Müasir Almaniyanın şimal hissələriantik dövrlərdən etibarənqədim germanlar tərəfindən məskunlaşmışdır.Miladi tarixlə 100-cü ildən əvvəl həmin region orada məskunlaşan tayfaların adı iləGermaniya olaraq adlanmışdır.Xalqların böyük köçü dövründə german tayfaları cənub istiqamətində də yayılmışdılar. 10-cu əsrin başlanğıcından etibarən alman əraziləriMüqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissəsi olmuşdur. 16-cı əsr ərzində Şimali Almaniya regionlarıprotestant reformasiyasının mərkəzi rolunu oynamışdır. MüqəddəsRoma İmperiyasının dağılmasından sonra, 1815-ci ildəAlmaniya ittifaqı formalaşmışdır.Almaniyada 1848-1849-cu illər inqilabı Frankfurt Parlamentində mühüm demokratik hüquqların təsis edilməsi ilə nəticələnmişdir.
1871-ci ildə bir çox alman dövlətinin (İsveçrə və Avstriya istisna olmaqla)birləşməsi ilə Prussiya rəhbərliyindəAlmaniya İmperiyası yaradılmışdır.Birinci Dünya müharibəsindən sonra, 1918–1919-cu illərdə baş vermiş inqilab nəticəsində imperiya parlamentliVeymar Respublikası ilə əvəzlənmişdir. 1933-cü ildə nasistlərin hakimiyyəti ələ keçirməsi ilə ölkədədiktatorluq rejimi qurulmasının ardınca,Avstriya anneksiya olundu vəİkinci dünya müharibəsi başladı. Avropada İkinci dünya müharibəsinin başa çatması və Almaniyanın müttəfiq qoşunların işğalı altına düşməsindən sonra, Avstriya yenidən müstəqillik əldə etdi və iki yeni alman dövləti yaradıldı: Amerikan, ingilis və fransız işğal zonasındaQərbi Almaniya, Sovet işğal zonasında isəŞərqi Almaniya. 1989-cu il inqilabının ardınca, Mərkəzi və Şərqi Avropadakommunist idarəçiliyinə son qoyulmuş və 3 oktyabr 1990-cı ildə Almaniyayenidən vahid dövlət halında birləşmişdir.[18]
Bu günsuveren dövlət olan Almaniyakansler tərəfindən rəhbərlik olunan federal, parlamentli respublikadır.Güclü iqtisadiyyata sahib olan Almaniya dünya ölkələri arasında nominalÜDM göstəricilərinə görə dördüncü,alıcılıq qabiliyyəti pariteti göstəricisinə görə isə beşinci yerdədir. Bəzi sənaye və texnoloji sektorlarda qlobal lider olan Almaniya dünya üzrə malların həm ixracına, həm də idxalına görə üçüncüdür.İnkişaf etmiş ölkə kimi yüksək həyat standartlarına, sosial təhlükəsizlik və universal səhiyyə sisteminə,təbiətin mühafizəsi və pulsuz ali təhsil sisteminə sahibdir.
Almaniya Federativ Respublikası 1957-ci ildə yaradılmışAvropa İqtisadi Birliyi və 1993-cü ildə əsası qoyulmuşAvropa İttifaqı kimi təşkilatların qurucu üzvlərindən biridir.Şengen zonasına daxil olan bu ölkə 1999-cu ildə yaradılmışAvrozonanın həmtəsisçisidir. Bundan başqa, AlmaniyaBMT,NATO,G7,G20,İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı kimi təşkilatların da üzvüdür. Zəngin mədəni tarixi ilə məşhur olan bu ölkə təsirli və uğurlu rəssamların, filosofların, musiqiçilərin, idmançıların, sahibkarların, alimlərin, mühəndislərin və ixtiraçıların ev sahibi olmağa indi də davam edir.Ümumdünya irsi siyahısına daxil olan mədəni abidələri ilə zəngin olan Almaniya dünyanın əsas turizm məkanlarından biri hesab olunur.
Almaniya sözü müxtəlif dillərdə müxtəlif cür səslənir. Məsələn, ingilis dilindəGermany, alman dilindəDeutschland, fransız dilindəAllemagne, polyak dilindəNiemcy, fin dilindəSaksa kimi. Germanlar tayfasıetnonimindəndir. Alman dilindəDeutschland adlanır. Müasir adp.ger.Þeudiskaz adından törənmişdir.Deutsch sözü (p.ger.Þeodisk sözündəntörənmişdir) ilk anlamda "xalqa aid olan" mənasını verir və ilk dövrlərdə dilə aid işlənirdi[19].Land "ölkə deməkdir. Ölkə adının müasir yazılış formasıXV əsrdən işlənir.
Alman sözü isə, Cermen dillərindən gələn all (hamısı, varı) ilə mannez (man insan, kişi) sözlərindən törəyib. İlkin mənada bütün insanlar, insanların hamısı deməkdir. Cermen boylarının birləşməsindən yaranan iri oymaq belə adlanıb.
German sözünün kökü isə yetərincə aydın deyil. Kelt dillərindən gəldiyi düşünülür. Başqa bir variantda bu sözün hind-avropa dilindəki gene- doğmaq feili ilə bağlı olduğu deyilir.
Əsasən slavyan dillərində işlənən nemets/niemcy kimi adlandırmalar isə keçmiş slavyan dilindəki němьcь, cəmdə němьci sözündən gəldiyi düşünülür. Bu sözün lal olmaq, danışa bilməməklə bağlıdır. Söz "bizim kimi danışa bilməyən, yadelli" mənasındadır. Ötə yandan "slavyan" özü sözlə bağlı etnonim olduğuna görə, belə bir məntiqin qurulması olan işdir. Ayrı-ayrı ellərin, onlara yad olan millətlərə belə adlar verməsi nadir hal deyil.
Mauer-1 çənə sümüyünün kəşfi nəticəsində Almaniyada ilk insanların ən azı 600,000 il əvvəl yaşamağa başladığı müəyyən olunmuşdur.[20] Dünyanın ən qədim ov silahı da 1994 və 1998-ci illər aralığında Şöningen şəhərindəki kömür mədənində kəşf olunmuşdur. Həmin mədəndən uzunluğu 1.82 ilə 2.25 metr arasında dəyişən ümumilikdə səkkiz ədəd 380,000 il yaşı olan taxtadan hazırlanmış nizələr tapılmışdır.[21] Almaniyada yerləşənNeandertal vadisiNeandertal insanı adlanan yeni insan növünə aidfosillərin ilk dəfə kəşf olunduğu yerdir. Buradan tapılmış Neandertal-1 fosillərinin 40,000 yaşında olduğu bilinir. Bənzər şəkildə, müasir insanlara aid dəlillərUlm şəhəri yaxınlığında, Şvabiya Alpları adlanan ərazidə yerləşən mağaralarda aşkar olunmuşdur. Həmçinin, 42,000 yaşlı quş sümüyü, indiyə qədər tapılmış ən qədim musiqi aləti hesab olunan,mamont dişindən hazırlanmışfleyta,[22] indiyə qədər kəşf olunmuş ən qədim incəsənət fiquru olan "Aslan-adam" heykəli[23] və 35,000 il yaşı olan, ən qədim insan təsvirindən ibarət olan incəsənət fiquru "Hol-Fels Venerası" da Almaniya ərazisindəki mağaralarda aşkar olunmuşdur.[24]Saksoniya-Anhaltvilayətinin Nebra yaşayış məntəqəsi yaxınlığında kəşf olunmuş "Nebra səma diski" Avropa tunc dövrü ərzindətuncdan hazırlanmış əl işidir. Həmin əl işiUNESCO-nun "Dünya mirası proqramı"na daxil edilmişdir.[25]
3-cü əsrdə bir çox qərbi german tayfaları ortaya çıxdı:alemanlar,franklar,sakslar, frizlər, xattilər, siqambrilər və turinqilər. Təxminən 260-cı ildə german tayfaları Roma idarəçiliyindəki ərazilərə daxil oldu.[31] 375-ci ildəhunların işğalı və 395-ci ildə Romanın tənəzzülündən sonra german tayfaları cənub-qərb istiqamətində hərəkət etdi. Eyni zamanda, bir neçə böyük tayfa indiki Almaniya ərazisində məskunlaşdı.Merovinqlər sülaləsi dövründən etibarən Avstraziya, Neystriya və Akvitaniya kimi geniş ərazilər franklar tərəfindən işğal olundu vəFrank krallığının əsası qoyuldu. Müasir Almaniyanın şərq hissəsini təşkil edən ərazilərdə isə qərbi slavyanlar məskunlaşdı.
800-cü ildə frank kralıBöyük Karlın imperator olması ilə birlikdə Karolinqlər İmperiyasının əsası qoyuldu. Hansı ki, həmin imperiya 843-cü ildə imzalanmışVerden müqaviləsi nəticəsində parçalandı.[32]Frank Krallığının süqutunun ardınca,Almaniya tarixi 900 il müddətinəMüqəddəs Roma İmperiyasının tarixi ilə birləşdi. Əvvəllər Şərqi Frank krallığı adlanan bu ərazi qərbdəReyn çayından şərqdəElba çayına, şimaldaŞimal dənizindən cənubdaAlp dağlarına qədər uzanırdı. Saksoniya sülaləsi (919–1024) öz hakimiyyəti dövründə bir çox böyük knyazlıqları öz ərazisinə birləşdirdi və alman kralıI Otto 962-ci ildə həmin ərazilərdə Müqəddəs Roma İmperiyasının əsasını qoydu. 966-cı ildəIII Otto taxta çıxdıqdan qısa müddət sonra öz qohumu V Qriqorini papa təyin etdi və beləliklə, V Qriqori ilk alman papa kimi tarixə keçdi. Salian sülaləsinin hakimiyyəti dövründə İtaliyanın şimalı vəBurqundiya da imperiya ərazisinə birləşdirildi.[33]
12-ci əsrdə,Hohenştaufen sülaləsi (1138–1254) dövründə alman hökmdarları imperiyanın sərhədlərini cənuba və şərqə doğru genişləndirərəkslavyanlar tərəfindən məskunlaşılmış əraziləri də ələ keçirdilər. Əksər üzvləri şimali alman şəhərlərindən ibarət olanHanza ittifaqı ticarətin genişləndirilməsi sayəsində bölgəni inkişaf etdirməyə nail oldu.[34] Cənubda isə Böyük Ravensburq Ticarət Korporasiyası oxşar funksiyanı icra edirdi. 1356-cı ildə imperator IV Karl tərəfindən imzalanmış dekretə əsasən imperiyanın əsas konstitusional strukturu müəyyən edilirdi və həmin struktura əsasən imperator yeddi nəfər seçici tərəfindən təyin olunmalı idi.[35]
1315-ci ildə baş tutmuş "Böyük aclıq" illərinin ardınca, 1348–1350-ci illər aralığında baş vermiş "Qara ölüm" adlı taun pandemiyası nəticəsində 14-cü əsrin birinci yarısında əhalinin sayı xeyli azalmışdı.[36] Əhalinin say baxımından tənəzzülə uğramasına baxmayaraq, alman rəssamları, mühəndisləri və alimləri tərəfindən inkişaf etdirilmiş texnikalar italyan rəssamları və konstruktorları tərəfindənVenesiya,Florensiya vəGenuya kimi italyan şəhər-dövlətlərinin çiçəklənməsində istifadə olunmuşdur. Dövrün alman ixtiraçısıYohan Qutenberq hərəkətli metal lövhələrin köməyi ilə kitab çapını asanlaşdırmış və elmin cəmiyyət arasında yayılmasını sürətləndirməyə nail olmuşdur.[37]
1517-ci ildəVittenberq keşişiMartin Lüter katolik kilsəsininindulgensiyaların satışı aktına qarşı "95 tezis" çıxışı ilə yadda qalmışdır. 1555-ci ildə Auqsburq sülhünün imzalanması nəticəsində "Lüteranizm" inancı katolisizmə alternativ kimi qəbul olundu.
Köln müharibəsindənOtuzillik müharibənin başa çatmasına qədər olan müddət ərzində baş verən dini münaqişələr alman ərazilərini viran hala salmışdı.[38] Həmin müharibələr nəticəsində alman dövlətləri öz əhalisinin təqribən 30 faizini, bəzi yerlərdə isə 80 faizindən çoxunu itirdi.[39] 1648-ci ildə imzalananVestfaliya sülhü bu din müharibələrini bitirdi. Həmin sülh müqaviləsi nəticəsində imperiya bir neçə müstəqil dövlətə parçalandı. 1740-cı ildən sonra,Avstriyada hökm sürənHabsburqlar sülaləsi vəPrussiya dövləti alman əyalətlərini öz tərəflərinə çəkib ölkəyə tamamilə hökm etməyə başladılar.[40]
1772-ci ildə və sonradan, 1793 və 1795-ci ildə iki dominant alman dövləti olan Prussiya və Avstriya, həmçininRusiya imperiyası Polşa torpaqlarını öz aralarında bölüşdürməyə razılaşdılar. Bölüşdürülmə nəticəsində milyonlarla polyakdilli əhali iki alman monarxiyasının idarəçiliyi altına düşdü.Anneksiya olunmuş ərazilər Prussiya krallığı və Habsburqlar sülaləsinə birləşdirilsə də, həmin ərazilər rəsmi şəkildə Müqəddəs Roma İmperiyasının tərkib hissəsi hesab olunmadı.[41][42] 1806-cı ildəNapoleon müharibələri ərzində Müqəddəs Roma İmperiyası tamamilə süquta uğradı və bir çox alman dövləti Fransanın təsiri altına düşdü. 1815-ci ilə qədər Fransa, Rusiya, Prussiya və Habsburqlar (Avstriya) dövlətləriNapoleon müharibələri ərzində alman əraziləri uğrunda mübarizə aparırdı.[43]
Napoleonun hakimiyyətdən düşməsinin ardınca, 1814-cü ildə toplanmışVyana konqresi zamanı 39 suveren dövlətdən ibarətAlmaniya İttifaqının əsası qoyuldu. İttifaqın daimi prezidenti olaraq Avstriya imperatorunu təyin etməsi konqresin Prussiyanın alman dövlətləri arasında artan nüfuzunu qəbul etməməsindəki uğursuzluğu göstərirdi ki, bu da Hohenzollern vəHabsburqlar sülalələrinin hakimiyyət uğrunda uzunmüddətli çəkişmələrinin yaranmasına səbəb olmuşdu.Vyana konqresinə cavab olaraq Avropanın bir çox ölkələrində narazılıqlar baş verdi. Xüsusilə də Almaniyadaelm vəfəlsəfə sahələrində müşahidə olunan inkişaf vəliberalizm hərəkatı xalqların öz hüquqlarını axtarmasında əsas faktor oldu.Alman gömrük ittifaqının yaradılması müxtəlif alman dövlətləri arasında iqtisadi vəhdətin yaranmasına səbəb oldu.[44]
Bu dövrdə alman xalqının əksər hissəsiBöyük Fransa inqilabı vəmillətçilik hərəkatından təsirləndi. 1832-ci ilin may ayında təşkil edilmişHambax festivalı alman xalqı arasında birlik, azadlıq və demokratiya meyillərini gücləndirən əsas hərəkat oldu. Avropada baş vermiş 1848-ci il üsyanları nəticəsində Fransadarespublika elan olundu. Bu hərəkatın uğurla başa çatması ilə birlikdə alman intellektuallar və xalq da Almaniyadainqilab başlatdılar. Başlanğıcda hökmdarlar tələb edilən liberal haqları təsdiqlədi. Prussiya kralıIV Fridrix Vilhelmə bir neçə haqqı alınmış şəkildə krallıq təklif olunsa da, bunu qəbul etmədi. Ölümündən sonra onun yerinə hakimiyyətəI Vilhelm gəldi.
Kral I Vilhelm 1862-ci ildəOtto fon Bismarkı Prussiyanın baş naziri vəzifəsinə təyin etdi. Bismark 1864-cü ildə baş vermişDanimarka ilə müharibə nəticəsində bəzi əraziləri ələ keçirdi. Prussiya qoşunları 1866-cı ildəAvstriya ilə müharibədə də qalib gələrəkŞimali Alman İttifaqını yaratdı və Avstriyanı bu ittifaqa daxil etmədi.Fransa–Prussiya müharibəsində fransızları məğlub etdikdən sonra, 1871-ci ildəVersal sarayında toplaşan alman şahzadələri Avstriya və İsveçrənin almandilli əraziləri istisna olmaqla, Almaniyanın bütün parçalanmış hissələrini vahid dövlətdə birləşdirərəkAlmaniya İmperiyasının əsasını qoydular. Ölkənin qurucusu Prussiya Krallığı idi. İmperiyaya Hohentsollern sülaləsi başçılıq edirdi və ölkənin paytaxtıBerlin seçilmişdi.
İmperiyanın qurulması dövründə hakimiyyətdə olanI Vilhelm xarici siyasətdə Almaniyanı digər böyük dövlətlər kimi güclü vəziyyətə gətirmək üçün çalışmışdır.Fransadan diplomatik olaraq uzaq durmağa çalışılmış və müharibədən çəkinilmişdir.II Vilhelmin hakimiyyəti dövründə isə Almaniya digər Avropa ölkələri kimiimperialist siyasət xətti tutmuş və bəzən müstəmləkələri məsələsində qonşu dövlətlərlə mübarizəyə girmişdir. 1879-cu ildə Almaniya iləAvstriya-Macarıstan imperiyaları Rusiyanın mümkün müdaxiləsinə qarşı bir-birlərinə kömək etmək məqsədiləİkili ittifaq yaratmışdır. Oxşar şəkildə,Birləşmiş Krallıq,Fransa vəRusiya da RusiyanınBalkanlardakı maraqlarına qarşı Avstriya müdaxiləsi, həmçinin Almaniyanın Fransaya müdaxilə etməsi ehtimalına qarşı ittifaq yaratmışdır.[45]
Almaniya İmperiyasının (1871–1918) xəritəsi, Prussiya Krallığı mavi rəngdə göstərilmişdir
Almaniyanınimperialist siyasətinin ölkə xaricinə çıxması nəticəsində dövlət digər Avropa gücləri kimi Afrikanın bölüşdürülməsində iştirak etmişdir. 1884-cü ildə keçirilmişBerlin konfransı zamanıAfrika ərazisi Avropanın böyük gücləri arasında bölünmüşdür. Həmin bölüşdürülmə nəticəsində Almaniyanın payına Alman Şərqi Afrikası, Alman Cənub-Qərbi Afrikası, Toqo və Kamerun düşdü.[46] Sonradan, Almaniya öz müstəmləkə imperiyasının sahəsini genişləndirərəkSakit Okeanda yerləşən Alman Yeni Qvineyası, Alman Mikroneziyası, Alman Samoası və Çin ərazisi hesab olunan Tszyao-Çjou körfəzini öz ərazilərinə daxil etdi. 1904 və 1907-ci illər aralığında Cənub-Qərbi Afrikanın (müasirNamibiya) alman müstəmləkə hökuməti müstəmləkə idarəçiliyinə qarşı üsyana qalxan yerliHerero və Namaka xalqlarına qarşı cəza tədbiri olaraq qətliam həyata keçirmişdir ki, bu da sonradan "İyirminci əsrin ilk soyqırımı" kimi tarixə keçmişdir. Ümumilikdə, təqribən yüz min insan,hereroların 80 faizi,namakaların isə 50 faizi qətlə yetirilmişdir.[47][48]
28 iyun 1914-cü ildəSarayevodaAvstriya-Macarıstan İmperiyasının vəliəhdi Franz Ferdinandın sui-qəsd nəticəsində öldürülməsinə cavab olaraq, Avstriya İmperiyasının Serbiyaya hücuma keçməsi nəticəsindəBirinci Dünya müharibəsi başladı. Dörd il davam edən müharibə təxminən iki milyon alman hərbçinin həlak olması ilə nəticələndi[49] və 11 noyabr 1918-ci ildə imzalanmış atəşkəslə birlikdə alman qoşunları öz evlərinə qayıtmışdır. Müharibədə məğlub olan Almaniyada 1918-ci ilin noyabrında başlamış inqilab nəticəsində imperatorII Vilhelm hakimiyyətdən imtina etmək məcburiyyətində qaldı. Almaniyanın yeni siyasi hökuməti isə 1919-cu ildəVersal sülh müqaviləsi imzaladı. Bu müqavilə ilə birlikdə Almaniyaİttifaq dövlətlərinin üzvü kimi Birinci Dünya müharibəsində müttəfiq dövlətlərə qarşı məğlub olduğunu qəbul edirdi. Almanlar müqaviləni alçaldıcı və ədalətsiz hesab etdilər və bu hadisə sonralar tarixçilər tərəfindənAdolf Hitlerin hakimiyyətə gəlməsinin əsas səbəbi kimi qəbul edildi.[50][51][52] Birinci Dünya müharibəsindəki məğlubiyyət nəticəsində Almaniya Avropadakı ərazisinin təqribən 13 faizini, həmçinin bütün müstəmləkələrini itirdi.[53]
Uğurla başa çatan 1918-ci ilin noyabr inqilabının ardıncarespublika elan olundu. 9 noyabr 1918-ci ildə qurulduğu elan olunan dövlət öz adını milli məclisin yenikonstitusiyanı formalaşdırmaq üçün toplaşdığıVeymar şəhərindən alırdı.[54] Bu hadisədən əvvəlRoza Lüksemburq vəKarl Libknext 1918-ci ildəAlmaniya Kommunist Partiyasını təsis etmişdilər. Bundan başqa, Alman Fəhlə Partiyası isə 5 yanvar 1919-cu ildə quruldu. Bu partiya daha sonra, 24 fevral 1920-ci ildəNasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyasına çevrildi. Bu vacib partiyalardan əlavə bir çox başqa partiyalar da mövcud idi.
Mühüm sənaye mərkəzlərində qanlı küçə döyüşlərinin baş verdiyi səs-küylü dövr, Rur bölgəsinin Belçika və Fransa qoşunları tərəfindənişğal edilməsi, 1922–1923-cü illərdə baş verən hiperinflyasiya və Almaniyadakı iqtisadi böhranı yatırmaq üçün təklif olunanDaues planı, həmçinin 1924-cü ildə yeni valyutanın yaradılması ölkədə bədii inovasiya və liberal mədəni həyatın inkişaf dövrü hesab olunur. Tarixçilər 1924 və 1929-cu illər aralığındakı periodu "qismən stabilləşmə" dövrü kimi təsəvvür edirlər.[55] Qlobal miqyaslıBöyük böhran Almaniyanı 1929-cu ildə vurdu. 1930-cu ildə keçirilən federal seçkilərdən sonra, prezidentPaul fon Hindenburq tərəfindən kansler Henrix Brüninq hökumətinə parlament icazəsi olmadan hərəkət etmə imkanı verildi. Brüninq hökuməti sərt maliyyə siyasəti həyata keçirdi ki, bu da 1932-ci ilə qədər ölkədəki işsizliyin təqribən 30 faizədək yüksəlməsinə səbəb oldu.[56]
Adolf Hitler tərəfindən rəhbərlik olunanNasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyası 1932-ci ildə keçirilmiş xüsusi federal seçkilərdə qalib gəldi. Bir neçə uğursuz kabinetdən sonra, prezident Hindenburq 30 yanvar 1933-cü il tarixində Adolf Hitleri Almaniya kansleri elan etdi.[57] Reyxstaq binasında baş verən yanğın hadisəsindən sonra, əsasmülki hüquqların ləğv olunması barədə fərman imzalandı və bir neçə həftə ərzindəDaxauda ilknasist həbs düşərgəsi açıldı.[58][59] 1933-cü ildə qəbul olunmuş qanun nəticəsində Hitler qeyri-məhdud hakimiyyət əldə etdi. Bundan qısa müddət sonra onun rəhbərlik etdiyi hökuməttotalitar dövlət formalaşdırdı, milli referendumun nəticələrinə əsasən ölkəMillətlər Liqasını tərk etdi və Almaniyanın yenidən silahlanması prosesi başladıldı.[60]
Büdcə kəsirini bağlamaq və iqtisadiyyatı yeniləmək məqsədilə əsas diqqət hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən ictimai işlərə yönəldildi. 1934-cü ildə cəmi 1.7 milyon alman (əhalinin təqribən 2 faizi) ictimai iş layihələrində fəaliyyət göstərərək həm gəlir qazanır, həm də sosial mənfəət əldə edirdi.[61] Bu cür layihələrdən ən məşhuru isə yüksək sürətli avtomobil yolları ilə bağlı idi.[62] Növbəti beş il ərzində bu cür iqtisadi layihələr sayəsində işsizlik azaldı və həm saatlıq, həm də həftəlik ortalama əmək haqqılarda artım baş verdi.
Rejim 1935-ci ildəVersal sülh müqaviləsindən çıxdı vəyəhudiləri, həmçinin digər etnik azlıqları hədəf alan Nürnberq qanunları qəbul olundu. Almaniya həmçinin 1935-ci ildə Saar bölgəsində nəzarəti yenidən ələ keçirdi, 1936-cı ildə Reynboyu vilayətinə daxil oldu, 1938-ci ildəAvstriya anneksiya olundu,Münhen sazişi ilə birlikdə ÇexoslovakiyanınSudet bölgəsianneksiya olundu və 1939-cu ilin martında Münhen sazişinin müddəalarına zidd şəkildə Çexoslovakiyanın işğalı prosesi başladı.[63]
1938-ci ilin noyabrında tarixə "Kristal gecə" adı ilə daxil olan yəhudipoqromu baş verdi. "Kristal gecə" ərzində yüzlərləsinaqoq yandırıldı, minlərlə yəhudi iş yeri dağıdıldı və Almaniya daxilində yaşayan təqribən 30,000 yəhudi kişi nasistlər tərəfindən həbs olundu. Bir çox yəhudi qadın həbs olundu, həmçinin yəhudilərin saxlanıldığı həbsxanalarda komendant saatı elan edildi.[64]
1939-cu ilin avqustundaNasist Almaniyası iləSovet İttifaqı arasında Şərqi Avropanın bu ölkələrin maraq dairəsinə uyğun şəkildə bölüşdürülməsini və bir-birilərinə qarşı hücuma keçməməyi nəzərdə tutanMolotov-Ribbentrop paktı imzalandı. Bu razılaşmanın ardınca, 1 sentyabr 1939-cu ildə alman qoşunları Polşanı işğal etdi və Avropadaİkinci dünya müharibəsi başladı.[65][66]
Hitlerin bu hərəkətlərinə cavab olaraq, iki gün sonra, 3 sentyabrda Almaniyanın Böyük Britaniya tərəfindən hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılması barədə göndərilən ultimatuma məhəl qoymaması nəticəsindəBöyük Britaniya vəFransa Almaniyaya müharibə elan etdi.[67] 1940-cı ilin payızında alman qoşunlarıDanimarka,Norveç,Niderland,Belçika,Lüksemburqu işğal etdi, həmçinin Fransanın əksər hissəsini işğal edərək fransız hökumətini atəşkəs imzalamağa məcbur etdi. Elə həmin il ingilislər alman hava hücumunun qarşısını almağa nail oldu. 1941-ci ildə alman qoşunlarıYuqoslaviya,Yunanıstan vəSovet İttifaqı ərazilərinə daxil oldu. 1942-ci ilə qədər Almaniya vəmüttəfiqləri Avropa qitəsinin böyük hissəsini vəŞimali Afrikanı ələ keçirə bilsə də, Sovet qoşunlarınınStalinqrad döyüşündə qalib gəlməsinin ardınca, müttəfiq qoşunlarŞimali Afrikanı geri qaytardı və 1943-cü ildəİtaliya ərazisinə daxil oldu. Alman qoşunları ardıcıl hərbi məğlubiyyətlərə məruz qaldı.[65] 1944-cü ilin iyununda Antihitler koalisiyası qoşunlarıOverlord əməliyyatı ilə birlikdə Fransa ərazisinə daxil oldu. Bununla eyni zamanda,Şərq cəbhəsində Sovet qoşunları Şərqi Avropanın içərilərinə doğru irəliləməyə başladı. Alman qoşunlarının Arden meşələri istiqamətində sonuncu əks-hücum cəhdinə baxmayaraq, 1944-cü ilin sonlarına qədər müttəfiqlər Almaniyaya daxil ola bildi. Hitlerin ölümünün ardınca,Berlin döyüşü ərzində, 8 may 1945-ci ildə alman silahlı qüvvələrinin təslim olması nəticəsində Avropada İkinci dünya müharibəsi başa çatdı.[68] İkinci dünya müharibəsinin başa çatmasından sonra, nasist rejimin keçmiş üzvləri törətdikləri müharibə cinayətlərinə görəNürnberq prosesinə cəlb olundu.[69][70]
SonradanHolokost olaraq bilinən hadisələr zamanı alman hökuməti azlıqları təqib etmiş və Avropanın müxtəlif nöqtələrində yerləşən nasisthəbs və ölüm düşərgələri şəbəkəsi vasitəsilə özlərindən aşağı səviyyədə gördükləri insanlara qarşısoyqırım həyata keçirmişdir. Nasistlər tərəfindən həyata keçirilmiş bu soyqırımlar nəticəsində 6 milyonyəhudi, 220000 ilə 1500000 arasındaqaraçı, 275000 əlil, minlərləYehovanın Şahidləri, yüz minlərlə Almaniya əleyhinə fikirləri olan siyasi və dini şəxsiyyət də daxil olmaqla, ümumilikdə 17 milyon insan sistematik şəkildə qətlə yetirilmişdir.[71] Alman qoşunları tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə aparılan nasist siyasəti nəticəsində 2,7 milyonpolyak, 1,3 milyonukraynalı, 1 milyonbelorus və 3,5 milyon Sovet müharibə əsiri öldürülmüşdür.[69] Bunlara əlavə olaraq, alman işğalı altındakı Avropa ərazilərindən toplanmış 12 milyon insan Almaniya sənayesində kölə kimi istifadə olunmuşdur. Müharibə nəticəsində Almaniya 5.3 milyon insan itirmişdir.[72][73] Müharibənin başa çatmasından sonra təqribən 12 milyon etnik alman məcburi şəkildə Şərqi Avropadan çıxarılmışdır. Almaniya bu müharibə səbəbiləmüharibədən əvvəlki ərazisinin dörddə bir hissəsini itirmişdir. Strateji bombardmanlar və quru döyüşləri bir çox şəhərin və mədəni abidələrin dağılmasına səbəb olmuşdur.
Almaniya ərazisindəki amerikan, Sovet, ingilis və fransız işğal zonaları və Fransanın nəzarəti altında olan Saar bölgəsi, 1947-ci il.Potsdam konfransında əldə olunmuş razılaşmalara əsasən Oder çayının şərqində yerləşən ərazilərPolşa vəSovet İttifaqına verildi.
Nasist Almaniyasının təslim olmasından sonra,Antihitler koalisiyası Berlin və Almaniyanın qalan bütün ərazilərini dörd işğal zonasına böldü. Fransa, Birləşmiş Krallıq və ABŞ tərəfindən nəzarət olunan qərb sektoru adlanan ərazidə 23 may 1949-cu ildəAlmaniya Federativ Respublikasının əsasının qoyulduğu halda, 7 oktyabr 1949-cu ildə Sovet işğal zonasındaAlmaniya Demokratik Respublikası yaradıldı. Bu ölkələr qeyri-rəsmi şəkildə müvafiq olaraqQərbi Almaniya vəŞərqi Almaniya adlanırdı. Şərqi Almaniya Şərqi Berlini öz paytaxtı elan etsə də, "iki dövlət" həll yolunu müvəqqətistatus-kvo kimi qəbul edən Qərbi Almaniya isəBonn şəhərini paytaxt seçdi.[74]
Federal parlamentli respublika şəklində qurulan Qərbi Almaniya sosial bazar iqtisadiyyatı modelinə üstünlük verdi. Qərbi Almaniya 1948-ci ilin əvvəlindəMarşal planı adlanan ABŞ tərəfindən Avropa ölkələrinə yönələn dəstəyin əsas alıcısına çevrildi və bundan öz sənayesini yenidən qurmaq üçün istifadə etdi.[75]Konrad Adenauer 1949-cu ildə Almaniyanın ilkfederal kansleri seçildi və 1963-cü ilədək bu vəzifədə qaldı. Onun və onun ardınca kansler seçilənLüdviq Erhardın dövründə ölkə 1950-ci illərin başlanğıcından etibarən uzunmüddətli iqtisadi artım əldə etdi ki, bu da sonradan tarixə "iqtisadi möcüzə" kimi daxil oldu.[76] Almaniya Federativ Respublikası 1955-ci ildəNATO-ya daxil oldu və 1957-ci ildə əsası qoyulanAvropa İqtisadi Birliyi adlı təşkilatın qurucu üzvlərindən biri oldu.
Şərqi Almaniya isə birŞərq bloku dövləti kimi işğal qüvvələri vəVarşava Müqaviləsi Təşkilatı vasitəsiləSSRİ-nin siyasi və hərbi nəzarəti altında idi. Şərqi Almaniyada demokratiya elan olunmasına baxmayaraq, bütün siyasi güc kommunistlər tərəfindən idarə olunan Almaniya Sosialist Birlik Partiyasının aparıcı üzvlərinin əlində cəmləşmişdi və geniş səlahiyyətləri olan xüsusi xidmət orqanı cəmiyyətin bir çox aspektlərinə nəzarət edirdi.[77] Ölkədə Sovet tərzi planlı iqtisadiyyat yaradıldı və Şərqi Almaniya Qarşılıqlı İqtisadi Yardımlaşma Konseyinə üzv qəbul olundu.[78] Ölkənin sosial proqramını anladan və bunun faydalarından bəhs edən kommunist təbliğatına baxmayaraq, bir çox vətəndaş qərbdəki siyasi azadlıq və iqtisadi rifaha heyranlıq hissi ilə yanaşırdı.[79]
13 avqust 1961-ci ildə sürətlə inşa olunanBerlin divarı Şərqi Almaniya vətəndaşlarının Qərbi Almaniyaya qaçmasının qarşısını almaq məqsədilə inşa olunmuşdu və tədricənSoyuq müharibənin simvoluna çevrildi.[80] 26 iyun 1963-cü ildəCon Kennedinin "Mən bir Berlinliyəm" çıxışı başqa bir ABŞ PrezidentiRonald Reyqanın 12 iyun 1987-ci ildəki "Bu divarı sökün!" nitqi ilə üst-üstə düşürdü. 1989-cu ildə Berlin divarının sökülməsi hadisəsi kommunizmin süqutu,Sovet İttifaqının dağılması, alman yenidən birləşməsinin əsas simvolu hesab olunur.[81]
1970-ci illərin əvvəllərindən etibarən Almaniya Federativ Respublikasının kansleriVilli Brandtın "Ostpolitik" (yeni şərq siyasəti) adlanan siyasəti sayəsində Şərqi və Qərbi Almaniya arasındakı gərginlik azalmışdı. 1989-cu ilin yayında Macarıstanın "Dəmir pərdə"ni sökməsi və Avstriya ilə sərhədi açmağa qərar verməsi minlərlə Şərqi Almaniya vətəndaşınınMacarıstan vəAvstriya vasitəsilə Qərbi Almaniyaya köç etməsinə səbəb oldu. Bu cür hadisələrinAlmaniya Demokratik Respublikası üzərində dağıdıcı təsirləri oldu və ölkə üzrə baş verən kütləvi etiraz aksiyaları hökumətə qarşı narazılığı daha da artırdı. Bütün bunların nəticəsində Şərqi Almaniya hökuməti sərhəd məhdudiyyətlərini yüngülləşdirdi və ölkə vətəndaşlarının Qərbi Almaniyaya səyahət etməsinə icazə verildi. Bir il sonra, 12 sentyabr 1990-cı ildə "İki üstəgəl dörd razılaşması" əsasında dörd işğal gücü Almaniyanın təslimiyyət sənədində ifadə olunan hüquqlarından imtina etdilər və nəticədə, Almaniya tam suverenlik əldə etdi. 3 oktyabr 1990-cı ildə isə Almaniyanın yenidən birləşməsi prosesi tamamlandı.
Almaniyanın yenidən birləşməsi 3 oktyabr 1990-cı ildə elan olundu.[82] 1999-cu ildən etibarən Berlində yerləşən Reyxstaq binası alman parlamenti olanBundestaqın iclas yeri hesab olunur.
Almaniyanın yenidən vahid dövlət halında birləşdirilməsindən sonra ölkə Qərbi Almaniyanın əvvəlcədən üzv olduğu təşkilatlardakı mövcudluğunu saxladı.[83] 1994-cü ildə qəbul olunmuş Berlin-Bonn aktına əsasənBerlin şəhəri yenidən birləşmiş Almaniyanın paytaxtı seçildi,Bonn şəhəri isə "federal şəhər" statusu əldə etdi və bəzi nazirliklər burada saxlanıldı.[84] Hökumətin yerdəyişməsi 1999-cu ildə tamamlandı.[85] 1998-ci ildə keçirilmiş seçkilərin nəticələrinə görə Almaniya Sosial-Demokrat Partiyasının üzvüGerhard Şröder Almaniyanın federal kansleri təyin olundu. Şröderin hökumət başçısı olduğu iki dövr ərzində həyata keçirilən islahatlar nəticəsində əmək bazarı daha çevik hala gəldi vəişsizlik azaldı.
Yenidən birləşmədən əvvəl mövcud olan şərqi alman iqtisadiyyatının modernizasiyası və qərbə inteqrasiyası prosesinin uzunmüddətli olacağı və 2019-cu ilə qədər davam edəcəyi gözlənilirdi. Qərbdən şərqə illik transferin təqribi məbləği 80 milyard ABŞ dolları olaraq hesablanmışdır.[86]
Yenidən birləşmədən sonra AlmaniyaAvropa İttifaqında daha aktiv rol oynamağa başlamışdır. 1992-ci ildə Almaniyanın Avropalı tərəfdaş ölkələrlə birlikdəMaastrixt sazişi imzalamasının ardınca, 1999-cu ildəAvrozona yaradıldı və 2007-ci ildəLissabon müqaviləsi imzalandı.[87] AlmaniyaBalkanlarda stabilliyi qorumaq məqsədilə öz sülhməramlılarını buraya göndərdi, həmçinin öz qoşunlarının bir hissəsiniTaliban terror qruplaşması ilə mübarizə aparmaq üçünNATO-nun tərkib hissəsi kimiƏfqanıstana göndərdi.[88] Qoşunların xarici ölkələrdəki münaqişə zonalarına göndərilməsi Almaniyanın öz qoşunlarını yalnız müdafiə məqsədilə istifadə etmək barədə olan yerli qanunları ilə ziddiyyət təşkil edirdi.[89]
2005-ci ildə keçirilmiş federal seçkilər nəticəsindəAngela Merkel ölkənin ilk qadın kansleri seçildi. 2009-cu ildə alman hökuməti iqtisadiyyatın bəzi sahələrini iqtisadi tənəzzüldən qorumaq məqsədilə 50 milyard avro dəyərində iqtisadi stimul planı qəbul etdi.[90]
2009-cu ildə liberal-mühafizəkar koalisiyasındanAngela Merkel ikinci dəfə, 2013-cü ildə isə üçüncü dəfə ardıcıl şəkildəAlmaniyanın Federal Kansleri təyin olundu. 21-ci əsrin əvvəlində Almaniyanın əsas siyasi layihələrinə Avropa inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi, tükənməz enerji təchizatının artırılması, balanslaşdırılmış büdcə siyasətinin təşkili və alman iqtisadiyyatının gələcək dəyişimini təmin etmək üçün yüksək texnologiya strategiyalarının hazırlanması daxil idi.[91]
2015-ci ildə baş vermişAvropa miqrant böhranı Almaniyaya da təsir etdi.Afrika vəYaxın Şərq kimi regionlardan Avropa İttifaqına daxil olan sığınacaq axtarışında olan insanların əksər hissəsinin son dayanacağı Almaniya hesab olunurdu. Bu hadisələr zamanı Almaniya hökuməti bir milyondan artıq məcburi köçkün və miqrantı qəbul edərək, növbəti mərhələdə kvota sistemi tətbiq etdi və həmin miqrantları gəlir vergisi dərəcəsi, əhalinin sıxlığı nəzərə alınmaqla müxtəlif federal ştatlara yerləşdirdi.[92]
Qərbi vəMərkəzi Avropa regionlarında yerləşən Almaniya şimaldanDanimarka, şərqdənPolşa vəÇex Respublikası, cənub-şərqdənAvstriya, cənub-qərbdənİsveçrə, qərbdənFransa,Lüksemburq vəBelçika, şimal-qərbdənNiderlandla həmsərhəddir. Ölkə 47° və 55° şimal paralelləri, həmçinin 5° və 16° şərq meridianları arasında yerləşir. Mərkəzi Avropanın üçüncü ən böyük gölü olanBoden gölü Almaniya,İsveçrə vəAvstriya dövlətlərinin sərhədində yerləşir.[93] Almaniyanın ümumi sahəsi 357,021 km² təşkil edir ki, bunun da 349,223 km²-i quru sahədən, 7,798 km²-i isə su sahəsindən ibarətdir. Ölkə ərazisinin böyüklüyünə görə Avropada yeddinci, dünyada isə 64-cü yerdədir.[94]
Yüksəklik aralığı cənubdaAlp dağlarından başlayır və şimal-qərbdəŞimal dənizi, şimal-şərqdəBaltik dənizinə qədər müxtəliflik təşkil edir. Mərkəzi Almaniyadakı meşəlik ərazidəki yaylalarla şimaldakı alçaq səviyyədə yerləşən düzənliklərə çıxışReyn,Dunay vəElba çayları vasitəsilə təmin olunur. Ölkə ərazisində rast gəlinən mühüm təbii resurslara dəmir filizi,kömür, potaş, linyit,uranium, mis,təbii qaz,duz,nikel vəsu daxildir.[94]
Almaniyanın əksər hissəsində rütubətli qərb küləklərinin üstün olduğu mülayim iqlim üstünlük təşkil edir. Ölkə Qərbi Avropanındəniz iqlimi və Şərqi Avropanınkontinental iqlimi arasında yerləşir. İqlimQolfstrim cərəyanının şimal uzantısı hesab olunanŞimali Atlantika cərəyanının təsiri altındadır. Bu isti cərəyanların təsiri nəticəsində Şimal dənizinin sahilində yerləşən ərazilərdə dəniz iqlimi hakimdir. Almaniyada illik ortalama 789 mmatmosfer yağıntıları müşahidə olunur və davamlı quru mövsümlərə rast gəlinmir. Qış mövsümü sərin, yay isə ilıq olur. Yay aylarında temperatur 30 °C-dək yüksəlir.[96]
Şərq bölgələrində iqlim nisbətən quru olur. Ölkənin mərkəzi və qərb bölgələrində isə dəniz iqlimi və kontinental iqlim müxtəliflik göstərir. Almaniyanın əksər hissələrində dəniz iqlimi və kontinental iqlimin hakim olmasına baxmayaraq, ucqar cənubdaAlp dağlarında isə daha aşağı temperatur və daha artıq atmosfer yağıntıları müşahidə olunur.[96]
Ölkə ərazisində indiyə qədər qeydə alınmış ən yüksək temperatur 41,2 °C (2019-cu ilin iyulunda,Duysburq şəhəri) olduğu halda, ən aşağı temperatur isə −37.8 °C (1929-cu ilin fevralında, Pfaffenhofen-an-der-İlm şəhəri) qeydə alınmışdır.[97]
Berxtesqaden Milli Parkı 1990-cı ildəUNESCO-nun biosfer rezervi elan olunmuşdur.
Almaniya ərazisi iki ekoloji bölgəyə ayrılır: Avropa-Aralıq dənizi dağlıq qarışıq meşələri və Şimal-şərqi Atlantik şelf zonası.[98] 2008-ci ilə olan məlumata əsasən Almaniya ərazisinin əsas hissəsi kənd təsərrüfatına yararlı torpaq (34%),meşələr (30.1%), daimiotlaqlar (13.4%) və 11,8%-i isəyaşayış məntəqələrindən ibarətdir.[99]
Bitki və heyvan növləriMərkəzi Avropanın qalan bölgələri ilə eynidir. Fıstıq, palıd və başqa başqa yarpaqdəyişən ağaclar meşələrin üçdə bir hissəsini təşkil edir. Ölkə boyunca həyata keçirilən yaşıllaşdırma tədbirləri nəticəsindəiynəyarpaqlı ağacların sayında artım müşahidə olunur.Küknar vəağ şam yüksək dağlıq ərazilərdə,şam ağacı və qaraşam kimi ağaclar isə düzənlik ərazilərdə üstünlük təşkil edir.Çiçək,göbələk vəmamırların müxtəlif növlərinə rast gəlinir. Almaniyada rast gəlinən vəhşi heyvanlara Mərkəzi Avropa qırmızı maralı,çöldonuzu,muflon,adi tülkü,porsuq,boz dovşan və az saydaqunduz daxildir.[100] Maviəkin güləvəri bir vaxtlar Almaniyanınmilli simvolu hesab olunurdu.[101]
Almaniya ərazisində 16 milli park yerləşir. Buna əlavə olaraq, ölkə ərazisində 15 biosfer rezervi və 98 təbiət parkı vardır. Almaniyada qeydiyyatdan keçmiş 400-dən çoxzoologiya parkı mövcuddur.[102] 1844-cü ildə açılmışBerlin zooparkı Almaniyanın ən köhnə zooparkı hesab olunur. Burada dünyanın müxtəlif yerlərində rast gəlinən heyvan növləri nümayiş olunur.[103]
Frankfurt şəhəri Almaniyanın iqtisadi mərkəzi hesab olunur.
Almaniya iqtisadiyyatıSosial yönümlü bazar iqtisadiyyatıdır. Ölkə iqtisadiyyatı üçün yüksək ixtisaslaşmış işçi qüvvəsi, inkişaf etmiş infastruktur, böyük həcmdə kapital ehtiyatı, korrupsiyanın çox aşağı səviyyəsi xarakterikdir, lakin ölkədə son illər korrupsiyanın və rüşvətin artması meylləri sezilir.[104] Həmçinin Almaniyada yüksək səviyyəliinnovasiya mövcuddur.
AlmaniyanınÜDM-i 3.332 milyard dollara bərabərdir.[105] Bu göstəriciyə görə Almaniya Avropada birinci, dünyada isə 4-cü yeri tutur. Bundan başqa Almaniya ixrac həcminə görə dünyadaÇindən sonra ikinci yeri tutur. 2009-cu ildə Almaniyanın ümumi ixracatı 1.120 trilyon dollar olmuşdur ki, bu da Ümumi Daxili Məhsulun üçdə birini təşkil edir. Almaniya külək və günəş enerjisinə aid olan məhsulların istehsalına görə dünyada birinci yeri tutur. Hər il beynəlxalq ticarətə dair konfranslar Almaniyanın müxtəlif şəhərlərində,Hannover,Frankfurt vəBerlində keçirilir. Ölkə ixracatının əsas hissəsini mühəndislik ixtisasına aid məhsullar tutur. Bunlaravtomobil və müxtəlif maşınlar, kimya və metal məhsullarıdır.
Almaniyada fəal işçi qüvvəsinin sayı 43.5 milyondur, işsizlik səviyyəsi isə 2010-cu il Oktyabr ayı məlumatlarına görə 6,7%-dir. İşçi qüvvəsinin 67%-i xidmət sahəsində, 29%-isənayedə, təxminən 2%-i isəkənd təsərrüfatında təmsil olunub. Ölkədə adambaşına düşən ümumi daxili məhsul miqdarı 42.000 ABŞ dollarıdır, lakin bununla belə 20 il əvvəl vahid dövlətdə birləşməsinə baxmayaraq, Şərqi Almaniya iqtisadi cəhətdən Qərbi Almaniyadan hələ də xeyli geridədir. Şərqi Almaniyada insanların gəliri qərbdəkindən 25% aşağıdır, işsizlik isə burada qərbə nisbətən 2 dəfə yüksəkdir.[106] Almaniya hökumətinin planlarına görə Şərqi Almaniya ilə Qərbi Almaniya arasındakı iqtisadi göstəricilərə görə fərqlər 2019-cu ildə tam olaraq aradan qalxmalıdır.
Almaniya iqtisadiyyatı İkinci dünya müharibəsindən sonra sürətli inkişafda olmuşdur. Buna əsas təkan verən faktorlarMarşal planı, müharibədən sonra Almaniyada çoxlu sayda ucuz və yüksək ixtisaslaşmış işçi qüvvəsi, həmçinin vahid Avropa bazarının yaradılması olmuşdur. 1957-ci ildə qurulanAvropa Birliyinin ilk üzvləri Qərbi Almaniya, Belçika, Fransa, Luksemburq, İtaliya, və Niderland olmuşdur. Sürətlə inkişaf edən Qərbi AlmaniyayaTürkiyədən,Yunanıstandan,İtaliyadan vəPortuqaliyadan çoxlu saydaqastarbayterlər (qonaq işçilər) axın etməyə başladı, lakinkommunizmin çökməsindən və Almaniyanın birləşməsindən sonrakı illərdə ölkə iqtisadiyyatının artım sürəti azaldı, 2000-ci illərdən sonra isə ümumiyyətlə inkişaf dayandı. Son illər dünyada baş verən iqtisadi böhran Almaniyadan da yan keçməyib, ölkə iqtisadiyyatı 2 il dalbadal, 2009 və 2010-cu illərdə azalmağa doğru gedib.
Aşağıdakı cədvəldə Almaniya iqtisadiyyatının son illərdəki artım tempi və ÜDM həcmi göstərilib:
31 dekabr 2011-ci il məlumatlaarına görə Almaniyada 81 843 743 nəfər əhali məskunlaşıb.[107] Əhalisinin sayına görə Almaniya Avropada 2-ci, dünyada isə 16-cı yeri tutur. Əhalisinin sıxlığı hər kvadrat kilometr üçün 230 nəfərdir ki, bu yüksək göstərici hesab olunur. Orta həyat davamlılığı 80 ildir, bu göstəriciyə görə Almaniya dünyada qabaqcıl yerlərdən birini tutur, lakin buna baxmayaraq ölkədə ölüm səviyyəsi doğumdan daha yüksəkdir ki, bu da Almaniya əhalisinin azalmasına səbəb olmaqdadır. Ölkədə 15 yaşından yuxarı insanların 99 faizi yazıb oxumağı bacarır, lakin yeni böyüyən nəsildə savadlılıq səviyyəsinin xeyli aşağı olması Almaniya rəhbərliyini narahat edən problemlərdəndir. Bundan başqa Almaniyamiqrantların sayına görə də dünyada öncül yerlərdən birini tutur. Hal-hazırda Almaniyada 10 milyon nəfər Almaniyadan kənarda doğulmuş şəxs yaşayır. Bunların böyük hissəsi keçmirSSRİdə yaşayan etnik almanlar, həmçinin Almaniyaya işləməyə gələn türklər və polyaklardır. Hesablamalara görə Almaniyada doğulan və yaşı 5-dən az olan uşaqların 30 faizinin bir və ya hər iki valideyni qeyri-almandır. Əhalinin 91,5%-ni almanlar, 2,4%-ni türklər, 0,7%-ni italyanlar, 0,4%-ni yunanlar, 0,4%-ni polyaklar təşkil edir. Bundan başqa Almaniyadan kənarda çoxlu sayda etnik alman yaşayır.
Almaniya çox yüksək səviyyədəurbanizasiyalaşmış ölkə sayılır. Ölkə əhalisinin təxminən 90 faizə yaxını şəhərlərdə yaşayır.[108] Almaniyada əhalisi 1 milyon nəfərdən çox olan dörd şəhər yerləşir. BunlarBerlin,Hamburq,Münhen vəKöln şəhərləridir.
Almaniyada rəsmi dilAlman dilidir. Bu dil Almaniyada ən geniş yayılmış dildir və demək olar ki, ölkədə yaşayan hər bir insan bu dili yüksək səviyyədə bilir. Həmçinin alman dili Avropa Birliyinin 23 rəsmi dilindən biridir, həmçinin 3 işçi dillərdən biridir. (digər iki işçi diliİngilis dili vəFransız dilidir) Yerli etnik azlıqların dili kimi danimarka dili, sorbiya dili, friziya dilləridir. Həmçinin son illərdə Almaniyaya köç etmiş miqrantların istifadə etdiyi dillər kimiTürk dili[109]Polyak dili,Rus dili[110] vəBalkan yarımadasından olan xalqların dilləridir.
Bütün dünyada alman dili 100 milyon nəfər üçün əsas dil, təxminən 80 milyon nəfər üçün isə ikinci dildir. Alman dili Avropa Birliyində olan 90 milyon (18%) nəfər üçün ana dilidir. Almaniya əhalisinin 67% alman dilindən başqa daha bir dil, 27% isə alman dilindən başqa daha iki dil bilir. Ölkədə daha geniş yayılmış xarici dil ingilis dilidir. Xarici dil bilən almanların 51%-i ingilis dilini, 15%-i fransız dilini, 5%-i isə rus dilini bilir.
Xristianlıq Almaniyada Roma İmperiyası vəFrank Krallığı dövründə yayılmağa başlayıb. İlk dövrlərdən Almaniya əhalisi Roma Katolik kilsəsinə sadiq olsa da, reformasiya hərəkatı başlanan zamandan etibarən Almaniya katolik kilsəsindən ayrılmağa başladı. 16-cı əsrdən etibarən daha çox alman protestanlığı qəbul etdi. Hal-hazırda da Almaniyadakı xristianların əksəriyyəti protestant olmaqdadır.
İslam barədə Almaniya tarixində çox az şey məlumdur. Almaniya torpağına ilk gələn müsəlmanlar 1683-cü ildəVyana mühasirəsi zamanı əsir düşmüş türk əsgərləri olmuşdular. Daha sonra onların bir çoxu ya xristianlığı qəbul edərək Almaniyada qalmış, ya da öz vətəninə qayıtmışdılar. Daha sonra rus-osmanlı müharibələrində əsir düşmüş türk əsgərləri bir neçə dəfə Almaniyaya gətirilmişdilər. 1741-ci ildə etibarən Prussiya kralıFrederik II dövründə tatar,Bosniya vəAlbaniya müsəlmanlarından ibarət 1000 nəfər əsgər olan polk Prussiya ordusunda daimi xidmət edir. Həmin polk Ulan (türkcə oğlan) polku adlanırdı. 1798-ci ildə Almaniyada indiyə qədər mövcud olan ilk müsəlman qəbiristanlığı salınır.[115] Almaniyada ilk məscid 1779-cu ildə tikilir[116], lakin müsəlmanların sayı əsas olaraq İkinci dünya müharibəsindən sonra sürətlə artmağa başlayır. Hal-hazırda da müsəlmanlar ateistlərlə birgə sayı sürətlə artan qruplardandır.
Almaniya həmçininyəhudilərin ənənəvi olaraq yaşadığı ölkələrdən olmuşdur. Almaniyanın birləşməsindən əvvəl, 1989-cu ildə burada 30.000 yəhudi yaşasa da, SSRİ-nin dağılmasının ardından bir çox yəhudinin bura köçməsi onların sayının çoxalmasına səbəb olmuşdur. 2004-cü ildə Almaniyada 200.000 yəhudi yaşayırdı. Bundan başqa ölkədə təxminən 250.000buddist yaşayır ki[117], bunların da yarısıAsiya ölkələrindən bura gəlmiş immiqrantlardır.
İdman alman həyatının ayrılmaz hissəsidir. 27 milyon almaniyalı idman klublarının üzvüdür, 12 milyon almaniyalı isə idman ilə individual olaraq məşğul olur. Almaniyada 91.000-dən çox idman klubu fəaliyyət göstərir.Olimpiya oyunlarında qazanılmış medalların sayına görə Almaniya bütün dünyada 3-cü yeri tutur. Həmçinin Almaniya 2 dəfə Olimpiya oyunlarına evsahibliyi edib. Bunlar 1936-cı ildə Berlində və 1972-ci ildəMünhendə keçirilən Olimpiada Oyunları olub.
İdman oyunları içərisində Almaniyada ən geniş yayılan növüfutboldur.Almaniya Futbol Assosasiyası özündə 26.000 futbol klubunu və 6.6 milyon üzvü özündə birləşdirən böyük bir qurumdur. Almaniya futbol liqasıBundesliqa dünyadakı peşəkar idman yarışları içərisində özünə ən çox tamaşaçı cəlb edən yarışlardan biri hesab olunur. Futbol üzrə Almaniya yığma komandası 4 dəfə Dünya və 3 dəfə Avropa çempionu olub. Digər yarışlardanhokkey,reqbi,tennis və motorlu yarışlar da Almaniyada geniş yayılıb. "Formula-1"də alman pilotuMihael Şumaxer 7 dəfə dünya çempionu olub.
Almaniyada elm orta əsrlərdən bəri sürətlə inkişaf etməkdədir. Hal-hazırda da Almaniyada elmə yatırım çox yüksək səviyyədədir və bu məqam ölkə iqtisadiyyatının sürətlə inkişafına əsas təkan verən amillərdəndir. İndiyə kimi 103 almanNobel mükafatına layiq görülmüşdür. Müasir dövrdə Almaniyada elmin inkişafına sənaye, universitetlər və dövlət tərəfindən böyük həcmdə yardımlar ayrılır.
Almaniyada yüksək səviyyəli və keyfiyyətli təhsil mövcuddur. Burada təhsil ilə əlaqədar işlərə mərkəzi hökumət deyil, federal əyalətlər cavabdehdir. Uşaq bağçalarına gediş könüllü olsa da, orta məktəbdə 9 illik təhsil ölkədəki bütün uşaqlar üçün məcburi xarakter daşıyır. Bu gün Almaniyanın ali məktəblərində 1,98 milyon tələbə təhsil alır. Onların demək olar ki, yarısı, 48 faiz qadınlardır. Ümumilikdə 376 ali məktəb ali təhsil təklif edir və bunlardan 102-si universitet, 170-i ali peşə məktəbi və 69-u özəl ali məktəbdir. Ötən illərdə xarici tələbələrin sayı hiss olunacaq dərəcədə artmışdır.
Avropanın yalnız çox az dövlətləri Almaniya kimi çoxtərəfli təhsil imkanları təklif edir. 160-dan çox şəhərdə 376 ali məktəb gənclərə ali təhsil verir. Elmi cəhətdən güclü olan məktəblər yalnız Berlin və Hambuq kimi böyük şəhərlərdə deyil, Haydelberq kimi balaca şəhərlərdəki təhsil məktəbləri də bütün dünyada tanınır.
Bir fakültənin tələbələri nə qədər razıdırlar. Onların elmi təchizatı necədir. Müvafiq universitet və ali məktəb axtarışında tələbələrin çoxlu sualları vardır. Almaniyada onlar öz suallarına Ali məktəb İnkişafı Mərkəzinin (Centrums für Hochschulentwicklung-CHE) siyahılarında tapa bilərlər. AİM-in məlumatları almandilli universitetləri və ali peşə məktəbləri haqqında ən ətraflı və detallı məlumatlardır.
Buraya 35 fənn daxildir və bununla demək olar ki, abituriyentlərin 3/4-dən çoxunun köməyinə gəlir. Təhsilə, təchizata və tədqiqata dair faktlarla yanaşı, həmçinin 250000 tələbənin də təhsil şərtləri və fakültələrin ayrı-ayrı fənn professorları arasındaki çəkisi haqqında fikirləri ilə də tanış olmaq olar.
Ali peşə məktəbi, texniki ali məktəb, universitet, peşə akademiyası: Alman ali məktəb təhsil sistemi çoxtərəflidir və müxtəlif ali məktəb növlərindən ibarətdir. Bu ola bilər ki, ilk baxışda insanı çaşdırır, ancaq həm də o deməıkdir ki, müxtəliflik ən yaxşı təhsil seçiminə imkan yaradır. Təcrübəyə daha çox üstünlük verənlər peşə ali məktəbi, nəzəriyyəyə əsaslanan tədqiqata üstünlük verənlər isə universiteti seçirlər.
Bu gün Almaniyanın ali məktəblərində 1,98 milyon tələbə təhsil alır. Onların demək olar ki, yarısı, 48 faiz qadınlardır. Ümumilikdə 376 ali məktəb ali təhsil təklif edir və bunlardan 102-si universitet, 170-i ali peşə məktəbi və 69-u özəl ali məktəbdir. Ötən illərdə xarici tələbələrin sayı hiss olunacaq dərəcədə artmışdır.
Avropanın yalnız çox az dövlətləri Almaniya kimi çoxtərəfli təhsil imkanları təklif edir. 160-dan çox şəhərdə 376 ali məktəb gənclərə ali təhsil verir. Elmi cəhətdən güclü olan məktəblər yalnız Berlin və Hambuq kimi böyük şəhərlərdə deyil, Haydelberq kimi balaca şəhərlərdəki təhsil məktəbləri də bütün dünyada tanınır.
Almaniyada xarici siyasət orqanları bir sıra özünəməxsusluğa malikdirlər. Xarici siyasət sahəsində federal torpaqların səlahiyyətləri kifayət qədər məhduddur. Xarici əlaqələrin federal orqanları ikipalatalı parlament, prezident, federal kansler və hökumət, xarici işlər naziridir. İkipalatalı parlament bundestaq və bundesratdan ibarətdir.
Xarici əlaqələrin ali orqanı prezident olsa da, real hakimiyyət, demək olar ki, tamamilə icra edici hakimiyyətin — hökumət və onun başçısı kanslerin əlindədir. Hətta buna görə alman sistemini hərdən kansler diktaturası adlandırırlar.
Parlament qanunverici formalaşdırmaya ehtiyac duyan xarici əlaqələr məsələləri həll edir. Hər palatanın ayrıca xarici işlər üzrə komissiyası var. Bütövlükdə xarici əlaqələr sahəsi faktiki olaraq prezidentin, federal kanslerin, federal hökumətin və xarici işlər nazirliyinin əlində cəmləşib.
İcraedici hakimiyyətin hüquqlarının genişlənməsi Almaniyada uzun müddət federal kansler xətti ilə getmişdi.
Əsas əməliyyat halqası başda federal nazir olmaqla xarici işlər nazirliyidir. Bundan başqa xarici işlər nazirinin müavini qismində iki dövlət naziri işləyir ki, onlardan biri avropa işləri üzrə müavindir. Həmçinin iki baş (stats) katib fəaliyyət göstərməkdədir ki, onlardan biri nazirliyin direktorlar konfransı adlanan kollegiyasına rəhbərlik edir. Həmçinin XİN strukturuna Avropa və qərb şöbələri, Şərq şöbəsi, ticarət-siyasi və hüquqi şöbələr, kadrlar şöbəsi və mədəniyyət işləri üzrə idarə daxildir. Almaniyanın xaricdəki missiyalarında bir qayda olaraq, siyasi şöbələrdən başqa geniş iqtisadi şöbələr, həmçinin informasiya və mədəniyyət üzrə şöbələr mövcuddur, maliyyə, sığorta, sosial məsələlər üzrə referentlər çalışır. Bütövlükdə alman diplomatik qurumunda 5600 yaxın adam işləyir (3200 nəfəri xaricdə).
Almaniyada seçkilərdə 18 yaşı tamam olmuş bütün Almaniya vətəndaşları iştirak edə bilərlər. Əsas siyasi partiyalar:
Almaniya Sosial-Demokrat Partiyası — ASDP (1946), 774 min nəfər üzvü, sədr: F. Munteferinq.
Almaniya Silahlı Qüvvələri (alm.Bundeswehr) quru qoşunlarından, hərbi hava qüvvələrindən (Luftwaffe) və hərbi dəniz qüvvələrindən ibarətdir. Almaniyada hərbi xidmət 18 yaşından yuxarı olan bütün kişilər üçün məcburidir. Hərbi xidmət müddəti 6 aydan ibarətdir. Almaniyanın 2009-cu ildə hərbi xərcləri 45,6 mld. dollar olub. Hərbi xərclərin miqdarına görə dünyada 7-ci yeri tutur. Hərbi xərclər Almaniya Ümumi Daxili Məhsulunun 1,3%-ni təşkil edir ki, bu da aşağı göstərici hesab olunur.[118] Hal-hazırda Almaniya ordusunda 200.500 peşəkar hərbçi, 50.000 nəfər 6 ay müddətinə orduda xidmət edən 18–25 yaş arası çağırışçı və 2.500 nəfər aktiv ehtiyat hərbçi xidmətdədir. 2001-ci ildə qadınların alman ordusunda xidmət etməsinə icazə verilmişdir, lakin onlar məcburi çağırışa məhkum deyillər. Hal-hazırda Almaniya ordusunda 14.500 qadın xidmət edir, indiyə kimi 2 qadın general rütbəsinə qədər yüksələ bilmişdir.
Alman ordusuSoyuq Müharibə dövründə Almaniyadan kənarda heç bir hərbi əməliyyatlarda iştirak etməmişdir. Buna baxmayaraq, keçirilən hərbi təlimlərdə əsgər itkiləri baş verirdi. Məsələn, 1957-ci ildə Bavariyada keçirilən hərbi təlimdə 15 desant əsgəri İller çayına eniş edərək orada boğulmuşdur, lakin Soyuq Muharibədən sonrakı dövrdə Almaniya xarici ölkələrdə gedən müharibələrdə iştirak edir. Hal-hazırda alman ordusunun minlərlə əsgəriƏfqanıstanda gedən müharibədə iştirak edir. Bundan başqa alman ordusunun əsgərləriKosovoda,Livanda,Bosniya və Herseqovinada sülhməramlı kontingentin tərkibinə daxildirlər. 1994-cü ildən bəri 70 alman əsgəri Almaniyadan kənarda aparılan hərbi əməliyyatlarda öldürülüb.
Bundan başqa AlmaniyaNATO-nun üzvüdür. Bir neçə NATO ölkəsinin qoşunları isə Almaniyada yerləşir. İkinci dünya müharibəsindən sonra Almaniyada xarici ölkələrin yüz minlərlə əsgəri yerləşirdi, lakin Soyuq müharibənin bitməsindən sonra bu qoşunların bir çoxu ölkəni tərk etdi. Hal-hazırda Almaniyada 64.000 ABŞ və 20.000 nəfər Böyük Britaniya əsgəri var. Böyük Britaniya 2020-ci ilə kimi bütün əsgərlərini Almaniyadan çıxaracağını bəyan edib.[119]
Yeni qəbul olunmuş qanuna əsasən 2011-ci ildən etibarən Almaniyada məcburi əsgərlik xidməti ləğv olunur. Hərbi xidmətini yerinə yetirmək istəməyənlər bu vəzifədən azad ediləcəklər. Beləliklə Almaniyada 57 ildir davam edən hərbi xidmətə çağırış sona çatdı. Məcburi əsgərliklə əlaqədar konstitusiya maddəsi olduğu kimi qalacaq, lakin ölkədə zəruri əsgərlik qəti surətdə tətbiq olunmayacaq. Yəni Almaniya nə vaxtsa hücuma məruz qalarsa məcburi xidmət birmənalı şəkildə yenidən tətbiq ediləcək.[120] Ölkədə bundan sonra silahlı qüvvələrin əsas hissəsini müqavilə əsasında xidmət edən əsgərlər və muzdlular təşkil edəcək.
↑Wilhelm Schmidt,Geschichte der deutschen Sprache. Ein Lehrbuch für das gemanistische Studium. 7., verbesserte Aufl., Stuttgart / Leipzig 1996, S. 80 f. (alm.)
↑Fulbrook, Mary (1991).A Concise History of Germany. Cambridge University Press.ISBN978-0-521-36836-0, pp. 9–13.
↑Fichtner, Paula S.Historical Dictionary of Austria. Volume 70 (2nd). Scarecrow Press. 2009. səh. xlviii.ISBN978-0-8108-6310-1.16 may 2016 tarixindəarxivləşdirilib: "When the Romans began to appear in the region, shortly before the beginning of the Christian era, they turned Noricum into an administrative province, which encompassed much of what today is Austria."
↑Rüger, C.Germany // Bowman, Alan K.; Champlin, Edward; Lintott, Andrew (redaktorlar ). The Cambridge Ancient History: X, The Augustan Empire, 43 B.C. – A.D. 69. Volume 10 (2nd). Cambridge University Press. 2004 [1996]. 527–28.ISBN978-0-521-26430-3.23 dekabr 2016 tarixindəarxivləşdirilib.
↑Bowman, Alan K.; Garnsey, Peter; Cameron, Averil.The crisis of empire, A.D. 193–337. The Cambridge Ancient History. 12. Cambridge University Press. 2005. səh. 442.ISBN978-0-521-30199-2.
↑Olusoga, David and Erichsen, Casper W (2010). The Kaiser's Holocaust. Germany's Forgotten Genocide and the Colonial Roots of Nazism. Faber and Faber.ISBN978-0-571-23141-6
↑Axelrod, Alan (2007) Encyclopedia of World War II, Volume 1. Infobase Publishing. pp. 659.
↑Hiden, John; Lane, Thomas (2003).The Baltic and the Outbreak of the Second World War. Cambridge University Press.ISBN978-0-521-53120-7, pp. 143–144.
↑Steinberg, Heinz Günter.Die Bevölkerungsentwicklung in Deutschland im Zweiten Weltkrieg: mit einem Überblick über die Entwicklung von 1945 bis 1990(German). Kulturstiftung der dt. Vertriebenen. 1991.ISBN978-3-88557-089-9.
↑"Lisbon Treaty : The making of". Council of the European Union.20 may 2013 tarixindəorijinalından(PDF) arxivləşdirilib.İstifadə tarixi:4 iyun 2019.After signature by all 27 Heads of State and governments, the Treaty will travel back to Brussels, where it will be officially sealed with the seals of the 27 Member States, on the 18th of December. Then, it will be sent to Rome, the Italian government being the depository of the Treaties.
![Bayraq[3]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2faz.wikipedia.org%2fwiki%2fFayl%3aFlag_of_Germany.svg)
![Gerb[4][5]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2faz.wikipedia.org%2fwiki%2fFayl%3aCoat_of_arms_of_Germany.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
-en.png)
.jpg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
