Dismenoreya —menstruasiya (aybaşı) zamanı ortaya çıxansimptomlar. "Ağrılı aybaşı'" da adlanır. Birincili və ikincili dismenoreya ayırd edilir. Aybaşı ağrılarıginekoloji diaqnostika üçün böyük önəm kəsb edir.[1]
Birincili dismenoreya adətənmenarxedən (ilk menstruasiyadan) sonra başlayır və bəzənmenopauzaya qədər davam edir. Menstural ağrı bədənin öz ağrı xəbərçiləri olan vəuterusun (uşaqlığın)selikli qişasının rəddedilməsi zamanı uşaqlıq əzələlərinin yığılmasına səbəb olanprostaqlandinlər tərəfindən əmələ gəlir. Bu əzələ spazmı uşaqlığın zəif qan təchizatına səbəb olur, bu da ağrını əmələ gətirir.Emosional narahatlıq vəstress simptomları ağırlaşdıra bilər.[2][3] Birincili dismenoreyada menstruasiyanın özü ağrının səbəbidir. Xüsusilə çox arıq qadınlar menstruasiya dövrünün özəlliklə ilk bir neçə ilində qasıqüstü nahiyədə ağrı,baş ağrısı və halsızlıqdan əziyyət çəkirlər. Ağrıürəkbulanması, şişkinlik hissi,qusma vəishalla da müşayiət oluna bilər.
İkincili dismenoreya üzvi dəyişikliklər, keçirilmiş və ya mövcud ginekoloji xəstəliklərin nəticəsində yaranır.Endometrioz,leomioma,yumurtalıq kistası,adenomioz, çanaq infeksiyaları kimi ginekoloji xəstəliklərlə yanaşı mexanikikontraseptivlərin (intrauterin cihaz, diafraqma) istifadəsi fonunda yarana bilər.
Şiddətli aybaşı ağrısı zamanı ilk növbədə ginekoloq tərəfindən üzvi xəstəliklər istisna edilməlidir.
QSİƏP —İbuprofen,naproksen kimi qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərman maddələri birincili dismenoreya zamanı ağrıkəsici kimi istifadə edilə bilər.[4] Yan təsirlərinə ürəkbulanma,dispepsiya, ishal, daimi istifadə hallarındamədə xorası aiddir.[5][4]
Hormonal doğuş nəzarəti — oral kontraseptivlər birincili dismenoreya simptomlarını yaxşılaşdırır. Antiestrogen effekti təmin etmək üçün 6 ay müddətindərilizinq hormonların aqonistləri təyin edilə bilər.[6][7]
İstilik — İlıq duş qəbulu, qasıq nahiyəsinə isti su şüşəsinin tətbiqi, intravaginal istilik terapiyası uşaqlıq əzələlərindəki spazmı azaltmağa kömək edir.
Dəmir — aybaşından bir neçə gün əvvəl və aybaşı zamanı dəmir qəbulunun müvəqqəti artırılması qan əmələgəlmə prosesini intensivləşdirir, beləliklə qısamüddətliqanazlığı səbəbindən yaranan yorğunluq, halsızlıq kimi simptomları aradan qaldırır.
Yoga,meditasiya,gimnastika kimi rahatlama texnikaları aybaşı spazmlarını yüngülləşdirə bilər. Ayağın iç tərəfində, dizin aşağısında əl genişliyindəresfleks sahəsi mövcuddur. Gün ərzində bir-neçə dəfə bu nahiyəyə basmaqla ağır qanama və spazmları azaltmaq mümkündür. Bu metodların təsiri isbat edilməmişdir.[11][12]
↑Pierre E. Frevert,Psychosomatische Aspekte der Gynäkologie und Geburtshilfe, 2009onlineArxivləşdirilib 2022-01-26 at theWayback Machine (PDF; 173 kB).
↑Harel Z."Dysmenorrhea in adolescents and young adults: etiology and management". Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology. 19 (6). December 2006: 363–71.doi:10.1016/j.jpag.2006.09.001.PMID17174824.
↑Parazzini F, Di Martino M, Pellegrino P."Magnesium in the gynecological practice: a literature review". Magnes Res. 30 (1). 2017: 1–7.doi:10.1684/mrh.2017.0419.PMID28392498.
↑Hildegard Hofmann, Christine Geist (Hrsg.):Geburtshilfe und Frauenheilkunde: Lehrbuch für Gesundheitsberufe, Verlag Walter de Gruyter, 1998, S. 200
↑Ursel Bühring,Praxis-Lehrbuch Heilpflanzenkunde: Grundlagen – Anwendung – Therapie, Georg Thieme Verlag, 2014, Abschnitte 29.2.2.8, 20.6.2.5, 29.2.6.5 und andere
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar