Tucson ye una ciudá delestáunorteamericanu d'Arizona. Ye la sede del condáu de Pima, y tamién de la Universidá d'Arizona. Tenía, según el censu de población de2010, 520.116 habitantes, y una población estimao pal2015 na so área metropolitana estadística de 980.263 habitantes[1]. Tucson ye la segunda mayor ciudá del estáu, tres dePhoenix, y les árees metropolitanes de so formen el nucleu principal y más pobláu de la megarrexón conocida comoCorredor del Sol d'Arizona (Arizona Sun Corridor). Tucson allúgase a 174 km al suroeste de Phoenix, y a 97 km al norte de la llende conMéxicu. Yera, en2014, la 33ª mayor ciudá del país, y la de so la 58ª mayor área metropolitana.
Eldowntown de Tucson y dellos de los sos monumentos (catedral de San Agustín, Universidá d'Arizona, montes de Santa Catalina...).
Tucson foi fundada como una fortaleza militar polos españoles: Hugo O'Conor, daquella gobernador militar del norte de Méxicu, autorizó la construcción delPresidio San Agustín del Tucsón en1775. Cuando Méxicu independizose delImperiu español, en1821, el fuerte pasó a formar parte del estáu deSonora. En1853 los Estaos Xuníos mercaron 76.800 km², incluyíos anguaño n'Arizona yNuevu Méxicu, a Méxicu al traviés del tratáu conocíu comoVenta de la Mesilla[2]. Tucson convirtióse, ente1867 y1877, na capital del Territoriu d'Arizona[3]. Nesa dómina, y nos primeros años de la esistencia del estáu d'Arizona, Tucson foi la mayor ciudá d'elli, pero alredor de 1920 Phoenix, que garrara más puxu, sobrepasola en población. Sicasí, la ciudá siguió calteniendo la so fortaleza demográfica y sigue siendo anguaño la segunda ciudá del estáu.
El nome español de la ciudá, Tucsón, deriva de la pallabra en llingua o'odhamCuk Ṣon, que significa «manantial na base de la llomba prieta», una referencia a la llomba basáltica nomada anguaño picu Sentinel. La ciudá asitiase nuna llanura aluvial deldesiertu de Sonora, de cuasi 1300 km² d'estensión, el valle de Tucson, que ta arrodiada por cinco cordeleres y xerres: les de Santa Catalina y Tortolita al norte, la de Santa Rita al sur, los montes de Rincón al este y los montes de Tucson al oeste. El picu más altu de la zona ye'l monte Wrightson, na cordelera de Santa Rita, con 2881 m d'altor sobro'l nivel de la mar. El cumal de la cordelera de Santa Catalina, monte Lemmon (2.791 m), tien la estación d'esquí más meridional del territoriu d'Estaos Xuníos.
L'asentamientu humanu nel territoriu del actual Tucson remóntase a 2000 años. D'esa época daten los restos de cabañes d'adobe, pozos ya sistemes de riegu construyíos polos hokoham, el grupu humanu que vivió nel valle y cultivó la tierra equí. El so nome significa «los que se fueron», y diéron-yoslo los pimas, la tribu de nativos americanos qu'habitaba esta tierra cuando llegaron los primeros esploradores europeos. Ún d'ellos foi'l misioneru xesuita español Eusebio Francisco Kino, qu'aportó al llugar en 1687. La fundación como colonia española, sicasí, habría d'esperar cuasi un sieglu; sería en 1775 cuando los españoles llevantaron un puestu militar fortificáu, el Presidio de San Agustín de Tucsón, pa defendese de los apache. Esti fuerte, que de la so muralla entá hai dellos restos conservaos, yera nomáu Old Pueblo (el pueblu vieyu), un nome que los habitantes usen davezu pa denomar al conxuntu la ciudá.
Cuando México convirtióse nuna nación independiente, en 1821, Tucson pasó a ser una ciudá mexicana. Seríalo hasta 1853 cuando, pol tratáu conocíu como Venta de La Mesilla, Méxicu vendió-y una faza de tierra de 76.800 km² na que taba incluyíu'l valle de Tucson. De magar, y hasta1863, cuando Arizona algamó l'estatus xurídicu de territoriu, Tucson perteneció a laConfederación. En 1867 convirtióse na capital del nuevu Territoriu d'Arizona. Tucson yera, entóncenes, una d'eses ciudaes del Oeste que'l cine idealizó, con engarraes, tiroteos y ataques de los indios, y dempués formó parte de la fiebre del oru. Cuando los buscadores colaron d'unaCalifornia escosada buscando nueves mines aportaron a Arizona, faciendo de Tucson un centru mineru d'estracción decobre, condición que caltendría de siguío hasta la década de 1970. en na mina en1983. Anque nel entamu de la década de 1990 la industria estractiva espolletó otra vuelta, el sector yá nun tien el puxu que tuviera nes décades anteriores.
Cuando Arizona algamó l'estatus d'estáu, en1912, yá yera famosu pol so clima caldiu y secu, ideal como llugar de vacaciones y tamién, pa muchos, d'asentamientu definitivu. En 1920 Tucson convirtióse na primer ciudá del país en tener un aeropuertu municipal, y al tiempu entamaron a construyise autopistes que la comunicaron col restu'l país, faciendo del turismu una de les principales industries, anantes y agora, de la ciudá. De magar laSegunda Guerra Mundial la ciudá, una de les más sofisticaes y elegantes del Suroeste d'Estaos Xuníos, ye tamién un importante centru cultural.
El sector mineru fue, demientres elsieglu XX, ún de los pilares de la economía. En1976 ún de cada venti habitantes de Tucson yera mineru del cobre. Pero siete años dempués la baxada de los precios del cobre y la perda de competitividá frente al mineral estranxeru teníen cuasi desaniciada esa industria: namái un 0,4% de los emplegaos de Tucson trabayaben na mina en1983. Anque nel entamu de la década de 1990 la industria estractiva espolletó otra vuelta, el sector yá nun tien el puxu que tuviera nes décades anteriores. Otros sectores empleguen a munchos más habitantes de la ciudá: la base aérea Davis-Monthan tien 8.400 emplegaos, la Universidá d'Arizona 11.000[5], y hai miles de trabayos venceyaos al sector cultural y turísticu.
Arte, turismu, manufactures ya industries d'alta tecnoloxía y servicios (especialmente financieros) son la base de la economía de Tucson. Pesie al so pequeñu tamañu, tien una compañía estable de ballet, un teatru de la ópera y una orquesta sinfónica, amás d'un distritu de teatros; lo bonal del so clima favorez la medría del turismu, cultural pero tamién de natureza y de sol, qu'emplega a ún de cada diez trabayadores del área metropolitana de la ciudá. Nel sector secundariu rescamplen fábriques d'empreses como AlliedSignal, Weiser Lock, 3M, Burr-Brown, Environmental Air Products, Inc., Krueger Industries, Inc o Raytheon Missile Systems Company. Hai, tamién, un creciente desarrollu d'empreses d'alta tecnoloxía: informática, bioindustria, industria aerospacial, tecnoloxía medioambiental, plásticos... La ciudá, peraverada aMéxicu, tien estrechao nos caberos años los sos llazos col país vecín, favoreciendo l'aparición de "twin plants", empreses con centros en Méxicu (maquiladoras) que fabriquen con pocu gastu en manu d'obra productos que dempués se terminen en fábriques de Tucson.
.jpg)
