Utah ye ún de los 50 Estaos de losEstaos Xuníos d'América, allugáu nel oeste del país. Utah ye un de los más importantes centros detresporte ytelecomunicaciones del oeste de los Estaos Xuníos. Aproximao'l 88% de la población d'Utah vive nuna concentración urbana denominadaWasatch Front, cola capital y mayor ciudá del estáu,Salt Lake City, como centru. En contraste, grandes estensiones del estáu tán práuticamente despoblaes, faciendo de la población d'Utah la sesta más urbanizada de los Estaos Xuníos.[1]Salt Lake City ye un importante centru financieru y comercial del oeste d'EE.XX. La industria de manufactura y d'alta teunoloxía son tamién importantes fontes de renta pal estáu, según l'agricultura y la ganadería. Utah tien un sistema d'educación y de salú nacionalmente renomáu. La principal fonte de renta d'Utah, sicasí, ye'lturismu. Les sos guapures naturales atrayen al estáu a millones de turistes cada añu. Estes atraiciones van dende grandes cadenes de montes aparentes a la práutica delesquí (en 2002 celebráronse n'Utah los Xuegos Olímpicos d'Iviernu) y de roques que por cuenta de la aición de laerosión fueron escavaes formando pontes peñascoses, hasta'lGran Llagu Saláu —el mayorllagu al oeste delríu Mississippi, y que ye cuatro vegaes más saláu que l'agua de mar. Gran parte del estáu tien un aspeutu y un clima desérticu. L'estáu y la so historia tán marcaos pola gran presencia de los mormones, que formen parte de laIlesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes. Cerca del 60% de la población d'Utah son miembros d'esta asociación relixosa, que la so sede central s'atopa en Salt Lake City. Los mormones instaláronse primeramente na rexón del actual estáu d'Utah en1847, y llamaron a la rexónDeseret —que significaabeya melera, nel llinguaxe delLlibru de Mormón. ElCongresu de los Estaos Xuníos creó'l Territoriu d'Utah en1850 —dando nome al territoriu pola tribu amerindia ute, pueblu de los montes, que vivía na rexón.[2] El4 de xineru de1896, Utah convirtióse nel 45ᵘ estáu de los Estaos Xuníos.
Delicate Arch, l'arcu más emblématicu del parque y unu de los símbolos más populares d'Utah, amás d'imaxe nes matrícules d'automóviles del estáu,Parque Nacional Arches, Utah.
Dos tribusamerindies vivíen na rexón que constitúi l'actual estáu d'Utah miles d'años enantes de la llegada de los primeros esploradoreseuropeos. Estes tribus yeren losanasazi y losfremonte. Estes tribus natives americanes yeren subgrupos de la etnia amerindiaute-azteca, y yeren sedentarios. Los anasazi construyíen les sos residencies al traviés de cavadures en montes, y los fremontes construyíen cases de paya enantes de desapaecer de la rexón alredor delsieglu XV. Otru grupu nativu americanu, losnavajos, instaláronse na rexón alredor delsieglu XVIII. A mediaos del sieglu XVIII, otres tribus uto-azteques, tales como losgosiute, lospaiute, losshoshone y losute, tamién s'instalaron na rexón. Estos cinco grupos taben presentes cuando llegaron los primeros esploradores europeos.
La rexón sur d'Utah esploráronla los españoles en1540, al mandu deFrancisco Vázquez de Coronado, cuando buscaba la llexendariaCíbola. Un grupu conducíu por dos sacerdotes católicos —dacuando llamada la espedición Domínguez-Escalante— dexó Santa Fe en1776, esperando atopar una ruta a la mariña deCalifornia. La espedición viaxó escontra l'alloñáu norte hasta'lllagu Utah y atopó a los residentes nativos. Los españoles realizaron más esploraciones na rexón, pero nun s'interesaron por colonizar la zona por cuenta de la so naturaleza desértica. En1821, cola independencia deMéxicu d'España, la rexón d'Utah pasó a formar parte de Méxicu, como parte integrante de l'Alta California. Tramperoscomerciantes de pieles esploraron delles rexones d'Utah a principios delsieglu XIX. La ciudá deProvo foi llamada asina por unos d'esos homes, Étienne Provost, que visitó l'área en1825. La ciudá d'Ogden foi nomada por un miembru de laCompañía de la Badía de Hudson,Peter Skene Ogden que comerciaba con pieles nel Valle Weber. A finales de 1824 l'americanu Jimmy Bridger convirtióse na primer persona blanca en columbrar elGran Llagu Saláu. Por cuenta de la gran salinidá de les sos agües, Bridger pensó qu'atopara'locéanu Pacíficu. Darréu, sicasí, afayóse qu'esti cuerpu d'agua nun pasaba de ser un xigantescullagu saláu. Tres el descubrimientu del llagu, cientos de comerciantes y cazadores fundaron puestos comerciales na rexón, y alredor da la década de 1830, millares de persones, viaxando dende l'este en direición al Oeste de los Estaos Xuníos, realizaben escales na rexón del Gran Llagu Saláu.
Los primeros colonos d'EE.UU. n'instalase definitivamente na rexón del Utah fueron losmormones. Los mormones son miembros d'un grupu relixosu denomináu [[Ilesia deXesucristu de los Santos de los Últimos Díes]]. Esta Ilesia fuera instituyida en 1830, cerca de Fayette,Nueva York, porJoseph Smith. Dempués del asesinatu d'ésti, en 1844,Brigham Young convirtióse en líder de la mayoría de los mormones. Por cuenta de la gran persecución relixosa que sufríen, los mormones empezaron a treslladase d'una rexón a otra buscando llibertá y tolerancia relixosa, pasando porOhio,Illinois yMissouri. Sicasí, per onde pasaben esistía persecución relixosa. En 1846, Young decidió realizar una espedición al Centro-Oeste de los Estaos Xuníos, y buscar una rexón aisllada y poco o non habitada, onde'l grupu pudiera esfrutar de tolerancia relixosa. En1847, Young y la so espedición llegaron al Gran Llagu Saláu, onde s'instalaron. Un añu dempués, en1848, polTratáu de Guadalupe Hidalgo, Estaos Xuníos anexonaron Utah, dempués de la so victoria sobroMéxicu mientres laIntervención de los Estaos Xuníos en Méxicu. Young rápido entamó comunidaes pa tolos sos siguidores. Les noticies del ésitu del asentamientu na rexón fixeron que miles de persones —principalmente mormones— instalárense na rexón del Gran Llagu Saláu y los sosestuarios, especialmente al norte del actual estáu, onde munchos s'instalaron en valles y empezaron aregar estos valles, favoreciendo la práutica de l'agricultura. Sicasí, los primeros años d'asentamientu fueron difíciles —especialmente a causa d'una granllagostonada. Sicasí, lesgaviotes del Gran Llagu Saláu eventualmente esterminaron les llagostes. De magar, la gaviota ye'l símbolu aviariu d'Utah, y alzóse un monumentu en Salt Lake City nel so homenaxe.
En1849, los mormones crearon un estáu, al que denominaronDeseret, una estensión xigantesca qu'incluyía territoriu qu'anguaño forma parte deColorado,Idaho,Wyoming,Nevada,Oregón,Arizona,Nuevu Méxicu yCalifornia. Nel mesmu añu, los mormones tamién crearon laCompañía de Fondu d'Emigración Perpetua. El fondu sufragaba'l treslláu de families mormonas d'otros países a Utah. Esto ayudó a aproximao 26.000 inmigrantes —cerca del 36% de los guapamente 73.000 mormones qu'emigraron d'Europa a los Estaos Xuníos ente 1852 y 1887.[3]A lo llargo de 1849 y de1850, los mormones primieron al gobiernu de los Estaos Xuníos por queDeseret fuera eleváu a la categoría d'estáu. Sicasí, elCongresu refugó estes peticiones. Sicasí, a causa de cuestiones relatives a laesclavitú nel país, el gobiernu de los Estaos Xuníos creó'lTerritoriu d'Utah (con una estensión muncho menor) en 1850, denomináu asina pola tribuute que vivía na rexón. Anque de mayor estensión que l'actual estáu, esti territoriu yá tenía daquella les actuales llendes norte y sur. Young convirtióse nel primer gobernador del territoriu. Hasta ladécada de 1850, les rellaciones ente los nativos americanos d'Utah y los mormones fueron bones. Sicasí, en1853, un xefe indíxena ute,Walkara (tamién llamáuWalker), empezó a atacar comunidaes mormones, empecipiando laGuerra de Walker, que se desenvolvió mientres un añu, hasta que Young consiguió convencer a Walker de que terminara colos ataques.[4]
Gran parte del Congresu de los Estaos Xuníos, según el mesmu presidente na dómina,James Buchanan, queríen destituyir a los mormones del gobiernu d'Utah. Llegaron rumores hastaWashington de que tol territoriu taba sulevándose. El presidente Buchanan, en1857, decidió nomar a Alfred Cumming deGeorgia como nuevu gobernador del Territoriu.[5] Fueron unviaes tropes pa garantizar el cumplimientu de la sustitución, empecipiando la llamadaGuerra d'Utah (tamién conocida n'inglés comoUtah Expedition oBuchanan's Blunder). Énte l'ausencia d'una notificación formal o de declaración d'intenciones, Young y otros líderes mormones interpretaron l'unviu de tropes como una persecución relixosa y adoptaron una postura defensiva.[6] En setiembre d'esi mesmu añu, un grupu de mormones, xunto con un grupu d'aliaos nativos americanos, atacaron un grupu d'unes 140 persones, d'Arkansas y deMissouri, que se dirixíen escontraCalifornia. Supóníase polos agresores qu'estes persones yeren na so mayoría anti-mormones. Mataron a tolos viaxeros, con esceición de los neños, a los qu'unviaron a vivir con families mormones (dos años dempués, reclamaos polos sos familiares, tornaron a Arkansas).[7] Esti incidente conozse nacionalmente como lamasacre de Mountain Meadows y ye ún de les actos más revesosos cometíos por miembros de la Ilesia. Dalgunos afirmen que los oficiales de Salt Lake, incluyíu Young, ordenaron la masacre, mientres otros aseveren que Salt Lake nun s'enteró de la masacre hasta cuando foi demasiao tarde. El presidente Buchanan fuera criticáu pol Congresu de los Estaos Xuníos y pola población porque fracasó al nun alvertir a Young la so destitución, previr de cebera afecha a les tropes, o inclusive de nun investigar si yera necesariu l'unviu de tropes. El presidente quería acabar cola situación, y empezó a axustar con Young. Ésti aceptó la so destitución y Cumming asumió'l puestu. Anque Young nun fuera yá'l gobernador d'Utah, inda yera consideráu como tal polos habitantes del territoriu. Esistieron grandes tensiones ente la población mormona y les tropes qu'ocuparon Utah mientres trés años, y qu'abandonaron el territoriu en1861 col advenimiento de laGuerra Civil de los Estaos Xuníos.[6]
Utah adquier les sos fronteres actuales. La década de 1860.
A lo llargo de ladécada de 1860, el gobiernu de los Estaos Xuníos cedió parte del Territoriu d'Utah a otros nuevos territorios recién creaos, comoColorado,Nevada yWyoming. En1868, Utah adquirió les sos actuales llendes territoriales. En1865, empecipióse laGuerra de Black Hawk, nuevamente ente los mormones y la tribu nativa americana ute, liderada pol xefe indíxenaBlack Hawk. La guerra perduró per dos años, hasta1867, periodu nel qu'otres tribus natives americanes se xunieron a la causa de los utes: reconquistar les tierres prindaes polos mormones. En 1867,Black Hawk, viendo que nun tenía nenguna posibilidá de victoria, alcordó rindise al gobiernu de los Estaos Xuníos. La mayoría de los nativos americanos d'Utah fueron entós ingresaos en reserves indíxenes. Ocasionales ataques de los nativos perduraron hasta1873.[8]
Salt Lake City convirtióse nun centru de comunicaciones en1860, col entamu del tresporte decorréu delPony Express enteSaint Joseph (Missouri) ySacramento (California), con escala enSalt Lake City. El24 d'ochobre de1861, dos llinies detelégrafu, una procedente deWashington D. C. y la otra deSan Francisco, fueron coneutaes en Salt Lake City, inaugurando la primer llinia de telégrafu trescontinental del país.[9] En1862, el Congresu de los Estaos Xuníos aprobó una llei, valedera en tol país, que prohibía la práutica de lapoligamia. El gobiernu de los Estaos Xuníos unvió desa un reximientu de voluntarios de California baxo'l mandu dePatrick Y. Connor. Ésti, n'Utah, incentivó a los sos soldaos a buscar metales preciosos na rexón. Connor, un anti-mormón, esperaba que dichu descubrimientu na rexón, pudiera atrayer a miles de non mormones a la zona, amenorgando asina'l poder de los mormones n'Utah. En1863, fueron afayaosoru yplata, anque la inesistencia deferrocarril nel territoriu fizo que la estracción d'estos metales fuera bien costosa. Poques empreses interesáronse na minería d'estes reserves, y poques persones instaláronse n'Utah. En1863, dos compañíes ferroviaries empecipiaron la construcción de dos llinies de ferrocarril. LaCentral Pacific empecipió'l tendíu d'una llinia partiendo de Sacramento en direición al este y laUnion Pacific empecipió la construcción d'otru ferrocarril, partiendo d'Omaha,Nebraska, en direición al oeste. El10 de mayu de1869, estes dos llinies xuniéronse enPromontory, completando laprimer llinia de ferrocarril trescontinental de los Estaos Xuníos. Rápido, otros ferrocarriles fueron construyíos n'Utah, la minería de metales preciosos espoxigó, y la población d'Utah empezó a crecer rápido. En 1870, Utah foi'l segundu estáu nos Estaos Xuníos en conceder el derechu al votu a les muyeres, dempués deWyoming, que lo fixo en 1869. Esti derechu foi-y anuláu a les muyeres pol Congresu en 1887 polaEdmunds-Tucker Act. Tarrecíase que les esposes de los polígamos votaríen como'l so esposu ordenárales, y que crearen un estáu nel que, parafrasiando'l conocíu lema d'«un home, un votu», convirtiérase n'«un home, cinco votos». En 1895, les muyeres del estáu recuperaron el so derechu al sufraxu.[10]
Cola medría de la población d'Utah, la rexón empezó a primir al Congresu de los Estaos Xuníos porque Utah fuera eleváu a la categoría d'estáu. Estes peticiones fueron nuevamente refugaes, a causa de los vezos polígamos del territoriu (anque realmente non tolos mormones teníen esi vezu, qu'oscilaben ente'l 5 y el 40% de los sos miembros, según la dómina y la zona). Mientres ladécada de 1880 el gobiernu d'EE.UU. empecipió'l cumplimientu de les lleis anti poligamia n'Utah, con penes de 5 años de cárcel y fuertes multes económiques, y apurrió un mecanismu p'adquirir les propiedaes de la Ilesia.[11] Toos estos factores fixeron qu'en1890, el líder de la Ilesia,Wilford Woodruff, declarara oficialmente que los sos miembros nun practicaben la poligamia.[12] Según los mormones, el so profeta Wilford Woodruff recibió una revelación venida de Dios de que la boda plural tendría de suspendese.[13] En1895, el gobiernu territorial d'Utah creó una nueva constitución, suxeta a l'aprobación del Congresu d'Estaos Xuníos. Esta nueva constitución declaraba illegal la práutica de la poligamia. Amás, torgaba'l gobiernu d'Utah per parte de cualesquier asociación relixosa. Baxo estos términos, el Congresu ratificó la nueva constitución, y Utah convirtióse nel 45ᵘ estáu de los Estaos Xuníos, el4 de xineru de1896.
Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía.
Centro de Salt Lake City a principios de losaños 1900.
Despegue económicu. L'establecimientu de parques nacionales.
Utah espolletó económicamente mientres les dos primeres décades delsieglu XX. L'estáu convirtióse nun importante centruganaderu, con grandes fataosbovinos yovinos. Siguieron construyéndose nuevos ferrocarriles espandiéndose a lo llargo del estáu. La inauguración d'un xigantescu proyeutu del gobiernu norteamericanu nel estáu en1913, espandió drásticamente l'área cultivable d'Utah. Laminería delcobre convirtióse nuna de les principales fontes de renta del estáu, y estremaessiderurxes afitáronse na rexón.Empezando a principios de losaños 1900, col establecimientu de parques nacionales como'lBryce Canyon y elZion, Utah empezó a faese conocíu pola so guapura natural. El sur d'Utah convirtióse nun puntu popular de rodaxe pa escenes grebes, escabrosas, y paisaxes naturales como'lRainbow Bridge National Monument nelParque Nacional Arches ythe Mittens deMonument Valley son reconocibles al intre pola mayoría de los residentes nacionales. Mientres losaños 1950, losaños 1960 y losaños 1970, cola construcción de laRede d'Autopistes Interestatales d'Estaos Xuníos, l'accesibilidá a les árees escéniques del sur fíxose más fácil.
La Gran Depresión y el recobramientu económicu
Utah foi unu de los estaos norteamericanos más duramente castigaos polaGran Depresión de ladécada de 1930. La drástica cayida de los precios de los productos agropecuarios, y el zarru d'estremaes mines fixeron que Utah tuviera una de les tases dedesemplegu y de endeudamiento más altes del país a lo llargo de la década. La economía d'Utah solo empecipió la so recobramientu dempués del entamu de laSegunda Guerra Mundial. Cola entrada de los Estaos Xuníos na guerra, en1942, Utah pasó por un procesu de granindustrialización, y l'estáu espolletó en gran midida. Utah convirtióse n'unu de los mayores productores nacionales demisiles balísticos nadécada de 1950. A lo llargo de la década, grandes depósitos d'uraniu,petroleu ygas natural fueron afayaos n'Utah. Esti procesu de industrialización perduró hasta ladécada de 1960, y Utah convirtióse nun gran centru siderúrxicu. En1963, sicasí, la demanda de misiles balísticos nel país baxó de manera drástica, causando tamién una cayida nos precios de los minerales del estáu. Utah entró nun periodu de recesión económica que duró hasta'l final de la década.
La crisis educativa de 1964
Tres el fin de la Segunda Guerra Mundial, el sistema d'educación pública d'Utah enfrentóse con estremaos problemes, a causa de la drástica medría del caltenimientu de les escueles mientres les décades de 1940 y 1950, hasta l'entamu de la década de 1960. Educadores d'Utah solicitaron l'aprobación d'una medría de 25 millones de dólares pa la educación. L'estáu puestu alcordó aumentar el presupuestu estatal d'educación en 11 millones de dólares , y creó un comité pa estudiar les necesidaes del sistema escolar d'Utah. Esta comisión, en1964, encamentó que'l presupuestu añal d'educación fuera aumentáu en siquier 6 millones de dólares, pidimentu que foi refugáu pol gobiernu, que creía qu'esto arruinaría la economía del estáu. Sicasí, esta decisión fizo que'lsindicatuNational Education Association (Asociación Nacional d'Educación) empecipiara un gran boicot a Utah, pidiendo que profesores de tol país refugaren trabayar nel estáu.[14] Cola aprobación en1965 d'un nuevu aumentu del presupuestu d'educación de 25 millones de dólares, el sindicatu terminó les sos protestes.
Comenzando en1939, col establecimientu delAlta Ski Area, Utah convirtióse nun puntu mundialmente reconocíu pa la práutica del esquí. Mientres el final de la década de 1950 y de 1960, l'aumentu de la población urbana d'Utah fizo que la demanda d'árees recreatives a cielu abiertu creciera de forma drástica, lo que favoreció la inauguración d'estremaosresorts d'esquí nes numberosescadenes montascoses del estáu, y d'otres árees recreatives abiertes, per parte d'empreses privaes y d'órganos gubernamentales. La nieve seco, en polvu de lacordalera Wasatch ta considerada como una de les meyores del mundu pa esquiar. Nel añu 1995 Salt Lake City ganó la candidatura pa celebrar losXuegos Olímpicos d'Envierno de 2002, y éstos sirvieron como un gran incentivu a la economía. Los recursos d'esquí aumentaron en popularidá, y munchos de los locales Olímpicos tremaos al traviés delWasatch Front siguen siendo utilizaos p'acontecimientos deportivos. Esti acontecimientu tamién espoleó el desenvolvimientu del sistema ferroviariu llixeru nel valle del Llagu de Sal, conocíu comoTRAX, y la reconstrucción del sistema d'autopistes ensin peaxe alredor de la ciudá. De magar, elturismu ye la principal fonte de renta del estáu.;El sieglu XXIA finales delsieglu XX, la población del estáu creció rápido. Según elcenso del 2000, Utah foi'l cuartu estáu de medría más rápida (29,6%) nos Estaos Xuníos ente 1990 y 2000.[15] St. George, nel suroeste, foi la primer área metropolitana de más rápida medría nos Estaos Xuníos ente 2000 y 2006, y Provo-Orem la sesta.[16] Nos años 1970, la medría yera enorme nos suburbios.Sandy foi una de les ciudaes de más rápidu medría nel país nesa dómina. A principios delsieglu XXI, munches árees d'Utah esperimenten una gran medría.Davis al norte,Salt Lake ySummit al sur y al oeste, y los condaos deTooele,Utah,Wasatch yWashington crecen toos bien rápido. El tresporte y l'urbanización son cuestiones primordiales na política cuando'l desenvolvimientu consume tierra agrícola y árees ensin cultivar.
Utah llinda al norte colos estaos deWyoming yIdaho, al sur conArizona y nun únicu puntu nel sureste conNuevu Méxicu, al este conColorado y al oeste conNevada. La esquina sureste d'Utah xúnese a les esquines d'Arizona, Nuevu Méxicu y Colorado no que se conoz como les cuatro esquines y ye l'únicu llugar nos Estaos Xuníos onde cuatro estaos s'atopen.Losríos d'Utah aflúin nelGran Llagu Saláu o nelríu Colorado. Amás d'ésti últimu, otru gran ríu d'Utah ye'lRíu Green, que desagua nel Colorado. Los mayores ríos del estáu son les principales fontes d'agua potable pa la irrigación artificial d'estremaes árees rurales del estáu. El Gran Llagu Saláu ye con diferencia'l mayorllagu del estáu, y tamién el mayor llagu del país al oeste delríu Mississippi. Les agües del Gran Llagu Saláu son más salaes que les agües delocéanu Pacíficu nes sableres deLos Angeles, debíu al fechu de que non evacua cantidaes significatives d'agua nin por desagüe superficial nin por infiltración (esti tipu de llagos denominarendorreicos). Cuando l'agua del llagu se evapora, sales y otrosposos queden nel llagu. El fechu que'l llagu nun tener drenaje ye causa de problemes mientres periodos de grandesagües, que frecuentemente causencrecíes nes árees próximes al llagu. Losdesiertos cubren cerca d'un terciu de too Utah, y losmontes cubren l'otru terciu.
Utah puede estremase en trés grandes zones geomorfológicas bien definíes:[17]
LosMontes Rocosos ocupen el nordeste del estáu. Caracterízase pel so terrén montascosu, accidentáu, y de granaltitú, y por ser la única cadena montascosa qu'escurre en sentíu este-oeste.
LosMontes Rocosos son la zona onde s'asitia'l puntu más altu del estáu, elKings Peak, con 4.123 metros d'altitú. Estremaospicos de los Montes Rocosos superen los 3 mil metros d'altitú nel estáu. Equí asítiense gran parte de los montes y de lesestaciones turístiques d'esquí d'Utah. Dos ramales de los Rocosos estiéndense pol cantu nordeste del estáu, les cordaleresUinta yWasatch.
La rexónBasin and Range caracterízase pel so terrén relativamente poco accidentáu, y pol so clima desértico (una de les zones más grebes d'Estaos Xuníos). Ocupa tol oeste d'Utah, y estiéndese a lo llargo de dellos estaos. El Gran Llagu Saláu ta alcontráu nel norte d'esta rexón. El suelu de les rexones al sur del llagu foi enantes el llechu del Gran Llagu Saláu. Esti suelu ye bien duru, compuestu por sales y posos dexaos pel llagu. Na rexón atopa'l puntu menos eleváu del estáu, alcontráu na esquina suroeste, con 610 metros d'altitú.
L'Altiplanu del Colorado ocupa tol centru-este, la mayor parte del sur y tol sureste d'Utah. Caracterízase pel so terrén accidentáu, cortáu por grandespandos yvalles fondos. Estos pandos atópense a más de 3.000 m sobro'lnivel del mar.
El clima na mayor parte d'Utah —especialmente nel oeste— yedesérticu o semiáridu. N'iviernu, la temperatura mengua a midida en que se viaxa al norte, y a midida en que l'altitú de la rexón aumenta. En xeneral, la temperatura medio ta per debaxo de 0°C na mayor parte d'Utah. Solo l'estremu sur del estáu tien temperatures medies nel iviernu superiores a 0 °C. La media nel sur mientres l'iviernu ye de 1 °C y en Salt Lake City, de -6 °C. La media de les mínimes nel estáu ye de -12 °C, y de les máximes, de -4 °C. Díes onde la temperatura ta per debaxo de -18 °C pueden esperase n'estremaes árees siquier una vegada al añu, pero xeneralmente duren poco. Los montes del norte y este del estáu sirven como barreres pa les corrientes d'aire frío procedentes delPolu Norte. La temperatura más baxo rexistrada n'Utah foi de -56 °C, en Peter's Sink, el 1 de febreru de 1985.
Enbranu, les temperatures más altes rexístrense nel este y nel norte d'Utah. La media ye de 27 °C en Salt Lake City y de 20 °C nel centru-sur del estáu. La media de les mínimes ye de 15 °C, y la media de les máximes ye de 31 °C. A causa del clima desérticu, los estremos son habituales nos branos del estáu —les máximes fácilmente superen los 40 °C y les mínimes fácilmente cayen per debaxo de 10 °C. La temperatura más alto rexistrada n'Utah foi de 47 °C, en St. George, el 5 de xunetu de 1985. La mayor parte d'Utah ye grebu y eleváu. La mayor parte del este y del sur del estáu recibe menos de 30 centímetros deprecipitación media añal d'agua per añu, ente que munches árees montascoses reciben más de 100 centímetros de precipitación media añal d'agua. La mayor parte del oeste del estáu recibe menos de 25 centímetros. La rexón del Gran Llagu Saláu ye especialmente seca, recibiendo menos de 13 centímetros d'agua por añu. Lanieve ye común mientres l'iviernu en tou Utah sacantes nel suroeste del estáu —St. George, alcontrada'l suroeste, por casu, recibe namái 8 centímetros de nieve por añu, mientres Salt Lake City recibe 150 centímetros al añu. Munches árees montascoses reciben unos 900 centímetros de nieve por añu, y porciones de lesmontes Wasatch reciben más de 1.250 centímetros por añu de nieve.Alta, unresort d'esquí próximu a Salt Lake City, recibe 900 centímetros de nieve por añu. La nieve ye habitual ente'l final depayares ymarzu, nes rexones de menor altitú, y d'ochobre hastamayu nos montes. De cutiu los montes siguen cubriciones de nieve hasta'l mes dexunetu.
Vista del Capitolio estatal d'Utah, en Salt Lake City.
L'actualConstitución d'Utah foi adoptada en1895. Lesenmiendes a la Constitución son propuestes pol Poder Llexislativu d'Utah y pa ser aprobaes, precisen ser ratificaes por siquier el 51% del Senáu y de la Cámara de Representantes del estáu, en dos votaciones consecutives, y darréu pol 51% o más del eleutoráu d'Utah, nunreferendu. La población del estáu tamién puede proponer enmiendes a la Constitución al traviés d'una iniciativa popular con una recoyida de firmes, onde son necesaries siquier la firma del 10% de les persones que votaron nel últimu referendu o eleición estatal de Gobernador realizada nel estáu. Si esti actu de recoyida de firmes consigue un mínimu del 10% de firmes, esta enmienda precisa entós recibir los votos de siquier el 51% de los votantes en dos referendus consecutivos. Si esta enmienda ye aprobada pol 51% o más de los votantes en dambes votaciones, la enmienda ye automáticamente aprobada. Les enmiendes tamién pueden ser propuestes ya introducíes porconvenciones constitucionales, que precisen recibir siquier l'aprobación del 66,7% de los votos de dambes Cámares del Poder Llexislativu y el 51% de los eleutores del estáu nun referendu.Cerca del 50% del presupuestu del gobiernu d'Utah provién d'impuestos estatales. El restu provién de presupuestos recibíos del gobiernu nacional y de préstamos. En2002, el gobiernu del estáu ingresó 10.107 millones dedólares, xenerando 8.468 millones de dólares. Ladelda pública d'Utah ye de 4.729 millones de dólares. La deldaper cápita ye de 2.039 dólares, el valor de los impuestos estatales per cápita ye de 1.693 dólares, y el valor de los gastos gubernamentales per cápita ye de 4.358 dólares
El principal oficial delPoder Executivu d'Utah ye'lgobernador. Este ye escoyíu pola población del estáu pa mandatos d'hasta cuatro años de duración. El puestu de gobernador nun tien establecíu una llende de mandatos.ElPoder Llexislativu d'Utah ta constituyíu polSenáu y polaCámara de Representantes. El Senáu tien un total de 29 miembros, ente que la Cámara de Representantes tien un total de 75 miembros. Utah ta estremáu en 29 distritos senatoriales y en 75 distritos representativos. Los eleutores de cada distritu escueyen un senador/representante, que va representar tal distritu nel Senáu/Cámara de Representantes. El mandatu de los senadores ye de cuatro años, y de los miembros de la Cámara, de 2 años. El cargu de senador o representante tampoco tien llende de mandatos.
El más altu Tribunal delPoder Xudicial del estáu ye laCorte Suprema d'Utah, compuesta por cincoxueces.[19] Utah tamién tien 8 tribunales de distritu, que tienen unu o dos xueces caúnu. Otres cortes son tribunales xuveniles y el Tribunal d'Apelación (Court of Appeals), la segunda corte más alta de lajudicatura del estáu, tres la Corte Suprema d'Utah. Tolos xueces de la judicatura d'Utah son propuestos pol gobernador, y aprobaos pol Senáu estatal. Dacuando, el Senáu esamina les actuaciones de los xueces, pudiendo reelixilos a la fin de los sos mandatos, o optar pola so sustitución.
En gran midida, a causa de laIlesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes, Utah ye unu de los estaos másconservadores y republicanos del país. L'estáu ta apoderáu polpartíu republicanu. Los mormones componen cerca del 60% de la población d'Utah, pero aproximao'l 80% de los miembros del Llexislativu del estáu son ocupaos por mormones.[20] Históricamente la fuercia político del estáu tuvo relativamente estremada ente los republicanos y losdemócrates. Dende la década de 1960, sicasí, los republicanos pasaron a apoderar cada vez más la política del estáu, tanto a nivel estatal como a nivel nacional. Dende1964 la población del estáu nun votó mayoritariamente a un candidatu demócrata nes eleiciones presidenciales d'Estaos Xuníos, lo que convierte a Utah n'unu de los más sólidos bastiones republicanos. Utah foi'l meyor estáu pa los republicanos nes eleiciones de 1976,[21] 1980,[22] 1984,[23] 1988,[24] 1996,[25] 2000[26] y 2004.[27] En1992, Utah foi l'únicu estáu na nación onde'l candidatu demócrataBill Clinton terminó por detrás tanto del candidatu republicanuGeorge H. W. Bush como del candidatu independenteRoss Perot.[28] En2004,George W. Bush consiguió'l sofitu de tolos condados del estáu —la so victoria n'Utah foi la mayor en tol país. Bush llogró la totalidá de los 5 votos eleutorales a los que Utah tien derechu, llogrando'l 71,5% de los votos de los eleutores del estáu. Sicasí, el partíu demócrata entá tien fuercia político na rexón metropolitana de Salt Lake City, qu'abriga aproximao la metá de la población del estáu.La población d'Utah tiende a tener puntos de vistaconservadores na mayoría de les cuestiones polítiques y la mayoría de los ciudadanos con derechu a votu del estáu tán rexistraos comorepublicanos.[29]
El centru de la población (puntu xeográficu más allegáu a tolos habitantes, por términu mediu) d'Utah ta asitiáu nelcondáu d'Utah na ciudá deLehi.[31] A 1 de xunetu de2007 laOficina del Censu de los Estaos Xuníos envaloró la población del estáu en 2.645.300 habitantes, una medría de 65.795 habitantes con al respective de la mesma fecha del2006.[30]La mayor parte de la población vive en villes y ciudaes a lo llargo delWasatch Front, una rexón metropolitana qu'escurre de norte a sur colacordalera Wasatch que s'alza nel llau Este. El restu del estáu ye sobremanera rural ypandorial. Utah tien el porcentaxe más altu de población que comparte una única afiliación relixosa que cualesquier otru estáu del país.
ElSalt Lake Temple de la Ilesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes, el templu principal de laMazana del Templu de Salt Lake City.
La mayoría de los residentes del estáu son miembros de laIlesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes, comúnmente llamaosmormones. En 2004, el porcentaxe de la población son miembros de dicha Ilesia ye'l 62,4 por cientu de la población del estáu.[34] El diariuSalt Lake Tribune proyeutó que los mormones yá nun van ser mayoría nel estáu, non yá en Salt Lake City, aproximao nel añu 2030,[34] anque la Ilesia de los Santos de los Últimos Díes refutó les conclusiones delSalt Lake Tribune publicando les sos estadístiques de fin d'añu de 2006 en xineru de 2008, amosando que 1,8 millones d'habitantes (el 72% de la población) tán rexistraos nos sos archivos.[35]
La Ilesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes tuvo históricamente una fuerte influyencia n'Utah y contribuyó a l'actitú restrictiva del estáu escontra'lalcohol y elxuegu, y sobro'l so altuíndiz de natalidá (25% más altu que'l permediu nacional; el más altu de tolos estaos de los Estaos Xuníos),[36] y el menor porcentaxe de mas solteres de la nación.[37]
Porcentaxe de la población d'Utah por afiliación relixosa:[38]
Debío al so altu índiz de natalidad total, Utah tien la población más moza del país. El 49,9% de la población son muyeres y el 50,1% homes. La estimación en 2007 de la distribución d'edá n'Utah ye la siguiente:
El gobiernu d'Utah estrema les ciudaes del estáu en clases, que varien acordies cola población de la ciudá en cuestión. Les de primer clase tienen más de 100 mil habitantes, les de segunda clase de 65 a 100 mil, les de tercer de 30 a 65 mil, les de cuarta de 10 a 30 mil, les de quinta de mil a 10 mil y les ciudaes secundaries (towns), menos de mil habitantes. Les ciudaes de mayor clase tienen más poderes y responsabilidaes que les ciudaes de clases menor. Los condados tán encargaos de suministrar la mayoría de los servicios gubernamentales a les ciudaes de más pequeña categoría qu'a les ciudaes de categoría más elevada, que son de responsabilidá de la ciudá. La mayor parte de les ciudaes principales (cities) d'Utah tán gobernaes por unalcalde y por un conseyu municipal, o por un alministrador y por un conseyu. Les ciudaes de menor clase solo pueden ser gobernaes por un conseyu, ensin alcalde o alministrador.
Utah ta estremáu en 29 condaos. Éstos son gobernaos por conseyos compuestos por 3 miembros, unu d'ellos escoyíu pa mandatos de 4 años de duración y el terceru pa mandatos de 2 años. Esti conseyu ta encargáu de supervisar los distintos departamentos del condáu. La gran mayoría de los condaos d'Utah tienen un Executivu y un Llexislativu qu'operen de forma independente con esceición delcondáu de Salt Lake.
Les grandes y elevaescadenes montascoses, y la gran cantidá de precipitación de nieve por añu, son una de les principales atraicionesturístiques del estáu.
Según datos de laUniversidá d'Utah el productu estatal brutu en 2005 foi de 92 mil millones dedólares o'l 0,74% delProducto Interno Bruto de los Estaos Xuníos, que foi de 12,4 billones de dólares nesi añu. Larenta per cápita foi de 36.457 dólares en 2005.[39] Latasa de desemplegu en 2008 foi del 4,3%.[40];Sector primarioElsector primariu supón un 1% delPIB d'Utah. L'estáu tien 15 milgranjes, qu'ocupen cerca d'un quintu del so territoriu. Gran parte d'esti terrén utilízase namái pa la práutica de laganadería. La mayor parte de les granjas d'Utah tán irrigadas artificialmente. Ensin riego artificial, la práutica de l'agricultura na mayor parte del estáu sería imposible. Xuntes, l'agricultura y la ganadería, suponen el 1% del PIB del estáu, y empleguen aproximao a 19 mil persones. Utah tien grandes fataosbovinos yovinos. Los principales productos agropecuarios producíos n'Utah son lacarne y lalleche bovina y ovina, segúnmazanes,piescos ycerezes. El principal vexetal cultiváu n'Utah ye lapataca. Los efeutos de lapesca y de lasilvicultura son mínimos na economía del estáu.;;Minería y sector energéticoLos principales productos mineros estrayíos nel estáu son elcobre, elpetroleu —concentráu nel este del estáu—[41] y eluraniu.Aproximao'l 95% de lalletricidá xenerada nel estáu produzse encentrales termoeléctricas acarbón. El restu produzse principalmente encentrales hidroeléctricas.;Sector secundarioElsector secundariu supón el 20% del PIB d'Utah. La industria demanufactura respuende pol 12% del PIB del estáu y emplega aproximao a 140 mil persones. El valor total de los productos fabricaos nel estáu ye de 13 mil millones de dólares. Los principales productos industrializaos fabricaos nel estáu sonordenadores y equipamientos electrónicos, metales procesaos, alimentos industrialmente procesaos y equipamientos de tresporte. La industria de la construcción respuende pol 6% del PIB del estáu, emplegando aproximao a 97 mil persones. Aminería supón el 2% del PIB, emplegando a cerca de 9,3 mil persones. ;Sector terciarioElsector servicios supón el 79% del PIB d'Utah. Cerca del 21% del PIB del estáu provién de servicios comuñales y personales. Esti sector emplega a más de 423 mil persones. Los servicios financieros ya inmobiliarios respuenden per cerca del 19% del PIB, emplegando aproximao a 132 mil persones.Salt Lake City ye'l principal centru financieru del estáu, y unu de los principales centros financieros del Centro-Oeste d'Estaos Xuníos. Elcomerciu al per mayor y al per menor respuende pol 16% del PIB del estáu, y emplega aproximao a 293 mil persones. El turismu contribúi en gran midida nel sector comercial del estáu, y ye la principal fonte de renta d'Utah. Una de les principales atraiciones turístiques son les grandes cadenes de montes aparentes pa la práutica delesquí, fechu que xeneró la construcción d'estremaosresorts d'esti deporte; otra gran atraición turística son les roques que, por cuenta de la aición de la erosión, fueron escavaes formando pontes predreses, y elGran Lago Salado —el mayorllagu al oeste delríu Mississippi, y que ye más saláu que l'agua del mar. Por cuenta del so gran conteníu en sal, nes sableres d'esti llagu una persona llexa con gran facilidá. Los servicios gubernamentales respuenden pol 14% del PIB d'Utah, emplegando aproximao a 202 mil persones.Tresportes,telecomunicaciones y servicios públicos empleguen a cerca de 68 mil persones, y suponen el 9% del PIB d'Utah.
La primerescuela d'Utah foi una tienda fundada polos mormones nun asentamientu nel Valle del Lago Salado, en1847. El énfasis puestu naeducación per parte de los mormones fixo qu'unes 200 escueles fueren creaes en namái dos décades na rexón que darréu constituyiría l'estáu d'Utah. Estes escueles, a pesar de ser fundaes polaIlesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes, solo suministraben educación a los neños que les sos families teníen la posibilidá de pagar pola educación. Foi solo en1866 cuando se fundó la primer escuela pública del estáu. Toles escueles d'enseñanza elemental pasaron a ser públiques por un decretu del gobiernu delTerritoriu d'Utah en1877. En1884, unaconvención constitucional creaba un sistema d'educación secundaria públicu nel territoriu, anque esti tipu d'escueles nun fueron un requisitu obligáu pa los distritos escolares d'Utah hasta1911.Actualmente Utah tien una de les tases más altes de graduaos d'enseñanza secundaria del país. Toles instituciones educatives del estáu precisen siguir regles ya instrucciones dictaes pol Consejo Estatal d'Educación d'Utah. Esti conseyu controla direutamente'l sistema d'escueles públiques del estáu, que ta estremáu en distintos distritos escolares. El conseyu ta constituyíu por 15 miembros escoyíos pola población y 2 miembros más escoyíos por un Conseyu de Rexentes. Cada ciudá de segunda clase, delles de les mayores ciudaes de tercer clase, y cada condado, ye atendida por un distritu escolar. Nes ciudaes, la responsabilidá d'alministrar les escueles ye del distritu escolar municipal, ente qu'en rexones menos densamente habitaes, esta responsabilidá ye de los distritos escolares qu'operen en tol condado polo xeneral. Utah dexa la operación de les denominaes escueles charter —escueles públiques independentes, que nun son alministraes por distritos escolares, pero que dependen de presupuestos públicos pal so funcionamientu. L'atención escolar ye obligada pa tolos neños yadolescentes con más de seis años d'edá, hasta la conclusión de la enseñanza secundaria o hasta los diecisiete años d'edá.En1999, les escueles públiques del estáu atendieron a cerca de 480.300 estudiantes, emplegando aproximao a 21.800profesores. Les escueles privaes atendieron a cerca de 12.600 estudiantes, emplegando aproximao a 1.100 profesores. El sistema d'escueles públiques del estáu consumió cerca de 2.026 millones de dólares, y el gastu de les escueles públiques foi d'aproximao 4.500 mil dólares por estudiante. Cerca del 89,4% de los habitantes del estáu con más de 25 años d'edá tienen un diploma d'enseñanza secundaria.La primerbiblioteca d'Utah foi creada mientres ladécada de 1850. En1897, una llei estatal vencía fondos pa la creación de biblioteques públiques, siendo la primer inaugurada al añu viniente, en Salt Lake City. Anguaño, l'estáu tien 70 sistemes de biblioteques públiques, que mueven añalmente una media de 11 llibros por habitante. Toles ciudaes con más de mil habitantes tienen siquier una biblioteca pública.Utah ye un gran centru d'educación superior. L'estáu tien una de les tases más altes de persones qu'estudien n'institutos d'educación superior nel país, en rellación a la población del estáu. El Consejo de Rexentes, compuestu por 16 miembros, más 2 miembros ensin derechu a votu, que son representantes del Conseyu d'Educación d'Utah, alministra'l sistema d'universidaes yfacultaes públiques del estáu. La primer institución d'educación superior fundada n'Utah foi laUniversidá d'Utah, fundada en1850, en Salt Lake City. Utah tien anguaño 25 instituciones d'educación superior, de les cual 10 son públiques y 15 son quitaes. Destáquense, amás de la Universidá d'Utah, laUniversidá Brigham Young, asitiada enProvo, y que ye una de les mayores universidaes privaes en Estaos Xuníos, laUniversidá del Estáu d'Utah y laUniversidá del Sur d'Utah.
En1869, la inauguración d'unavía terria que conectaba Utah con otres rexones del país lliberó la rexón del so anterior aislamientu xeográficu y dexó que Utah pudiera espolletar económicamente. Anguaño, diez empreses ferroviaries empresten serviciu de tresporte de carga nel estáu. En2002, Utah tenía 2.298 km de víes terries, ySalt Lake City ye'l principal centruferroviariu del estáu. Un sistema detren llixeru nel valle de Salt Lake, conocíu como TRAX, consiste en dos llinies, rematando dambes nel centru de la ciudá de Salt Lake City.En2003, l'estáu tenía 68.745 km decarreteres y autopistes, de les cual 1.513 quilómetros formaben parte de laRede de Autopistas Interestatales de Estaos Xuníos. L'autopista interestatal 15 (I-15) ye la principal nel estáu, entrando dendeArizona traviesa l'estáu de norte a sur, ya introduzse enIdaho cerca dePortage. Esta autopista sirve a los principales centros demográficos del estáu, xuniendo a St. George y los sos barrios residenciales (comúnmente conocíos comoDixie) y Cedar City, y depués traviesa'lWasatch Front de norte a sur, per delantre de ciudaes como Provo, Orem, Sandy, West Jordan, Salt Lake City, Layton y Ogden.L'aeropuertu con más movimientu d'Utah ye l'Aeropuertu Internacional de Salt Lake City.
El primerperiódicu d'Utah foi'lDeseret News, publicáu en1850, ya inda s'atopa en circulación. Otru periódicu importante ye'lSalt Lake Tribune. La primer estación deradio del estáu foi fundada en1922, y la primer estación detelevisión en1948, dambes en Salt Lake City, y tamién dambes inda operatives.
En cierta forma, el patrimoniu cultural y l'heriedu históricu d'Utah remóntanos hasta les edaes en que losdinosaurios gobernaben la tierra; cola so vida y la so muerte, dexaron nel estáu una gran cantidá defósiles, que faen d'Utah un importante centrupaleontolóxicu que l'estáu intenta caltener con llugares como'lDinosaur National Monument. Les antigües cultures indíxenes, como losanasazi y los indiosfremonte, dexaron remanentes del so arte, vida y creyencies esvalixaes al traviés del estáu enpetroglifos y ruines de les sos viviendes y llugares de cultu. Esti heriedu cultural manifiéstase en munchos actos festivos y acontecimientos culturales con temática histórica o relixosa a lo llargo de tol estáu.[42]
L'heriedu históricu de los mormones ye induldable nel estáu. Utah esta llaráu de llugares históricos y culturales mormones, que lleven a ensame de turistes hasta l'estáu. Ente les innumberables muestres de la historia mormona podemos destacar elCoru del Tabernáculo Mormón (Mormon Tabernacle Choir), una de les instituciones corales más prestixoses del mundu, acompañáu davezu pol famosu ya impresionanteórganu de 11.623tubos.[43] Quiciabes la más impresionante muestra del heriedu mormona podemos vela naMazana del Templu, que, con ente 3 y 5 millones de visitantes añales, conviértela n'unu de los llugares más visitaos del estáu.[44]Nel apartáu de les artes escéniques, podemos destacar la temporada d'ópera delUtah Festival Opera, que trescurre añalmente a partir de principios de xunetu hasta principios d'agostu nelEllen Eccles Theatre enLogan. EnPark City, una de les principales ciudaes turístiques d'Utah (xunto conMoab) celébraseArtstravaganza cada agostu con obres al campu y orquestes sinfónicas, elPark City International Music Festival, y elFestival de Cine de Sundance creáu porRobert Redford en 1983 pa dar una oportunidá a nuevos talentos al traviés del llamáucine independente, lloñe del mundu d'Hollywood. Ye'l festival de cine independente más importante del mundu.[45]Como exemplu de platos típicos de lagastronomía popular d'Utah, podemos citar elfry sauce, un condimento a base de una parte dekétchup y dos partes demayonesa que se sirve davezu conpataques frites, o la ensaladajello fecha conxelatina condimentada, fruta y dacuando cenadories arrallaes.
Robert Leroy Parker, conocíu mundialmente comoButch Cassidy, famosu foraxíu nacíu enBeaver.
Utah cuntó a lo llargo de la so historia con numberosos residentes o nativos famosos nel ámbitu de la cultura, la ciencia y la política. Podemos citar, ente otros:
John Amaechi - Xugador debaloncestu de losUtah Jazz (2001-2003), comentarista deportivu y activista políticu. En febreru de2007, Amaechi convirtióse nel primer xugador de laNBA en manifestar de manera voluntaria y pública la so condición de'homosexual.
Gordon B. Hinckley - Decimosestu presidente de la Ilesia de los Santos de los Últimos Díes dende 1995 hasta la so muerte en xineru de 2008.
Tracy Hickman - Escritor. Autor de novela fantástica, conocíu pol so trabayu na serieDragonlance.
John D. Lee- Miembru prominente de la Ilesia de Xesucristu de los Santos de los Últimos Díes, granxeru, empresariu esitosu, obispu, colonizador y l'únicu enjuiciado y sentenciáu polaMasacre de Mountain Meadows.
John Stockton - Xugador debaloncestu de laNBA (retiráu). Consideráu unu de los meyoresbases de tolos tiempos, pasó tola so carrera como profesional nosUtah Jazz.
L'equipu debaloncestu de laNBA, losUtah Jazz, xueguen na cancha delEnergysolutions Arena en Salt Lake City. Utah ye'lestáu norteamericanu con menor población que tien una fanquicia nuna de les llamaes Grandes Ligas de deporte profesional de los Estaos Xuníos, anque'lDistritu de Columbia tien menor población. L'equipu defútbol de losReal Salt Lake de laMLS xuega nel Rice-Eccles Stadium (anque a partir d'ochobre de 2008 van faelo nun estadiu específicu de fútbol, el Real Salt Lake Stadium), tamién na ciudá de Salt Lake City.
↑«Poligamy». University of UtahUtah History Encyclopedia. Consultáu'l 4/8/2008.
↑«Declaración oficial». The Official Scriptures of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (Salt Lake City, Utah, 6 d'ochobre de 1890). Consultáu'l 20/8/2008.
↑Janice Houston (28/2/2007). «Utah's Economy» (inglés). Center for Public Policy & Administration, University of UtahPolicy Perspectives. Consultáu'l 20/2/2009.
