| Cayanta Bhatta | |
|---|---|
| ಜಯಂತ ಭಟ್ಟ | |
| Doğum tarixi | 850[1][2] |
| Vəfat tarixi | 910[1][2] |
| İstiqaməti | hinduizm |
 |
| Məktəblər |
| Sankhya · Yoqa · Nyaya · Vayşeşika · Mimansa · Vedanta (Advayta · Vişişta-advayta · Dvayta · Açintya-bheda-abheda) |
| Filosof və mütəfəkkirlər |
| Qədim dövr Valmiki · Kapila · Patancali · Ramana Maharşi · Aurobindo · Şivananda · Kumarasvami · Prabhupada · Anandamurti  |
| Hind fəlsəfəsi portalı |
Cayanta Bahtta (təqribən 840–900,Kəşmir) –Hindfilosofu,nyayanın nümayəndəsi. Kəşmir racəsinin xidmətində olan məşhur alim-brahmanlar ailəsindən idi.
Cayantanıngenealogiyasını nəvəsi AbhinandaKadambari-katsasarı kitabında ətraflı təhlil etmiş. Onun ulu babası Şakt Qauadan olanbrahman olmuş (Kəşmir yaxınlığında). Şaktın oğlu Mitra, nəvəsi isə Şaktisvamin olmuş. Şaktisvamin (Cayantanın ulu babası) Kəşmirdə Karkotı dinastiyasında məsul vəzifədə çalışmış. Cayanta öz qeyidlərində göstərir ki, onun babası çardan Qauramulaka kəndini hədiyyə almış. Ehtimal olunur ki, kənd müasir Racauri şəhəri yaxınlığında yerləşmiş. Cayanta Bhattanın atasının adı Çandra olmuş.[3]
Cayanta Bahttanın nəvəsi Abhinanda özünün qeyidlərində göstərir ki, babasıIX əsrdə Lalitaid çarının müavini olmuş. Buna əsasən demək olar ki, Cayanta Bahtta IX əsrin sonlarında yaşamış. O, geniş erudisiyası və öz dövrünün fəlsəfi fikrini dərindən bilməsi ilə fərqlənirdi.[4][5] Brahmanlar ailəsində anadan olan Cayanta qısa zamanda öz istedadı ilə diqqət çəkməyə başladı. Cavan yaşlarından o məşhur filosofPanininin fikirlərinə müxtəlif rəylər yazmış və sondaНава-Vrittikara (yeni rəyçi) adını qazanmış.[3]
Cayanta üç fəlsəfi traktat yazmış. Hər üçünyaya fəlsəfəsi üzrə yazılmış. Bu traktatlardan ancaq ikisi müasir dövrə gəlib çatmışdır. Üçüncü traktatı (Sivadadaratnakare) hələlik tapılmamış. Dövrümüzədək gəlib çatmış “Ahamadambara” dramının və qrammatika üzrə əsərlərin müəllifidir. “Nyaya-sutra”lara sərbəst şərhdən ibarət olan əsas əsəri “Nyaya-manjari” (“Məntiq buketi”) hind filosofları arasında son dərəcə populyar olmuşdur. “Nyaya-manjari” səhih idrakın mənbələri (pramana) və obyektləri (prameya), həmçinin qavrayışın (pratyakşa), məntiqi nəticənin (anumana), səbəbiyyətin təbiəti, hissə və tamın nisbəti, teodiseya məsələləri və s.-in nəzərdən keçirildiyi 12 bölmədən ibarətdir.
Vedaların ciddi tərəfdarı olan Cayanta Bahtta onların mötəbərliyinə dair mimansa ardıcıllarının təklif etdikləri sübutları qeyri-qənaətbəxş sayırdı. Lakin onunmimansa vəbuddizmlə apardığı polemikası bütövlükdə öz tolerantlığı və qarşı tərəfin mövqelərini müfəssəl şərh etməsi ilə seçilirdi, bu isə onun əsərinə ensiklopedik xarakter verirdi. Cayanta Bahtta məkan və zamanın qavranılması məsələsində mimansa tərəfdarları ilə hətta razılaşmış (nyaya vəvayşeşikada onlar qavranılmayan sayılırdı), lakin eyni zamanda onların idrakı hərəkət hesab etmələrinə tənqidi yanaşmışdır.Ahamadambara əsəri ingilis dilinə tərcümə olunmuş.
Cayanta Bhatta //Azərbaycan Milli Ensiklopediyası(25 cilddə). 5-ci cild: Brüssel – Çimli-podzol torpaqlar (25 000 nüs.). Bakı:"Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2014. səh. 201.ISBN 978-9952-441-10-9.