| Fərəh Pəhləvi | |
|---|---|
| فرح پهلوی | |
 Fərəh Diba (1972) | |
| 21 dekabr 1959 –11 fevral 1979 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | Fərəh Diba |
| Doğum tarixi | (87 yaş) |
| Doğum yeri | Tehran,İran |
| Fəaliyyəti | yazıçı, tərcüməçi, memar, siyasətçi, kraliça-konsort[d] |
| Atası | Söhrab Diba |
| Anası | Fəridə Qütbi |
| Həyat yoldaşı | Məhəmməd Rza Pəhləvi |
| Uşaqları | Rza Pəhləvi Fərəhnaz Pəhləvi Əli Rza Pəhləvi Leyla Pəhləvi |
| Ailəsi | Pəhləvilər |
| Dini | İslam |
| Təltifləri |                              |
 | |
| farahpahlavi.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fərəh Təbatəbai Pəhləvi (Fərəh Diba,fars.فرح پهلوی;14 oktyabr1938,Tehran[1]) — sonuncu İran şahıMəhəmməd Rza Pəhləvinin xanımı,şahbanu.
Əslən azərbaycanlı olan Fərəh Pəhləvi1938-ci iloktyabrın 14-dəTehran şəhərində anadan olub. Şahın üç xanımı arasında yalnız onun üçün tacqoyma mərasimi keçirilmişdir. Qızlıq soyadı Diba olan Fərəh Pəhləvi zabit ailəsində dünyaya göz açıb. Ailəsi çox varlı olsa da, atasının vəfatı ailəniTehrandakı villalarını satıb qohumlarıgilə köçməyə məcbur edir. Fərəh təhsilini Tehran vəParisdə alır. Məktəb illərində o, idmanla məşğul olur, həttabasketbol komandasının kapitanı seçilir. Liseyi bitirəndən sonra Fərəh memarlıqla məşğul olur və Parisdə bu ixtisas üzrə təhsil alır.1959-cu ildə Parisdəİran səfirliyində qonaqların qəbulu zamanı Fərəh şahaFransada təhsil alan tələbə kimi təqdim olunur. Amma onların tanışlığının başqa bir versiyası da mövcuddur — Tehranda iki dəfə yüzlərlə gənc xanımın iştirak etdiyi xüsusi idman paradı təşkil olunmuşdu. Birinci parad zamanı Məhəmməd şah seçim edə bilməmiş və parad yenidən keçirilmişdi. Şah Fərəhə işarə etmişdi. 21 yaşlı tələbə Fərəh və 40 yaşlı Məhəmməd Rza Pəhləvinin toyu 1959-cu ildekabrın 21-də baş tutmuşdu.[2][3][4][5]
Bu, şahın üçüncü evliliyi idi. Birinci xanımıMisir şahzadəsi, ikinci isə bir tərəfi alman əsilli olan o dövrün məşhur xanımlarından idi. Hər iki nikah varisin olmaması səbəbindən dağılmışdı. Məhz vəliəhdin olmaması xalqı, həm də hökuməti narahat edirdi.1960-cı ildə Fərəh oğlan övladı dünyaya gətirdi. Onların ümumilikdə dörd övladları oldu:Rza Pəhləvi (1960),Fərəhnaz Pəhləvi (1963),Əli Rza Pəhləvi (1966-2011) vəLeyla Pəhləvi (1970-2001).
1967-ci ildə Fərəh Banuya tacqoyma mərasimi keçirildi. Ona şahbanu titulu verildi. O dövrdə Şərqdə qadınlara belə hüquqlar verilmirdi və bu hadisə böyük əks-səda doğurdu. Əvvəllər Fərəh hökumət işlərinə maraq göstərmirdi, onun fəallığının pik vaxtı1970-ci illər oldu. Şah və şahbanu İranı müasirləşdirməyə çalışırdılar. Fərəh İranda dəb qaydalarını yaratdı, onun zamanında qızlarıbaletə qoymaq və Qərbdə oxutmaq populyarlaşdı. İranlılar bir neçə dil öyrənməyə başladılar. Şahbanu mütəmadi olaraq İran əyalətlərini gəzərək xalqla ünsiyyətdə olur, tibbin və təhsil ocaqlarının vəziyyətini yaxşılaşdırırdı. Ən böyük uğurlarını incəsənət sahəsində qazanmışdı. Onun təşəbbüsü ilə İrana bir çox tarixi sərvətlər qaytarılmış, həmçininAsiya ərazisində ən böyük muzey yaradılmışdı. Fərəh qadınların hüquqları uğrunda uğurlu mübarizə aparırdı. Öz fəaliyyəti nəticəsində şahbanu xalq arasında böyük populyarlıq qazanmışdı. Həmçinin o, Qərbdə də çox məşhur idi. Şah və şahbanu Şərqin ən gözəl cütlüklərindən hesab olunurdular.[6]
1972-ci ildə şahbanu FərəhAzərbaycan SSR-ə dəvət olundu.Bakıda onun üçün dəbdəbəli qonaqlıq təşkil olunmuşdu. Şahbanunun gəlişi münasibətilə keçirilən konsertdə Azərbaycanın ən aparıcı artistləri —Zeynəb Xanlarova,Müslüm Maqomayev,Şövkət Ələkbərova,Rəşid Behbudov,Fidan Qasımova və başqaları çıxış etmişdilər.
Məhəmməd Rza və ailəsi İranı1979-cu ilyanvarın 4-də tərk etmək məcburiyyətində qaldılar. Çünki inqilab nəticəsində şah hakimiyyəti devrildi. "O günün ən ağır və güclü xatirəsi – son dəqiqələrdə Tehran hava limanında dayanan yoldaşımın gözlərindəki yaşlar idi. Yadımdadır, zabitlərdən biri diziüstə şaha getməməsi üçün yalvarırdı. Bu, həyatımın ən ağır anı idi" — Fərəh Pəhləvi xatırlayır.
Məhəmməd Rza əvvəlcəMisirə yollanmış, sonraMərakeş,Baham adaları vəMeksikada sürgündə yaşamışdır. Şah limfa xərçəngindən əziyyət çəkirdi. O,1980-ci iliyulun 27-dəQahirədə vəfat etdi və ər-Rifahi məscidində dəfn olundu. Şahın ölümündən sonra Misir prezidenti şah ailəsinə yaşamaları üçün saray ayırdı. Amma prezidentin qətlə yetirilməsi səbəbilə Fərəh və ailəsi Misiri tərk edərəkReyqanın dəvəti iləABŞ-yə yollandı.
Ailəsi ilə birlikdə ABŞ-də məskunlaşan Fərəh bütün həyatını"Xatirələr. Yıxılan rejimin və bitməyən eşqin hekayəti" adı altında fransız dilində qələmə alıb. Bestsellerə çevrilən bu kitab bir çox dillərdə nəşr olunub.[7]
2001-ci ildə Fərəh daha bir bədbəxt hadisə ilə üzləşdi. Belə ki, onun kiçik qızı şahzadə Leyla vəfat etdi. 31 yaşlı Leyla gözəlliyi sayəsində məşhur italyan dizayneri Valentinonun ən yaxşı modellərindən idi. Onun model biznesindəki fəaliyyəti anoreksiyaya (həddindən artıq arıqlama) və depressiyaya gətirib çıxarmışdı. Leyla ABŞ vəBöyük Britaniyanın bir çox klinikalarında müalicə qəbul edirdi. Səfərlərin birində o, həddindən artıq dərman qəbulundanLondon otellərinin birində dünyasını dəyişmişdi. Fərəh qızı LeylanıParisin Passi qəbiristanlığında anasının yanında dəfn etdi.
2011-ci ilyanvarın 4-də Fərəhin ikinci oğlu Əli Rza Pəhləvi evində ölü tapılmışdır. Onun ölüm səbəbi kimi bacısının intiharından indiyə kimi özünə gələ bilməməsi və intihar etməsi göstərilir. Həmin vaxt oBostonda yaşayırdı.
Hazırda Fərəh Pəhləvi Parisdə vəVaşinqtonda yaşayır. Böyük oğlu da ailəsi ilə bərabər Vaşinqtondadır. İran emiqrantlarının bir hissəsi onu "şah" adlandırır. Atasının vəfatından sonra varis kimi o bu titulu götürüb. Şahbanu oğlunun siyasi fəaliyyətini dəstəkləyir, amma özü kölgədə qalmağı sevir. Fərəh əvvəlki kimi incəsənətlə də məşğul olur. Ona əvvəlki kimi şahbanu deyərək müraciət olunur. Fərəh Pəhləvi İranın birinci və yeganə imperatriçəsidir.
