| Dəri | |
|---|---|
 İnsanın dəri örtüyü | |
 Dərinin quruluşu | |
| Latınca | Cutis |
| Yunanca | Derma |
| Qrey | subyekt 234 1065 |
| MeSH | Dermis |
| Dorlands/Elsevier | Skin |
Dermis — Dermis və ya korium, epidermis (ondan kutis əmələ gətirir) ilə dərialtıtoxuma arasındakı dəri təbəqəsidir, əsasən bədənistress və gərginlikdən qoruyan sıx, səliqəsiz formalı birləşdirici toxumadan ibarətdir. İki qata bölünür:epidermisə bitişik olan papiller bölgə və səth sahəsi, retikulyar dermis olaraq bilinən daha dərin, qalın bir sahə. Dermis, bodrum membranından epidermislə sıx birləşdirilmişdir[1] . Derminin struktur komponentləri kollagen, elastik liflər və ekstra fibrillyar matrisdir. Ayrıca toxunma hissi üçün mexanoreseptorlar və istilik hissi üçün termorezektorlar da vardır. Bundan əlavə, saç kökləri,tər vəziləri, yağ vəziləri , apokrin vəziləri, limfa damarları, sinir vəqandamarları dermisdə mövcuddur. Bu qan damarları həm dəri, həm də epidermal hüceyrələr üçün qidalanma və detoksifikasiya təmin edir[2].
Dermis üç əsas növ hüceyrədən ibarətdir: fibroblastlar,makrofaqlar və mast hüceyrələr[3].
Bu hüceyrələrə əlavə olaraq, dermis kollagen (güc təmin edən), elastin (elastiklik təmin edən) və ekstrafibrillar matris, əsasən qlikozaminoqlikanlardan (əsasən hialuronan), proteoqlikanlardan ibarət olanhüceyrə xaricindəki jel kimi bir maddə kimi matrix komponentlərdən ibarətdir.
Papiler dermis dermisin ən üst qatındadır. Epidermisin retikulyar silsilələri ilə iç-içədir və nazik və boş kollagen liflərdən ibarətdir. Papiler bölgə boş areolar birləşdirici toxumadan ibarətdir[4].Dermisin papiləsindəki qan damarları bütün saç köklərini bəsləyir və epidermal hüceyrələrin alt qatlarınaqida vəoksigen verir. Qollarda və ayaqlarda meydana gətirdiyi təpələr qismən doğuşdan əvvəl inkişaf edən genetik olaraq təyin olunmuş bir xüsusiyyətdir. Həyat boyu demək olar ki, dəyişməz qalırlar (ölçü xaricində) və buna görə də barmaq izlərinin quruluşunu müəyyənləşdirərək müəyyən şəxsiyyət identifikasiya funksiyalarında faydalı hala gətirirlər[5].
Dermal papilar, dermisin ən üst qatının, papiler dermisin bir hissəsidir və meydana gətirdiyi silsilələr dermis ilə epidermis arasındakı səthi xeyli artırır. Dermisin əsas funksiyası epidermisə dəstək olmaq olduğundan bu iki qat arasındaoksigen, qida və tullantı məhsullarının mübadiləsini çox artır. Bundan əlavə, artan səth sahəsi, dermis və epidermis təbəqələrinin aralarındakı əlaqəni gücləndirərək bir-birindən ayrılmasına mane olur. Yaşla, papilla düzəlməyə meyllidir və bəzən sayında artım olur[6].
Əllərin və barmaqların dərisi, eyni zamanda məhkəmə tibbi ekspertizasının ayaqları və barmaqları dərisi olaraq bilinir. Anatomistlərə qalın dəri, ovuc içindəki dəri və ya saçsız dəri kimi məlumdur. Əllərin və barmaqların dərisi, daha qalın və mürəkkəb epidermisə çevrildi, duyğu qabiliyyətlərini artırdı, tükləri və yağ vələrini itirdi. Dırnaqlar daha yaxşı tutmaq üçün sürtünməni artırır.
Retikulyar dermis, papillar dermisnin altında yerləşmiş, sıx dolmuş kollagen lifləri olan sıx, düzensiz formalı birləşdirici toxumadan ibarət olan dermisin alt təbəqəsidir. Bu, dermisin elastik liflərinin əsas yeridir[7]. Retikulyar bölgə ümumiyyətlə üstü örtülmüş papiller dermisdən daha qalındır. Adını içərisindən toxuyan yoğun kollagen, elastik və retikulyar liflərdən alır. Buzülal lifləri dermisə möhkəmlik, genişlənmə və elastiklik xüsusiyyətləri verir. Retikulyar bölgədə saç kökləri, yağ vəzləri, tər vəzləri, reseptorlar, dırnaqlar və qan damarları var. Retikulyar dermisdəki kollagen liflərinin istiqamətləndirilməsi cərrahiyyə və ya yaxşılaşmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən Langer xətləri adlanan gərginlik xətləri yaradır[8].