşlar tərəfindən seçilir. Parlamentin 101 üzvü var. 2001-ci ildən etibarən ölkənin prezidenti parlament üzvləri tərəfindən seçilir. Moldova konstitusiyasına uyğun olaraq bir namizəd iki dəfə prezident seçilə bilər. İlk dəfə prezident seçilmək üçün parlamentin 61 deputatının dəstəyi, ikinci müddətə seçilmək üçün isə 51 deputatın səsi lazımdır. Heç bir namizəd prezident seçilmək üçün lazımi qədər səs toplaya bilməsə parlament seçkiləri yenidən keçirilir. Moldovanın hazırli prezidentiNikolae Timofti 23 mart 2012 tarixində Moldovanın prezidenti seçilib.

İstinadlar

[redaktə |vikimətni redaktə et]
  1. Moldova Respublikasının müstəqilliyi haqqında deklarasiya. 1991.
  2. Hotărârea nr. 36 din 05.12.2013 privind interpretarea articolului 13 alin. (1) din Constituție în corelație cu Preambulul Constituției și Declarația de Independență a Republicii Moldova. 2013.
  3. 12https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD.Dünya Bankı.
  4. http://chartsbin.com/view/edr.
  5. Молдавија Совет Сосиалист Республикасы //Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы:[10 ҹилддә]. VII ҹилд:МисирПрадо.Бакы:Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы.Баш редактор:Ҹ. Б. Гулијев. 1983.С. 25.
  6. 1234567Biroul Naţional de Statistică:Populaţia după cetăţenie, pe grupe de vîrstă, sexe şi medii/Население по гражданству, возрастным группам, полу и типу местности/Population by citizenship, age group, sex and areaArxivləşdirilib 2013-11-14 at theWayback Machine
  7. Population statistics of Eastern Europe (pop-stat.mashke.org):Ethnic composition of Moldova 2004Arxivləşdirilib 2015-05-02 at theWayback Machine andEthnic composition of Moldova 2004 (all places, Moldova & Transnistria)Arxivləşdirilib 2013-12-04 at theWayback Machine
  8. Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR):WRITTEN REPLIES BY THE GOVERNMENT OF MOLDOVA CONCERNING THE LIST OF ISSUES (CERD/C/MDA/Q/7) RECEIVED BY THE COMMITTEE ON THE ELIMINATION OF RACIAL DISCRIMINATION RELATING TO THE CONSIDERATION OF THE FIFTH, SIXTH AND SEVENTH COMBINED PERIODIC REPORTS OF MOLDOVA (CERD/C/MDA/7)Arxivləşdirilib 2016-03-05 at theWayback Machine---Seventy-first session, Geneva, 30 July-17 August 2007
  9. Population statistics of Eastern Europe (pop-stat.mashke.org):Ethnic composition of Transnistria 2004Arxivləşdirilib 2011-08-19 at theWayback Machine
  10. Biroul Naţional de Statistică:Populaţia după naţionalităţile de bază, limba maternă şi limba în care vorbeşte de obicei/Население по основным национальностям, родному языку и языку на котором обычно разговаривает/Population by main nationalities, mother tongue and language usually spokenArxivləşdirilib 2013-11-14 at theWayback Machine
  11. 123456789Biroul Naţional de Statistică:Populatţia în vîrstă de 10 ani şi peste după nivelul de instruire, pe medii, în profil teritorial/Население в возрасте 10 лет и старше по уровню образования и типу местности, в территориальном разрезе/Population aged 10 years and over by educational attaiment and area, in territorial aspectArxivləşdirilib 2013-11-14 at theWayback Machine
⛭
Moldova mövzularda
Moldova
⛭
EU members and candidates
⛭
MDB üzvləri
MDB-nin müşahidəçi üzvləri
TürkmənistanTürkmənistan (MDB-nin nizamnaməsini təsdiq etməyib)
MDB-ni tərk edənlər
⛭
Üzvlər
Müşahidəçilər
⛭
⛭
Map showing the Major non-NATO allies
⛭
Türk xalqlarının əhəmiyyətli dərəcədə yaşadıqları ölkələr və regionlar
Müasir dövlətlər
BMT üzvü olan dövlətlər
Qismən
tanınanlar
Türk xalqlarının
əhəmiyyətli dərəcədə yaşadıqları
və yatürk dillərindən birini
rəsmi dil kimi tanıyan
ölkələr və ya regionlar
50 %-dən artıq
10—50 %
5—10 %
1—5 %
Tarixi dövlətlər
Qədim dövr
Böyük Hun İmperiyasıQaoçe Ulu BəyliyiGöytürk xaqanlığıQırğız xaqanlığıAvar xaqanlığıQərbi Göytürk xaqanlığıŞərqi Göytürk xaqanlığıXəzər xaqanlığıBöyük Bolqar xanlığıToxaristan YabquluğuBirinci Bulqar dövlətiİdil Bulqar dövlətiTürgiş xaqanlığıKimək xaqanlığıUyğur xaqanlığıOğuz dövlətiQarluq xaqanlığıQaraxanlılar dövlətiQansu Uyğur idikutluğuQarahoca Uyğur idikutluğuPeçeneqlərTulunilər dövlətiKumanlarAğşidlər dövlətiQəznəvilər dövlətiBöyük Səlcuq İmperiyasıAnadolu bəylikləriRum sultanlığıXarəzmşahlar dövlətiBörilərAğsunqurilərZəngilərEldənizlərƏrbil bəyliyiSalqurlularMüəzzilər dövləti (Dehli Məmlükləri)Dehli sultanlığıCığatay xanlığıRəsulilər sülaləsiAltun Orda/Qıpçaq xanlığıAğ OrdaMəmlük dövləti (Qahirə Məmlükləri)Xələclər sülaləsiOsmanlı İmperiyasıTuğluqoğulları sülaləsiİlyasşahilər sülaləsiBəhməni sultanlığıBenqal sultanlığıTeymurilər dövlətiQaraqoyunluAğqoyunluŞəki hakimliyiMalva sultanlığıÖzbək xanlığıŞeybani xanlığı/Boz OrdaQazan xanlığıQırım xanlığıNoqay OrdasıQasım xanlığıQazax xanlığıMoğolustanBöyük OrdaHəştərxan xanlığıBidər sultanlığıBicapur sultanlığı (Adilşahlar sülaləsi)Sibir xanlığıBuxara xanlığıSəfəvi imperiyasıXivə xanlığıYarkənd xanlığıQütbşahlarBöyük Moğol İmperiyasıMehdioğlu xanlığıTarku şamxallığıKokand xanlığıƏfşarlar imperiyasıDaşkənd dövləti (1784)Azərbaycan xanlıqlarıAzərbaycan sultanlıqlarıKünduz xanlığıNişapur xanlığıBuxara əmirliyiQacarlar dövlətiDunqan xanlığıYettişar (Yeddişəhər) xanlığıBəlx xanlığıKumul xanlığı
Yeni dövr
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Moldova&oldid=8364812"
Kateqoriyalar:
Gizli kateqoriya:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp