Enterosit və yabağırsaq uducu hüceyrələr — kiçik vəyoğun bağırsağın daxili səthini əhatə edən sadə sütunlu epitelial hüceyrələr. Qlikokaliksin səth qatında həzmfermentləri var. Apikal səthdəki mikrovillilər onun səthini artırır. Bu, çoxsaylı kiçikmolekullarınbağırsaqlümenindən[1] enterositlərə daşınmasını asanlaşdırır.
Bunlara həzm olunanzülallar, yağlar və şəkərlər, həmçinin su, elektrolitlər,vitaminlər vəöd duzları daxildir. Enterositlər də leptin[2] kimi hormonlar ifraz edərək endokrin rolunu oynayırlar.
Enterositlərin əsas funksiyalarına aşağıdakılar daxildir:[3]
- İon qəbulu.Natrium,kalsium,maqnezium,dəmir,sink vəmis daxil olmaqlaionların udulması.
- Su qəbulu. Bu, bazolateral səthdə Na+/K+-ATPase tərəfindən qurulan osmotik qradientə uyğundur. Bu, diffuziya və ya parasellülər olaraq baş verə bilər.
- Şəkər qəbulu. Qlikokaliksdəki polisaxaridazalar və disaxaridazalar böyük şəkər molekullarını parçalayır, sonra onlar sorulur.Qlükozanatrium-qlükoza kotransportatoru vasitəsilə enterositlərin apikalmembranından keçir. Sitozol (sitoplazma) vasitəsilə hərəkət edir və GLUT2-dən istifadə edərək, bazolateral membran vasitəsilə (qan kapilyarına) enterositdən çıxır.Qalaktoza eyni keçid sistemindən istifadə edir. Fruktoza isə GLUT5-dən[4] istifadə edərək enterositlərin apikal membranını keçir. Digər GLUT daşıyıcılarından birini istifadə edərək qan kapilyarına keçdiyi düşünülür.
- Lipidlərin qəbulu.Lipidlər ödün köməyi iləmədəaltı vəzi lipaza ailəsi tərəfindən parçalanır və sonra enterositlərə yayılır. Daha kiçik lipidlər bağırsaq kapilyarlarına daşınır, böyük lipidlər isəQolji və yaendoplazmatik şəbəkə tərəfindən lipoprotein xilomikrasına çevrilir və lakteallara ekzositozlanır.
- Vitamin B12 qəbulu. Reseptorlar vitamin B12 - mədə daxili faktor kompleksinə bağlanır və hüceyrəyə daxil olur.
- Konyuqasiya olunmamış öd duzlarının rezorbsiyası. Sərbəst buraxılan və lipidlərin emulsiyalaşdırılmasında istifadə olunmayan öd ileumda reabsorbsiya edilir. Enterohepatik dövran[5] kimi də tanınır.
- İmmunoqlobulinlərin ifrazı. Mukozal plazma hüceyrələrindən olan IgA, reseptor vasitəçiliyi ilə endositoz vasitəsilə bazolateral səthdə sorulur və reseptor-IgA kompleksi şəklində bağırsağın lümeninə buraxılır. Reseptor komponenti molekula əlavə sabitlik verir.
- Pəhrizdə fruktoza dözümsüzlüyü fruktoza daşıyıcısının miqdarının çatışmazlığı olduqda baş verir.
- Laktoza qarşı dözümsüzlükkarbohidrat həzminin ən çox yayılmış problemidir və insan orqanizmisüd məhsullarında olan şəkər laktozasını parçalamaq üçün kifayət qədər miqdardalaktazafermenti istehsal etmədikdə baş verir. Bu çatışmazlıq nəticəsində həzm olunmamış laktoza udulmur və bunun əvəzinəyoğun bağırsağa ötürülür. Orada bakteriyalar laktoza metabolizə edir və bununla da bağırsağın hərəkətliliyini artıran qaz və metabolik proseslər yaranır. Bu, qaz və digər xoşagəlməz simptomlara səbəb olur.
- Vəba toksini[6] su vəelektrolitlərin ifrazını artıra və ya qəbulunu azalda bilər ki, bu da ehtimal ki, ciddi susuzlaşdırma və elektrolit balanssızlığına səbəb ola bilər.[7]
- Rotavirus[8] selektiv şəkildənazik bağırsaqda yetkin enterositlərə daxil olur və onları öldürür.[9]
Enterositlərin əsas funksiyalarına aşağıdakılar daxildir:[3]