Hissiyat,duyğu təcrübəsi —xarici mühitin fərdi xassələrinin və vəziyyətlərinin daxili və ya xaricistimul və qıcıqların bir subyekt tərəfindən hissiyyat sistemi vasitəsilə siqnal şəklində, bütövlükdəsinir sisteminin iştirakı iləpsixikada əks etdirilməsi olan psixi proses.
- Modallıq — hisslərin keyfiyyət xarakteristikasıdır. Hər bir hiss növü özünəməxsus modal xüsusiyyətlərinə malikdir. Vizual hisslər üçün bunlarrəng tonu, parlaqlıq, dolğunluq ola bilər; eşitmə üçün - ton, tembr, səs; toxunma üçün - sərtlik, kobudluq və d.
- İntensivlik — hisslərin klassik kəmiyyət xarakteristikasıdır.
- Lokalizasiya — hisslərin məkan xarakteristikası, stimulun məkanda lokalizasiyası haqqında məlumatdır. Bəzi hallarda (ağrı, interoseptiv hisslər) lokalizasiya çətin və qeyri-müəyyəndir.
- Müddət — hissiyatın müvəqqəti olmasını bildirən xarakteristikasıdır.
Hissləri ilk təsnif etməyə çalışanAristotel olmuşdur. O, 5 duyğu müəyyən etmişdi: görmə, eşitmə, toxunma, qoxu və dad[1]. XIX əsrdə hiss növlərinin sayının artması onları yenidən təsnif etmək vəzifəsini qarşıya qoydu.
Vundt hissləri onlara səbəb olan stimulların xassələrindən asılı olaraq qruplaşdırmağı təklif etmiş, bunların arasında mexaniki, fiziki və kimyəvi xüsusiyyətləri ayırd etmişdir (məsələn, vizual və eşitmə hissləri "fiziki" kateqoriyaya aiddir, çünki onlar fiziki hadisələrdən qaynaqlanır - elektromaqnit titrəyişləri və səs dalğaları; qoxu və dad - "kimyəvi" hisslər və s. d. ). Bu təsnifat variantı geniş istifadə olunmur[2].
Ch. Şerrinqton reseptorların lokalizasiyasına (yerləşməsinə) əsaslanan üç əsas hiss sinfi müəyyən etdi:
Henri Hed hissiyatı mənşəyinə görə iki yerə ayırmışdır:
- Protopatik hissiyat mənşəcə və primitiv olaraq,emosiyalarla sıx bağlıdır, düşüncədən uzaqdır, daha az fərqləndiricidir və lokallaşdırıcıdır. Bununla bağlı hissiyatı kateqoriyalara bölmək və sözlə ifadə etmək və ya təsvir etmək çətindir[1] .
- Epikritik həssaslıq daha yüksək səviyyədədir, sonradan yaranır və mahiyyətcə əks xüsusiyyətlərə malikdir:təfəkkürlə əlaqə, emosional vəziyyətlərdən uzaqlıq, daha çox fərqləndiricilik, hisslərin kateqoriyalı adları ("nanə qoxusu" və ya "şam ağacının qoxusu" deyil, qırmızı, mavi), aydın lokalizasiya[1] .
