Dasit[1] – narın dələnli, turş tərkibliriolit və orta tərkibliandezitin arasında keçid tiplimaqmatik süxur.[2] Adı qədimRoma Dakiyasından (Dacia) götürülüb.[3]
Növləri: pürüzlərin tərkibinə görə: avgitli, biotitli, hiperstenli, hornblendli, tridimitli, enstatitli; teksturuna görə: porfir, afir; quruluşuna görə: hioladasit; yaşına görə: neodasit, paleodasit; yaatma şəraitinə görə: intruziv, effuziv; dəyişilməsinə görə: kaynotip, paleotip.
Dasitlava axınlarında, lava gümbəzlərində,daykalarda, sillərdə vəpiroklastik tullanıtlarda rast gəlinir. O adətənsubduksiya zonasından yuxarıda qitə plitəsinin üstündə, nisbətən cavanokean plitəsinin əridiyi yerdə tapılır.[2]
Riolit vəandezit arasında mövqe tutduğuna görə dasitin andezitə nisbətən daha çoxkvarsı, riolitə nisbətən isə daha çoxplagioklazı olur.Afir quruşlu, açıq boz, yaşılımtıl boz vulkanik süxurdur. Plagioklaz feldşpatlar tez-tez oliqoklaz, andezin vəlabradoritlər olur.[3] Dasitqranodioritin narın dənəlieffuziv ekvivalenti (analoqu) hesab olunur.[4]
Plagioklaz bir çox dasitdə ən bol mineralır. Dasitin tərkibindən bundan başqa kvars,biotit,hornblend,avgit vəenstatit də rast gəlinir. Daha çox plagioklaz və kvarsdan ibarət olan dasit adətən açıq rəngli, tez-tez ağdan açıqboza qədər rənglərdə olur.Hornblend və biotitlə zəngin dasit açıq bozdan açıqqəhvəyiyə qədər rənglərdə ola bilər. Tutqun rəngli dasitlər adətən avgit və enstatidən ibarət olur.[2]
Dasitmaqması subduksiya zonasında nisbətən cavan okean plitəsinin qitə plitəsinin altına gömüldüyü yerdə inkişaf edir. Okean plitəsimantiyanın içinə daxil olanda sərbəstsuyun təsirindən hissəli əriməyə məzur qalaraq ətraf süxurları da əridir.[3]
Qədimdə insanlar onu kəsici alət kimi istifadə edirdi.[2]
dasit
