| Laklar Лак | |
|---|---|
| Sayları və yaşadığı ərazilər | |
| Dili | Lak dili |
| Dini | Sünni,İslam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Laklar (lak.лак, гъази-гъумучи[1]) —Şimali Qafqazda yaşayan xalq. Laklar tarixən Mərkəzi Dağlıq Dağıstan ərazisində yayılmışlar. Lakların etnik-mədəni ərazisiLakiya adlanır.
«Lak sözü lakların öz-özlərini adlandırmasıdır. «Ju lak buru» — biz laklarıq; «ju lakral xalk buru» — biz lak xalqıyıq; «lakssa» — lak, laklar; «lakkuçu» — lak kişi, laklı; «lakku maz» — lak dili; «lakku bilayət» — Lak ölkəsi; «Lakkuy» — Lakiya; «lakral rayon» — lak rayonu; «lakral kıanu» — lak yeri; «lak naççaxıluq» — lak dövləti. Laklar "lak" adınıetnonim vətoponim kimi istifadə edirlər. Lak dilində «lak» sözü «laxsaa» (yüksək)[2] və «laq» (qala) sözlərinə yaxındır.[3]
Lakları digər xalqlar müxtəlif adlarla adlandırırlar.Avarlar laklaratumal[4],qumeq[5];darginlər —vuluquni, vuleqi,suluquni[6];ləzgilər —yaxular, yaxulşu[7];qumuqlar —qazıqumuqlar;çeçenlər —qıazıumki;ruslar —laklar, qazıqumuxlar adlandırırlar.
İnqilaba qədərki Rusiyada bu xalq «qazıqumuq», XIX əsrin 60-cı illərindən etibarən isə «laklar» adlanmağa başlanılırlar.
| Dağıstanın rayonları və şəhərləri üzrə Lakların payı | ||
|---|---|---|
| inzibati rayon və şəhər dairəsi | RF subyektləri | % LAKLAR |
| Kuli rayonu | Dağıstan | 10, 886 nəf(97,4%) |
| Lak rayonu | Dağıstan | 11, 580 nəf(95,2%) |
| Novolak rayonu | Dağıstan | 13, 852 nəf(48,5%) |
| Aquşa rayonu | Dağıstan | 1, 720 nəf.(3,2%) |
| Qızılyar rayonu | Dağıstan | 2, 361 nəf(3,5%) |
| Qızılyurd rayonu | Dağıstan | 908 nəf(1,5%) |
| Rutul rayonu | Dağıstan | 865 nəf(3,7%) |
| Tarumovka rayonu | Dağıstan | 523 nəf(1,6%) |
| Qarabudaqkənd rayonu | Dağıstan | 658 nəf(0,9%) |
| Xasavyurd rayonu | Dağıstan | 322 nəf(0,2%) |
| Babayurd rayonu | Dağıstan | 351 nəf(0,8) |
| Dahadayev rayonu | Dağıstan | 300 nəf(0,8%) |
| Dərbənd rayonu | Dağıstan | 193 nəf(0,2%) |
| şəhərKaspiysk | Dağıstan | 14, 269 nəf(14,3%) |
| şəhərMaxaçqala | Dağıstan | 86, 089 nəf.(12,4%) |
| şəhərYujno-Suxokumsk | Dağıstan | 923 nəf(9,2%) |
| şəhərBuynaksk | Dağıstan | 4, 263 nəf(6,8%) |
| şəhərQızılyurd | Dağıstan | 1, 760 nəf(5,3%) |
| şəhərQızılyar | Dağıstan | 1, 753 nəf(3,6%) |
| şəhərXasavyurd | Dağıstan | 4, 362 nəf(3,3%) |
| şəhərİzberbaş | Dağıstan | 1, 402 nəf(2,5%) |
| Ümum respublikada: | Dağıstan | 161, 300 nəf(5,6%) |
Lakların ana dili lak dilidir. Lak dili Qafqaz dillərininNax-Dağıstan dilləri qrupuna daxildir. Beş əsas şivəyə bölünür:qumuq (Qumuq və onun ətrafında olan kəndlər),visxin,vixlin (Vixlı aulu və Lak rayonunun şimal-şərq ərazilərindəki kəndlər),aştikul vəbalxar (Balxar aulu və Sulikana, Kuli aulları). XV əsrdən ərəb əlifbasından istifadə edirdilər. 1928-ci ildə əlifbaları latın, 1938-ci ildə isə kiril əlifbası ilə əvəzlənmişdir[8]. Laklar arasında rus dili də yayılmışdır. Lak dilinə dair ən erkən məlumatlar (sözlərin siyahısı və bəzi qrammatik məlumatlar) 18-ci əsrin sonu - 19-cu əsrin əvvəllərinə Yohann Quldenştedt və Yulius Klaprota aiddir.
Laklar islam dinininsünni qolunda etiqat edirlər (Şafi məzhəbi)[9]. Qumuq cümə məscidi 777—778-ci illərdə laklar tərəfindən inşa edilmişdir[10]. arixçi Aleksandr Komarov (1869) yazırdı:«laklar, əsasəndə Qumuq kəndinin sakinləri, Dağıstan qəbilələri arasında ilk islamı qəbul edənlər olmuşdur… Əbu-Muslim özü də Qumuqa gələrək burada məscid inşa etdirdi. Bu məscidin kitabəsində öz əksini tapmışdır». Qumuqun şamxalları müsəlman adlarını XIII əsrin sonlarından istifadə etməyə başlayırlar. XIV əsr Qumuq Qazi mərkəzi oldu və Qazi-Qumuq adı verildi.
•Əhmədxan Sultan , iki dəfəSovet İttifaqı Qəhrəmanı
•Makayev Saxay
•Buganov Hacı
•Suleymanov Rizvan
•Suleymanov Yakov
•Həsən Kəmalov
•Huseyn Kuşayev
