Homo ergaster və yaİşləyən adam —Erkən Pleystosen dövründə Afrikada yaşamış arxaik insanların nəsli kəsilmiş növü və ya alt növüdür. H. ergasterin müstəqil bir növ olub-olmaması və ya H. erectusun tərkibinə daxil olmasıpaleoantropologiyada hələ də davam edən və həll olunmamış mübahisəli məsələlərdən biridir.Sinonimlik tərəfdarları adətən H. ergasteriAfrika Homo erectusu[2] və yaHomo erectus ergaster[3] kimi təsvir edirlər.
Afrika ərazisindən tapılmış ilk insanlar təkHomo habilislər hesab olunmurlar. 1971-ci ildə Keniyada Rudolf gölü ətrafında Kobifor düşərgəsində Luis Likinin Hominidlərə aid aşkar etdiyi alt çənə sümüyü ilk vaxtlar Homo Erektusa aid edilsə də, sonradan onların yeni bir növ təşkil etdiyi müəyyənləşdirilmişdir. 1975-ci ildə bu tapıntı Homo Erqaster (işləyən, yaradan adam) adlandırıldı.Avstralopiteklərlə eyni təbəqədə iki kəllə sümüyünün aşkar olunması nəticəsində insan təkamülünün düz xətlə deyil, sıçrayışla baş verdiyi təsdiq olunmuşdur. Yəni, Avstralopiteklərlə eyni təbəqədə Homo Erqasterlərin qalıqları aşkar edilmişdir. 1984-cü ildəTürkanalı oğlan (Turkana Boys) kimi tanınan tapıntı aşkar olunmuşdur. Kalium – arqon metodu vasitəsilə tapıntının yaşı 1.5 – 1.6 milyon il bundan əvvələ aid edilmişdir. Homo Erqasterlərin bir çox xüsusiyyətləri Homo Erektuslarla oxşar olsa da, fərqli cəhətləri də vardır:
Kəllə strukturu fərqlidir. Belə ki, onlarda kəllənin nazik olması, başın arxa hissəsinin böyüklüyü və beyin strukturunda fərqliliklər var.
Skelet sümükləri daha yüngüldür və strukturuna görə müasir insana daha çox yaxındır.
Beyin həcmi 880 sm³-dir.
Bütövlükdə ilk Erqasterlərin beyin tutumu 750 sm³-dən 1200 sm³-ə qədərdir. Homo Habilislərlə müqayisədə onların beyin tutumu böyümüş və bu böyümə mücərrəd təfəkkürün əsas xüsusiyyətlərini tənzimləyən alın hesabına baş vermişdi. Homo Erqasterlərdə broka mərkəzi daha yaxşı inkişaf etmişdi. Onların beyin tutumu müasir insanın beyninə nisbətən kiçik olsa da, bütövlükdə Homo Erqasterlərdə nitqin ilkin rüşeymləri müşahidə olunmuşdu. Buna görə də Homo Erqasterlər insan təkamülündə mühüm sıçrayış kimi qəbul edilirlər. Homo Erqasterlərin düşərgələrində daş alətlərin hazırlanmasında ikitərəfli çapma üsulu ilə hazırlanmış daş əmək alətləri tapılmışdı. Çapacaqlarla yanaşı ocaq izləri də qeydə alınmışdı. Homo Erqasterlər oddanqorxma instinktini ram edən ilk canlılar hesab olunurlar. Homo ErqasterlərinŞimali vəCənubi Afrikada məskunlaşması ilə yanaşıCənubi Avropa vəCənub-Şərqi Asiya ərazisində də yayıldıqları təsdiq olunmuşdu. Bəzi tədqiqatçılar Dmanisi tapıntılarını da Homo Erqasterlərə aid edirlər.
Aiello, Leslie C.; Dunbar, R. I. M."Neocortex Size, Group Size, and the Evolution of Language". Current Anthropology. 34 (2). 1993: 184–193.doi:10.1086/204160.
Janssen, Marco A.; Sept, Jeanne M.; Griffith, Cameron S.Hominids Foraging in a Complex Landscape: CouldHomo ergaster andAustralopithecus boisei Meet Their Calories Requirements? // Takahashi, Shingo; Sallach, David; Rouchier, Juliette (redaktorlar ).Advancing Social Simulation: The First World Congress. Springer. 2007.ISBN978-4-431-73150-4.
Rogers, Alan R.; Iltis, David; Wooding, Stephen."Genetic Variation at the MC1R Locus and the Time since Loss of Human Body Hair". Current Anthropology. 45 (1). 2004: 105–108.doi:10.1086/381006.
Sandgathe, Dennis M.; Berna, Francesco."Fire and the GenusHomo: An Introduction to Supplement 16". Current Anthropology. 58 (Supplement 16). 2017: S165–S175.doi:10.1086/691424.
Schiess, Regula; Häusler, Martin."No skeletal dysplasia in the Nariokotome boy KNM-WT 15000 (Homo erectus) – a reassessment of congenital pathologies of the vertebral column". American Journal of Physical Anthropology. 150 (3). 2013: 365–374.doi:10.1002/ajpa.22211.PMID23283736.
