Siriu, oSirius na so denominaciónllatina, ye'l nome propiu de laestrellaAlfa Canis Maioris (α CMa, tamiénAlfa Canis Majoris), lamás brillosa de tol cielu nocherniegu vista dende laTierra, asitiada naconstelación delhemisferiu celeste surCanis Maior. Esta estrella tan notable, que ye en realidá unaestrella binaria, ye bien conocida dende l'antigüedá; por casu, nelAntiguu Exiptu, lasalida heliaca de Siriu marcaba la dómina de los hinchentes delNilu,[12] y tuvo presente en civilizaciones tan desemeyaes como lagriega, lamaya y lapolinesia. N'ocasiones, y coloquialmente, Siriu ye llamada «Estrella Perru» arriendes de la constelación a la que pertenez.
Por cuenta de ciertes irregularidaes na órbita del sistema Siriu formáu por dambes estrelles, suxirióse la presencia d'una tercer estrella, Siriu C, una presuntanana colorada con un quintu de la masa del Sol y tipu espectral M5-9, nuna órbita elíptica de seis años alredor de Siriu A. Esti oxetu entá nun foi reparáu y alderícase la so esistencia real.
El nome propiu más común pa esta estrella provién delllatínSīriŭs, de la mesma delgriegu antiguuΣείριος (Seirios),[13] anque la pallabra helena podría ser importada d'otru llugar con anterioridá a ladómina arcaica de l'Antigua Grecia,[14] a lo que dalgunos suxeren una conexón col dios exipciuOsiris.[15] El primer usu documentáu d'esti nome data delsieglu VII e.C., na obra poéticaTrabayos y díes deHesíodo,[14] quien calificó a Siriu pol so centelleo diciendo, por casu,ποίκιλος Σείριος:poíkilos Seirios, «Siriu, el que relluma en munchos colores».[16] Sicasí, Siriu cunta con más de cincuenta designaciones distintes.[17]
N'árabe conocer a la estrella como الشِّعْرَى (treslliteráu:aš-ši‘rā oash-shira; el líder),[18] del que deriva l'alternativuAschere. Ensánscritu nomarMrgavyadha, «cazador de venaos», oLubdhaka, «cazador». Sol primeru d'estos dos nomes, Siriu representa aRudra (Shiva).[19][20] Viaxando bien al norte, enEscandinavia la estrella yera llamadaLokabrenna, daqué según «l'antorcha deLoki».[21][22] Mientres laEdá Media, naastroloxía Siriu yera una de les quinceestrelles fixes behenias,[23] acomuñada concretamente colberilu y losjuníperos, y que'l so símbolu astrolóxicu foi llistáu porAgrippa de Nettesheim.[24]
Históricamente, munches cultures asignaron una especial trescendencia a Siriu, qu'en particular foi rellacionada frecuentemente colos perros, d'ende que coloquialmente sía conocida como la Estrella Perru» (y toles sos variantes idiomátiques:Dog Star,Stella del Cane,Hundsstern,Köpek-yıldız,Hundstjärnan, etc.), lo cual tien que ver en parte con que los nomes de les constelaciones son yá antiguos y tamién con que sía la estrella más brillosa de la so constelación,Canis Maior, el «Gran Can», que típicamente foi identificáu como'l perru del xiganteOrión, anque esta nun foi la única opción. InclusiveHomero, nel soIlíada, describió l'acercamientu d'Aquiles aTroya faciendo referencia a Siriu como perru de Orión, como estrella más brillosu y como malvada.[25][N.B. 3]
Naastronomía china, ye conocida como la estrella del llobu celestial» (enchinu y enxaponés:天狼;pinyin:Tiānláng;rōmaji:Tenrō)[26] na Casona de Jǐng (井宿). Per otru llau, n'América del Norte, munchos pueblos indíxenes rellacionaron d'igual manera Siria coloscánidos; losseri y lostohono O'odham tomaron la estrella como un perru qu'escorría a oveyes de los montes, ente que lospies negros llamar «Cara-perru». El pueblucheroqui empareyó Siriu conAntares como pareya de perros guardianes que curiaben cada llau del Camín de les almes»; lospawnee deNebraska realizaron delles asociaciones: la tribu Skidi nomar «Estrella Llobu», pero otres usaben la variante «Estrella Coyote». EnAlaska, losinuit delestrechu de Bering conocíen Siriu como «Perru Lluna».[27]
Otra manera, delles cultures venceyaron a Siriu con arcos y fleches. Los antiguos chinos visualizaron un gran arcu y una flecha formaos porPuppis y Canis Maior derrompiendo'l cielu sur, de manera que l'estremu de la flecha apunta al llobu Siriu. Una conexón similar atopar neltemplu de Hathor enDendera, onde la diosaSatis dispara la so saeta aHathor —Siriu, que col nomeTir yera retratada como la flecha en sí nacultura persa posterior—.[28]
Igualmente, mentar a Siriu nel capítulu 53 delCorán, tituláuAn-Najm, «La estrella», de la siguiente manera: وأنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى,«Qu'Él ye'l Señor de Siriu (la Poderosa Estrella)» (53:49).[29]
Magar ye ciertu que Siriu ye designada por bien distintos nomes científicos, la gran mayoría d'ellos tán constituyíos por unes sigles y un númberu. La clásicadenominación de Bayer, delsieglu XVII, basada n'ordenar les estrelles de cada constelación por rellumu aparente per aciu l'alfabetu griegu siguíu del nome llatín de la constelación enxenitivu, asignaba a esta estrella'l nome Alfa Canis Maioris o α Canis Maioris, embrivíu como α CMa. L'inconveniente d'esti sistema aniciaba nel fechu de qu'hai munches más estrelles por constelación que lletres nel alfabetu, por elloJohn Flamsteed plantegóun nuevu métodu consistente en dar a cada estrella d'una constelación un númberu y non una lletra, siguiendo l'ascensión reuta creciente en llugar del rellumu. Asina, y añadiendo tamién el xenitivu llatín, Siriu quedaba como 9 Canis Maioris, embrivíu de la mesma 9 CMa.[11] Darréu creáronse más catálogos estelares de mayor valumbu y precisión. NelBonner Durchmusterung, tres les correspondientes sigles del catálogu (hai delles por cuenta de les sos ampliaciones) van la declinación de la estrella y un númberu, Siriu ye BD −16° 1591. N'el de Henry Draper, que tien en cuenta l'orde d'ascensión reuta pa ladómina 1900.0 y que foi'l primer intentu de clasificación portipu espectral, a Siriu axudicóse-y HD 48915; pero nelBright Star Catalogue, qu'inclúi aproximao les estrelles visibles a güeyu, Siriu pasa a ser HR 2491. Otros munchos son PPM 217626, delPositions and Proper Motions Catalogue, SAO 151881, delSmithsonian Astrophysical Observatory, GC 8833, delBoss General Catalogue, WDS 06451-1643A, ADS 5423, GL 244, FK5 257, LHS 219, NSV 17173 y el del recién, precisu y completucatálogu Hipparcos: HIP 32349.[11][30]
Dada la so calidá d'estrella escepcionalmente vistosa, Siriu atopa presente dende tiempos prehistóricos na mitoloxía, les relixones y les costumes de numberoses cultures.
Siriu, estrella conocida nelAntiguu Exiptu comoSopdet,Sothis oSethis (griegu:Σῶθις,Sothis),[31] apaez yá nos primeros rexistros astronómicos, simbolizada yá por un perru, orixe del ulterior nome delCan Mayor.[32] Mientres la dómina delImperiu Mediu d'Exiptu, el pueblu exipciu basaba'l socalendariu nelorto heliaco de Siriu, esto ye, el primer día en que se fai visible por occidente de madrugada xustu enantes de la salida del Sol, dempués d'alloñase abondo del rellumu del Sol.[12] La importancia d'esti fechu mora en que marcaba l'entamu de la temporada añal de crecida del ríuNilu,[12] enantes delsolsticiu branizu,[33] dempués d'una ausencia de setenta díes nos cielos nocherniegos.[34] El xeroglíficu de Sothis amuesa una estrella de cinco puntes y un triángulu. Sothis yera identificáu colagran diosaIsis, que formaba parte, al pie del so maríuOsiris y el so fíuHorus, d'un triteísmo, ente que esi periodu de setenta díes nos que Siriu non se vía nel cielu simbolizaba'l pasu de Isis y Osiris polduat, elinframundu exipciu.[34] D'una manera similar, pa loschibchas de l'actualColombia la salida heliaca de Siriu anunciaba l'empiezu de la temporada d'agües.[35]
La ineludible rellación ente Siriu y el calendariu exipciu causó que, col tiempu, Siriu y el conocíu comociclu sotíaco (tamién sotiaco, sothiaco o sótico) convirtiérense tamién nun importante elementu qu'ayude a determinar con mayor exactitú lacronoloxía del Antiguu Exiptu,[36][37] yá que los antiguos exipcios nun utilizaron un únicu sistema pa fechar. Per otra parte, esti métodu nun ta exentu d'inconvenientes y ello traxo l'apaición de dellos detractores que prefieran recurrir a otros sistemes.[38] El ciclu sotiaco ye'l periodu de 1461 años de 365 díes exactos (delcalendariu exipciu, nelxulianu son 1460 años de 365,25 díes) que tarda la salida heliaca de Siriu en coincidir de nuevu col empiezu del añu nuevu, el primer día del mes Thoth,[37] descoordinación que vien acarretada porque l'añu exipciu nun coincidía colsidéreo. Gracies a el caltenimientu de dellos restos arqueolóxicos que faen referencia al orto heliaco de Siriu y de los que se conoz a qué dinastía pertenecen, como una tabla demarfil delfaraónDyer, puede afitase una referencia a partir de la cual datar los acontecimientos asocedíos nel Antiguu Exiptu.[39][40]
EnSumeria, alredor del tercer mileniu enantes de Cristu, Siriu adoptó yá papeles centrales narelixón sumeria. Como estrella de referencia pal calendariu, y so la denominaciónMULKAK.SI.SÁ, cumplía una importante función nel ciclu agrícola; y col nome deMULKAK.TAG.GA (flecha del cielu) Siriu yera considerada como una divinidá principal pero subordinao a la estrella dominante de Dios sobre'l restu d'oxetos celestes»,Venus, que yera adorada como la diosaInanna. Finalmente, na procesión d'Akitu —añu nuevu— Siriu recibía les sos correspondientes ufriendes.[41] Más tarde, y práuticamente ensin cambeos no que representaba, pa losasirios y losbabilonios Siriu suponía amás, según les tables de magreMUL.APIN, la señal pa especificar los años bisiestos.
La civilización de l'Antigua Grecia reparó que l'apaición de Siriu anunciaba los templaos y secos branosmediterráneos, y por tanto tarrecíen qu'amostalgara les plantes, que debilitara a los homes y qu'escitara a les muyeres.[42] Por cuenta del so rellumu, la titilación de Siriu yera más apreciable nes condiciones atmosfériques variables de principios del branu, lo cual indicaba, pa los observadores griegos, ciertes emanaciones que provocaben la so influencia malina. Les persones que sufríen los sos efeutos yeren denominaesαστροβόλητος (astrobólētos, «cutíes pola estrella»). Na lliteratura calificar a la estrella como «encesa» o «llameante».[43] La temporada posterior a l'apaición de Siriu pasó a ser conocida como los díes del perru».[44] Los habitantes deCeos, islla del archipiélagu de lesCícladas, nelmar Exéu, ufiertaben sacrificios a Siriu y aZeus por que llevaren orales frescos, y esperaríen el remanecimientu de la estrella pel branu. Si alzábase clara, abarruntaba bona fortuna, pero, per otru llau, si alzábase brumosa o borrosa, agoraba (o más bien emanaba) pestilencia. Delles monedes delsieglu III e.C. recuperaes de la islla presenten perros o estrelles de los que surden rayos, lo que destaca la relevancia de Siriu.[43] Tamién en Grecia, l'astrónomu y matemáticuAristarco de Samos consideró a la estrella como un sol por cuenta del so rellumu .[32]
Darréu, losromanos celebraben la puesta de Siriu'l25 d'abril sacrificando pa la diosaRobigo un perru xunto coninciensu,vinu y unaoveya, con oxetu de protexer esi añu les colleches d'enfermedaes como laruque deltrigu por causa de les emanaciones malvaes de la estrella.[45] Coles mesmes, los romanos denominaron «canicŭla» (canícula) a los díes del perru griegos, cultismullatín que se caltuvo nelidioma español y que retién el so significáu, que refierse a los díes de mayor calor, lo que n'España asocede anguaño nel mes d'agostu,[46] anque esta dómina d'altes temperatures enantes tenía llugar tres el orto heliaco de Siriu;[46][32] esti desplazamientu temporal débese a la precesión de losequinoccios.[32]
Claudio Ptolomeo d'Alexandría, nelsieglu II, cartografió les estrelles nos llibros séptimu y octavu del soAlmagesto, un tratáu astronómicu que contién el catálogu estelar más completu de l'antigüedá. Nél, Ptolomeo usó Siriu como llocalización del meridianu central terrestre. Curiosamente, dibuxó Siriu como una de les seis estrelles coloraes, daqué que güei se sabe que nun ye ciertu, pero que sicasí foi una tema revesosa pa los astrónomos mientres enforma tiempu.[3][N.B. 4] Les otres cinco estrelles coloraes son declase M y K, como por casuArturu, naconstelación Bootes, yBetelgeuse, n'Orión.[47]
N'otru llugar del mundu,Polinesia, les estrelles más brilloses yeren importantes pa lanavegación ente los miles d'islles yatolones delocéanu Pacíficu. Baxes, xunto al horizonte, sirvíen debrúxules estelares qu'ayudaben a los marineros a trazar el so aldu escontra'l so destín final. Adicionalmente, funcionaben como marcadores dellatitú; nel casu de Siriu, concasa cola llatitú del archipiélagu deFixi, en 17º S, de manera que devasaba les islles cada nueche.[48] Pa los polinesios el mapa de los cielos nocherniegos nun yera'l mesmu que'l de romanos y griegos. Nel so firmamentu, Siriu pertenecía a unaconstelación llamadaManu, na que faía les vegaes de cuerpu d'un gran páxaru que les sos puntes de les ales nun yeren otres queCanopus al sur yProción al norte, otros dos estrelles notables, que estremaben la nueche polinesia en dos hemisferios.[48] De la mesma forma en que l'apaición de Siriu enantes de l'aurora anunciaba'l branu pa los griegos, pal pueblumaorí señalaba l'empiezu del iviernu, na so llingua llamáuTakurua, nome que designaba tanto a la estación como a Siriu. El so puntu culminante nelsolsticiu ivernizu yera día de fiesta enḤawai —archipiélagu que, sicasí, yá s'atopa nel hemisferiu norte terrestre, pero a baxa llatitú—, onde yera conocíu comoKa'ulua, «Reina del cielu», anque nun ye este'l so únicu nome a lo llargo del Pacíficu, pos recibía otros comoTau-ua nesislles Marqueses,Rehua enNueva Zelanda yAa yHoku-Kauopae na mesma Hawaii.[48]
Nelsieglu XVIII, l'influyente filósofuprusianuImmanuel Kant cavilgó sobre Siriu y, pola mor del resplandiosu centelleo de la estrella nel cielu européu, onde nun pueden trate rivales inmediates en rellumu comoCanopus,Alfa Centauri oAchernar, pensó que sería'l centru de gravitación del universu alredor del cual rotarían el restu d'oxetos celestes.[32]
Esiste un grupu étnicu deMalí, losdogones, al que se-y atribúi tener conocencies tradicionales sobre Siriu que teóricamente seríen imposibles d'adquirir ensin l'usu d'untelescopiu. Según los llibrosEntretiens avec Ogotemmêli y-y renard pâle, del antropólogu francésMarcel Griaule (1898 - 1956), esti pueblu non yá conocía'l periodu orbital de cincuenta años de Siriu y del so pequeñu astru compañeru primero que los astrónomos européu y americanu, sinón que tamién faíen referencia a una posible tercer estrella nel sistema. Siriu A ye conocida comoSigi tolo, Siriu B comoPo tolo y la tercer estrella comoEmme yá tolo. El llibru deRobert K. G. Temple de 1976The Sirius Mystery, nel que s'acomuñar a los dogones conestraterrestres,[49] acredíta-yos amás la conocencia delsistema xovianu descubiertu porGalileo Galilei de los cuatro mayoresllunes deXúpiter y tamién la conocencia de losaniellos de Saturnu. Tales nociones astronómiques nun pasaron desapercibíes y xeneraron discutiniu y especulación. Partiendo d'un artículu del añu 1978 de la publicaciónSkeptical Inquirer, ye posible qu'esti estraordinariu entendimientu del sistema Siriu fuera consecuencia de contaminación cultural,[50] daqué de lo que más apocayá s'acusó a los mesmosetnógrafos,[51][52] esplicación que pela cueta paez demasiáu simplayu pa otros.[53] Noah Brosch, nel so llibruSirius Matters, propunxo que dicha tresferencia cultural astronómica al pueblu dogón tuvo llugar en 1893, cuando una espedición francesa que pretendía contemplar un eclís visitó la so rexón.[54] Otros posibles culpables d'esa supuesta contaminación cultural podríen sermisioneros nel añu 1930,[55][56] enantes de les primeres investigaciones de Marcel Griaule colos dogones.[57]
Siriu ye unaestrella binaria compuesta de dos estrelles blanques orbitando ente sigo a una distancia d'unes 20 ua (unos 3·10⁹ km),[N.B. 5] aproximao la distancia ente'l Sol yUranu, y un periodu de cincuenta años. La componente más brillosa, Siriu A, ye una estrella blanca de lasecuencia principal detipu espectral A1V, con una temperatura superficial envalorada en 9940 K.[7] La so compañera, Siriu B, ye una estrella que yá evolucionó de la secuencia principal y convirtióse ennana blanca. Anguaño ye diez mil vegaes menos lluminosa nel espectru visual, pero nun tiempu foi la más masiva de los dos.[58] La edá del sistema calculóse n'alredor de 230 millones d'años. Créese qu'un momentu más tempranu de la so esistencia había dos estrelles blanques azulaes viaxando caúna nuna órbita elíptica cada 9,1 años.[58] La emisión deradiación infrarroxo del sistema Siriu ye más alta de lo esperao, según les midíes del observatoriu espacialIRAS, lo que podría ser una prueba de polvu nel sistema y considérase inusual pa una estrella binaria.[59][60] La imaxe delobservatoriu de rayos X Chandra amuesa a Siriu B clisando al so, en teoría, más brillosa compañera, yá que Siriu B ye una fonte más potente derayos X.[61]
Comparanza ente Siriu A y el Sol.Concepción artística de Siriu A y Siriu B.
Siriu A tien una masa averada de 2,02 vegaes la del Sol,[5][59][62] que ye de 1,9891·1030 kg.[63] El radiu de Siriu A, 5,936±0,016 mas, foi midíu coninterferómetro astronómicu. La so velocidá rotacional ye relativamente baxa, de 16 km/s,[9] por causa de lo cual nun se produz una abombadura significativa del discu,[64] al contrariu de lo que-y asocede a una estrella de tamañu asemeyáu,Vega, que por cuenta de la so alta velocidá de rotación de 274 km/s presenta un diámetru ecuatorial muncho más prominente que'l polar.[65] Ente que la magnitú aparente de Siriu ye la mayor del cielu nocherniegu no qu'a estrelles se refier, con -1,46,[1] el somagnitú absoluta ye 1,42, bien per debaxo de les sos vecinesIota Canis Maioris,Bellatrix oVY Canis Maioris. La so edá ronda los 200 o 300 millones d'años.[5]
Los modelos teóricos estelares indiquen que la estrella formar mientres el colapsu d'unanube molecular y, dempués de diez millones d'años, la so xeneración interna d'enerxía provenía dafechu dereacciones nucleares. Elnucleu pasó a ser unazona convectiva y faía usu delciclu CNO pa xenerar enerxía.[64] Espérase que Siriu A escose les reserves d'hidróxenu del so nucleu enantes de mil millones d'años dempués de la so formación. Entós va convertise nunaxigante colorada para depués acabar siendo unanana blanca.[66]
L'espectru de Siriu A desvela llinies fuertemente metáliques, esto ye, ye una estrella rica n'elementos más pesaos que'lheliu, como por casu elfierro.[59][64] En comparanza col Sol, la proporción de fierro frente a la d'hidróxenu na atmósfera de Siriu A vien dada por:,[8] equivalente a 100,5, lo que quier dicir que Siriu A tien un 316% de la proporción de fierro-hidróxenu esistente na atmósfera del Sol. Per otra parte, ye improbable qu'esi porcentaxe d'elementos metálicos sía'l mesmu na totalidá de la estrella; podría tar suspendíu nuna fina capa convectiva na superficie.[64]
Siriu B ye lanana blanca más cercana a la Tierra.[67] Tien una masa práuticamente igual a la del nuesu Sol (0,98 M☉),[5][68] lo que la asitia como una de les nanes blanques más masives de les que se tien noticia, pos de media suelen tener la metá de la masa solar, namái qu'a esto hai que suma-y que, teniendo la mesma masa que'l Sol, el so tamañu ye más bien el de la Tierra,[68] polo que'l sodensidá ye peralta. La temperatura superficial de Siriu B envaloróse en 25 200 K,[5] pero anque esta temperatura ye mayor que la de Siriu A, nun hai fontes internes d'enerxía, asina que la estrella dirá esfreciéndose progresivamente mientres un periodu de más de dos mil millones d'años nel que va radiar el so calor al espaciu esterior.[69] La magnitú aparente de Siriu B ye de 8,30,[2] asina que sería fácilmente observable al telescopiu si nun fuéramos esllumaos pola magnitú mayor de Siriu A. La so magnitú absoluta ye baxa, de tan solo 11,18.[2]
Una nana blanca namái se forma dempués de qu'una estrella desenvolver a partir de lasecuencia principal y pase por una etapa dexigante colorada. Nel casu de Siriu B, esto asocedió cuando la estrella cuntaba namái cola metá de la so edá actual, hai unos 120 millones d'años. Mientres la so dómina na secuencia principal la estrella inicial, de tipu B (o B4-5),[70][71] tendría una masa averada de 5 M☉.[5] Nel intre de la so fase entemedia de Siriu B como xigante colorada, Siriu A podría aumentar el sometalicidá.
La composición de Siriu B ye básicamente un amiestu decarbonu yoxíxenu procedente de la fusión delheliu na so etapa anterior.[5] Hai una envoltura convectiva d'otros elementos más llixeros, segregaos según la so masa de resultes de l'alta temperatura superficial;[72] d'ende que l'atmósfera esterior de Siriu B sía d'hidróxenu práuticamente puru (l'elementu más llixeru) y nun s'aprecien otros elementos nel espectru d'esta estrella.[73]
Imaxe derayos X delChandra, na que Siriu B ye más visible que Siriu A.
Dende 1894, delles irregularidaes visibles na órbita del sistema Siriu fixeron pensar nuna tercera componente entá más pequeña, daqué que nunca llegó a confirmase. El meyor axuste a los datos indica que tendría una órbita alredor de Siriu A d'unos seis años y una masa de tan solo 0,06 M☉ y sería hasta diez veces más débil que Siriu B, lo que complicaría tremendamente el so visualización.[74] Nosaños venti delsieglu XX dellos astrónomos repararon repetidamente una pequeña estrella na redoma de Siriu A, mas perder de vista dempués. Estudios posteriores pudieron confirmar que se trataba d'un oxetu de fondu; en 1999, un equipu d'astrónomosfranceses pudo esaminar la redolada de Siriu A en busca d'un astru tenue y topó, de fondu, una estrella de rellumu similar que na primer metá de los años venti tenía d'asitiase na zona visual qu'ocupaba Siriu A. Tomar más recién nun pudieron atopar nenguna estrella compañera de Siriu A dientro d'un campu de 30 arcsec.[75][76] En 2008 publicáronse otres observaciones que fueron incapaces de detectar nin una tercer estrella nin tampoco un planeta.[76]
La distancia de Siriu A a la cual tendría d'atopase un planeta p'allugar condiciones físiques favorables pa la vida tal que la conocemos ye de 4,7 ua, cerca de 700 millones de quilómetros. Sicasí, nesta distancia nun podría esistir una órbita estable por causa de les perturbaciones provocaes pola presencia de Siriu B. Cualquier planeta habitable sería destruyíu tres la espansión d'esta postrera mientres la so etapa de xigante colorada y, nel casu de que se formara de siguío d'esi procesu, taría sometíu a una incesante agua decometes yasteroides, pos en redol a Siriu detectóse un discu de polvu similar a aquél qu'ocupaba'l Sistema Solar nes sos primeres fases.[59]
Imaxe de Siriu A (estrella grande) y Siriu B (estrella pequeña, embaxo a la izquierda de la mayor), tomada poltelescopiu espacial Hubble.
En 1844, l'astrónomualemánFriedrich Bessel, reconocíu por ser el primeru n'afayar laparalax trigonométrica en 1838,[77] dedució en 1844, a partir de les oscilaciones nelmovimientu propiu de Siriu, que tenía una compañera invisible, lo qu'asoró a tola comunidá astronómica.[77][78] Gracies al analís de la trayeutoria pudieron calculase delles carauterístiques del sistema Siriu.[77] Casi dos décades más tarde, el 31 de xineru de 1862, l'astrónomu y fabricante de telescopios d'Estaos XuníosAlvan Graham Clark, de laAlvan Clark & Sons, asitiada enMassachusetts,[79] foi'l primeru en columbrar la débil estrella compañera de Siriu, agora denomada Siriu B y tamién, coloquialmente, «el Cachorru».[79][80] Curiosamente, nun buscaba estremar la nueva estrella, sinón probar les lentes del so nuevutelescopiu refractor —el mayor del mundu de la so clase entós, de 480 mm d'apertura, destináu alObservatoriu Dearborn— y afayar imperfecciones gracies al rellumu de Siriu.[77][79][81] A partir d'entós, Siriu dexaba de ser una estrella binaria astrométrica,i. y., binaria pero aparentemente solitaria a güeyu o con telescopiu, pa entrar na categoría d'estrelles binaries orbitales visuales.[77]
En 1851Christian Peters pudiera cifrar elperiodu orbital de la pareya en 50,093 años, y la so masa en más de seis veces la deXúpiter, anque nesto últimu los sos cálculos quedáronse curtios. Coles mesmes, constató una fuerteescentricidá na trayeutoria orbital de Siriu B y apurrió unaefeméride coles posiciones esperaes.[82]
Con unamagnitú aparente de -1,46, Siriu ye la estrella más brillosa del cielu nocherniegu, casi dos veces más brillosu que la segunda estrella por rellumu,Canopus,[17] de -0,62 según el catálogu Hipparcos. Sicasí, ye superada polaLluna, porXúpiter y porVenus; n'ocasiones inclusive la magnitú aparente deMercuriu yMarte ye cimeru.[92] Siriu puede reparase casi dende cualquier llugar habitáu de la Tierra. Namái aquellos que viven más allá del paralelu 73º N, dellos graos percima delcírculu polar árticu, nun pueden vela; y dende delles poblaciones d'altes llatitúes, anque puede acolumbrase, álzase bien pocu sobre l'horizonte, por casu na ciudárusa deSan Petersburgu, onde namái algama 13º sobre'l mesmu.[93] Forma, xunto aProción yBetelgeuse, eltriángulu d'iviernu pa los observadores delhemisferiu norte.[62][94] Por cuenta del sodeclinación d'apenes −17°,[1] Siriu constituyir enestrella circumpolar nes llatitúes que van dende 73º S hasta'lpolu sur. A principios de xunetu, dende'lhemisferiu sur Siriu puede vese tanto al atapecer, pos se pon tres el Sol, como a l'amanecida, cuando apaez primero que él.[95]
Coles condiciones fayadices, Siriu puede adicar pel sol a güeyu. Ye necesariu que, con Siriu nel cenit y el Sol baxu xunto al horizonte, el cielu tea claru y que'l llugar d'observación tea asitiáu a gran altitú;[96] la xunta d'estos requerimientos cumplir con mayor facilidá nel hemisferiu austral por causa de la declinación de Siriu. Mientres la nueche, una de les alliniaciones estelares más populares ye que l'allongamientu de la llinia imaxinaria creada poles trés estrelles principales delcinturón de Orión —Alnitak,Alnilam yMintaka— va parar a Siriu escontra'l sureste, a unos 20º,[62] y aAldebarán escontra'l noroeste.[97][98]
El movimientu orbital del sistema binariu de Siriu fai que la mínima separación angular ente dambes estrelles sía de menos de tréssegundos d'arcu y que la máxima sía de dolce segundos d'arcu.[16] Si tiense la primer de les situaciones espuestes, estremar a la pequeña Siriu B del so gran compañera ye un desafíu pal observador, yá que se precisa un telescopiu de siquier 300 mm d'apertura sofitáu por unes condiciones d'observación escelentes. Polo xeneral, la torga principal pa reparar Siriu B vien dau pola gran diferencia de magnitú ente la estrella primaria y la secundaria.[99] Dende l'añu 1994, cuando asocedió'l postreruperiastru del sistema Siriu,[N.B. 6] la pareya foise alloñando ente sigo, lo que facilita la so visión por separáu.[100] Coles mesmes, pa estremar dambes estrelles puede ser d'utilidá una diafragma poligonal, escurríu porAlexander Aitken, que modifique la lluz proveniente de Siriu A por que Siriu B dexe de ser imperceptible ente'l rellumu de la primera.[101][16] El próximuapoastru va tener llugar nel añu2018, cuando'l sistema va tar separáu 12 arcsec con unángulu de posición de 66º; l'anterior asocedió en 1966, asina qu'hasta l'añu 2010 nun foi tan fácil estremar la una de la otra.[16]
A una distancia de 2,6pársecs (8,6 años-lluz), el sistema Siriu contién dos de los ocho estrelles más cercanes alSistema Solar y ye'l quintu sistema estelar más cercanu a nós.[102] Ye esta proximidá, y non la lluminosidá real de Siriu, la principal razón de que la so magnitú aparente siga na llista a Lluna, Xúpiter y Venus, hermano a lo qu'asocede con otres estrelles cercanes comoAlfa Centauri y en claru contraste a lo qu'asocede con estrelles superxigantes y desaxeradamente lluminoses comoCanopus,Rigel oBetelgeuse, qu'a pesar d'atopase bien de más lloñe cúntense ente les más brilloses del firmamentu.[103] Con too y con eso, nun hai qu'escaecer que Siriu ye alredor de venticinco veces más lluminosa que'l nuesu Sol.[5]
Tomando Siriu como referencia de distancies, la estrella de grandes dimensiones más cercana yeProción, a 1,61 pársecs (5,24 años-lluz) de distancia.[59] Espérase que lasonda espacialVoyager 2, llanzada nel añu 1977 col fin d'estudiar losxigantes gaseosos del Sistema Solar, pase a una distancia máxima de 1,3 pc (4,3 años-lluz) de Siriu dientro d'aproximao 296 000 años.[104]
Na actualidá, Siriu ye la estrella más brillosa del firmamentu, pero non siempres va ser asina. Alredor del añu 235000 d. C.,Vega va reemplazar a Siriu nesa primer posición con una magnitú de -0,7,[105] y enantes del añu 260000 d. C., con una magnitú de -0,46,Canopus podría recuperar el so segundu puestu en desterciu de Siriu, que cayería na llista pa pasar a ser la tercer estrella por rellumu dende laTierra.[105] La evolución del rellumu de Siriu en comparanza con otres estrelles bien brilloses, nel espaciu de tiempu que va dende cien milenios enantes de Cristu hasta cien milenios dempués de Cristu amosar nel siguiente diagrama y la so correspondiente tabla numbérica:[105]
Desenvolvimientu de los rellumos aparentes de les estrelles más lluminoses dende la Tierra a lo llargo del tiempu.
La paradoxa de que Siriu yera hasta apocayá tiempu (en términos estelares) una estrella colorada sorprendía a los astrónomos,[3][106] pos a pesar de que se sabe con certidume que ye de color blancu azuláu,[3][4] los documentos históricos denotaban que la estrella yera colorada.[106]
NelAntiguu Exiptu, pa que los sos habitantes Siriu yera de gran importancia dada la rellación ente la so orto heliaco y la crecida delNilu, Siriu yera una estrella colorada y,[3] de la mesma, hacia l'añu 150 d. C.Claudio Ptolomeo describió Siriu con color acoloratáu, xunto a otros cinco estrelles que, n'efeutu, son d'esi color o anaranxáu:Betelgeuse,Antares,Aldebarán,Arturu yPólux.[107] El primeru en discrepar de manera oficial foi l'astrónomu aficionáuThomas Barker, terrateniente deLyndon Hall enRutland,Reinu Xuníu, quien faló de la tema mientres una xunta de laRoyal Society enLondres en 1760.[108] La esistencia d'estrelles que variaben el so rellumu dio pie a la idea de que tamién podría haber otres que lo que camudaren fuera'l so color; SirJohn Herschel fixo esti apunte en 1839, posiblemente influyíu pol so estudiu sobreEta Carinae dos años tras.[109]Thomas Jefferson Jackson See reabrió l'alderique avera del color coloráu de Siriu per aciu la publicación de diversos documentos nel añu 1892 y un sumariu en 1926,[110] nos que non yá recurría a Ptolomeo, sinón que tamién citaba al poetaArato, aMarco Tuliu Cicerón y aXuliu César Xermánicu como persones que calificaren a la estrella de colorada, almitiendo per otru llau que nengún de los trés yeren astrónomos.[111] El filósofu romanuLucio Anneo Séneca tamién describiera nel so momentu a Siriu con un color coloráu más escuru que'l deMarte, declarando amás «Siriu ye colorada».[32][112] Hai que señalar que, anque foi la idea más xeneralizada, non tolos observadores antiguos vieron Siriu colorada. Ello ye que naHistoria de China antigua China Siriu yera la referencia que tomar como estrella blanca, y múltiples rexistros dende'lsieglu II e.C. hasta'lsieglu VII d. C. describen Siriu con tonos blancos.[113][114] Tornando aEuropa, yá nelsieglu I el poetaManilio definir de «azul de mar», imaxe repitida nelsieglu IV porAvieno.[115]
En 1985, los astrónomos alemanesWolfhard Schlosser yWerner Bergmann publicaron un informe d'un manuscritulombardu delsieglu VIII que contiénDe cursu stellarum ratio, escritu por sanGregorio de Tours. El testu, en llatín, enseñaba a los llectores cómo determinar la hora delrezu nocherniegu gracies a les posiciones de los astros nel cielu, axetivando Siriu cola pallabrarubeola, «acoloratada». Basar nesti fechu pa xustificar que Siriu B foi unaxigante colorada entós daquella.[116] Sicasí, otros retrucáron-yos que probablemente san Gregorio de Tours tuviera refiriéndose a Arturu en cuenta de a Siriu.[117][118]
La posibilidá de qu'estes postures atopaes fueren causaes polaevolución estelar o bien de Siriu A o bien de Siriu B foi refugada polos astrónomos, pos el tiempu trescurríu foi demasiáu escasu pa una estrella y porque amás nun hai signos de la nebulosidad que cabría esperar nel sistema si un cambéu de tal valumbu tuviera llugar.[32][112] Inclusive se plantegó la interaición con una presunta tercer estrella, non conocida pel momento, como causa del color coloráu.[119] Delles otres esplicaciones alternatives argumentaron qu'o se calificaba la estrella de colorada comometáfora de la mala fortuna o que la titilación de Siriu daba la impresión de matices coloraos.
La esplicación final que resolvió'l misteriu yera abondo más simple: igual qu'asocede col Sol cuando s'atopa baxu nel horizonte, a l'amanecida o al atapecer, Siriu amosábase colloráu nesa mesma posición, de resultes de ladispersión de la lluz al traviés de l'atmósfera. D'ende que Siriu fuera colorada pa los exipcios, por casu, yá que nel soorto heliaco asítiase baxa nel cielu.[3][106][112]
Mapa del cielu deCanis Maior y les sos zones cercanes. La zona al este de Siriu ye más rica que l'asitiada al oeste.[120]
A la de reparar el cielu nocherniegu, Siriu ye una bona referencia p'asitiase nel cielu.[121] Na redoma de Siriu atopa un oxetu perteneciente alcatálogu Messier,M41, uncúmulu abiertu nel que pueden apreciase decenes d'estrelles, predominantemente marielles, de magnitúes de la 8 a la 10, aproximao, lo que da al conxuntu una magnitú de 5,0.[120] A 13º escontra l'este de Siriu, esto ye, abondo más estremaos, atópense tamiénM46 yM47, yá naconstelación de Puppis;[122] y escontra el norte, na constelación deMonoceros, ta'lcúmulu abiertu M50. Al oeste de Siriu, y llixeramente escontra'l sur, alcuéntraseBeta Canis Maioris, qu'a pesar del so nome nun ye la segunda estrella más brillosa de la constelación, sinón la cuarta; ye unaxigante azul llevementevariable que la somagnitú absoluta supera en demasía a Siriu, pero alcuéntrase muncho más alloñada del Sistema Solar. La segunda estrella más lluminosa n'apariencia de Canis Maior ye en realidáAdhara,Épsilon Canis Maioris, otra xigante azul que yá s'alcuentra muncho más al sur na constelación.[120] Cerca de Siriu tamién pueden reparase estrelles dobles o triples comoμ CMa, S 516, S 518 oν1 CMa, esta postrera de color anaranxáu bien cercana a otros dos col mesmu nome y tonalidá similar,ν2 CMa yν³ CMa;[120] d'estos trés la más próxima a Siriu nel cielu ye ν³ CMa.[123] Cabo mentar tamién la presencia de cúmulos como'lNGC 2345, elNGC 2204 o'lNGC 2360.[120][N.B. 7]
Ilustración de 1882 qu'amuesa les oscilaciones nelmovimientu propiu de Siriu.
En 1718,Edmund Halley afayó'lmovimientu propiu de les hasta entós supuestes estrelles fixes,[124] en comparando les midíes astrométricas de la so dómina coles daes por Ptolomeo na soAlmagesto. Decatar de que les estrellesAldebarán,Arturu y Siriu moviérense significativamente, nel casu de Siriu hasta 30 arcmin en sentíu sur —lo que supón una distancia similar al diámetru llunar aparente— nunos 1800 años.[125]
Sieglu y mediu más tarde, en 1868, Siriu convertir na primer estrella a la que se-y midió la so velocidá. SirWilliam Huggins analizó l'espectru de la estrella y notó unacercamientu en candia, polo que concluyó que Siriu s'alloñar del Sistema Solar a una velocidá d'unos 40 km/s.[126][127] Sicasí, esta midida de Huggins yera esaxerada tocantes a magnitú y yera errónea nel so signu, daes les midíes actuales, que señalen que Siriu se mueve a −7,6 km/s,[1] lo que quier dicir que viaxa más adulces y que nun s'alloña de nós, sinón que s'avera al Sistema Solar. La parte positiva del estudiu de Huggins foi qu'introdució l'estudiu de lesvelocidaes radiales estelares. Dientro d'unos 64 000 años Siriu va algamar la distancia mínima al Sistema Solar, unos 7,86 años-lluz, momentu en que la so magnitú aparente tamién va ser mayor que na actualidá y va crecer hasta −1,68. Dempués d'esi momentu, Siriu va empezar a alloñar del Sol.[105]
Siriu tien unmovimientu propiu relativamente grande de 1,3 arcsec per añu, de los cualos más o menos 1,2 arcsec son en sentíu sur y 0,55 arcsec en sentíu occidental.[128]
Ejnar Hertzsprung, nel añu 1909, reparó en que Siriu podría formar parte de lacorriente del sietestrellu, basándose nel movimientu propiu de Siriu.[129] Esti grupu estelar del sietestrellu ye un conxuntu de 220 estrelles que comparten el so movimientu al traviés de la galaxa y que nun principiu surdieron nuncúmulu abiertu que dende entós foi perdiendo la so fuercia gravitacional.[130] Sicasí, estudios fechos en 2003 y 2005 cuestionen dicha pertenencia de Siriu a la corriente, porque'l Grupu del sietestrellu tien una edá envalorada de 500±100 millones d'años, ente que Siriu, con unametalicidá paecida a la delSol, namái tien la metá de tiempu, esto ye, que ye demasiáu nuevu pa pertenecer al grupu.[5][131][132] En llugar d'eso, Siriu podría pertenecer a un propuestusupercúmulu estelar de Siriu, nel que taríen incluyíes otres estrelles esvalixaes, ente les que tánBeta Aurigae,Alfa Coronae Borealis,Beta Crateris,Beta Eridani yBeta Serpentis.[133] Esti cúmulu sería unu de los trés alcontraos a menos de 150 pc (500 años-lluz) del Sol, xunto alcúmulu de les Híades y alcúmulu de les Pléyades, cada unu de los cualos cunta con cientos d'estrelles.[134] Una interpretación alternativa ye que la corriente de les Híades y la de Siriu nun se componen, respeutivamente, d'estrelles col mesmu orixe, sinón d'estrelles ensin afinidá ente elles a les que les irregularidaes nel campu gravitatoriu de laVía Lláctea han estampáu un patrón común de movimientu. Por tanto, nun se debería falar de supercúmulu, sinón más bien d'una corriente dinámica».[135]
Les referencies a Siriu n'hestories deciencia ficción, según na cultura popular, ye abondo recurrente,[136] inclusive sirvió como tema poética.[137]
Nel terrén audiovisual, la empresa de cadenes de radio per satélite d'Estaos XuníosSatellite CD Radio camudó'l so nome aSirius Satellite Radio en payares de 1999, pola razón de llamase como «la estrella más brillosa del cielu nocherniegu».[138] Enantes, na serie de televisiónV, los alieníxenes que lleguen a la Tierra partieren d'un supuestu cuartu planeta alredor de Siriu.[139]
L'astrónomu Noah Brosch realizó conxetures avera del nome del personaxeSirius Black de la serie de novelesHarry Potter deJ. K. Rowling, yá que según él l'autora podría inspirase en Siriu B (Sirius B n'inglés), y aprofia el so enllaz colos perros, pos ye un personaxe que puede tresformase en perru.[137] Enantes, en 1752,Voltaire escribió uncuentu filosóficu sobre un ser veníu de Siriu,Micromégas, que podría ser un precursor del xéneru de ciencia-ficción.[145]
Tocantes a instituciones y los sos símbolos, quiciabes el fechu de mayor significación ye que nabandera de Brasil alcuéntrase presente Siriu, yá que ye una de les ventisiete estrelles dibuxaes nella, onde representa al estáu brasilanu deMato Grosso,[146] al oeste del país y unu de los más grandes. Particularmente, na bandera ye una de les estrelles dispuestes nel llau esquierdu del círculu central.[147][148] Siriu apaez nelescudu d'armes de laUniversidá de Macquarie, allugada enSydney, y ye amás el nome de la so publicación estudiantil.[149]
Enteosofía, créese que lesSiete estrelles de lesPléyades tresmiten la enerxía espiritual de lossiete rayos dellogos galácticu a lessiete estrelles delsietestrellu, pa depués pasar a Siriu. Dende ellí únviase al traviés delSol al dios de la Tierra,Sanat Kumara, y finalmente per aciu los siete Maestros de los siete rayos a laraza humana.[150]
↑Gene R. Thursby. «Shri Shri Shiva Mahadeva» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'ochobre de 2006. Consultáu'l 26 de marzu de 2011.
↑Cleasby, Richard; Guðbrandr, Vígfusson (1957).An Icelandic-English Dictionary, 2ª (n'inglés ya islandés), Oxford, Reinu Xuníu: Oxford University Press, páx. 79, 594.ISBN 978-0198631033.
↑The Viking Answer Lady. «Viking Age Star and Constellation Names» (inglés). «"Loki's brand; Loki's torch", Sirius. Under brenna Cleasby says, "According to Finn Magnusson (Lex. Mythol.) Sirius is called Loka brenna, 'the conflagration of Loki', referring to the end of the world."»
↑Tyson, Donald; Freake, James (1993).Three Books of Occult Philosophy. Llewellyn Worldwide.ISBN 0875428320.
↑Agrippa, Heinrich Cornelius (1533).De Occulta Philosophia.ISBN 9004094210.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 22.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 23.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 24.
↑«An-Najm (La estrella), Surah 53». Translations of the Qur'an. University of Southern California, Center for Muslim-Jewish Engagement. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-04-24. Consultáu'l 8 d'agostu de 2009.
↑«Sirius» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-04. Consultáu'l 16 de febreru de 2011.
↑Salvat Editor, ed., «Sothis o Sethis», Sothis o Sethis, 19 (1ª edición), Madrid, España,ISBN84-345-7483-7, «Nome de la estrella Siriu nel antiguu Exiptu.»
↑O'Mara, Patrick (2003). «Censorinus, the Sothic Cycle, and calendar year one in ancient Egypt: the Epistological problem». Journal of Near Eastern studies62 (1): páxs. 17-26.doi:10.1086/375914.
↑46,046,1Real Academia Española. «Canícula». Diccionario de la lengua española. Consultáu'l 15 de febreru de 2011. «Canícula (na so segunda acepción): tiempu de la nacencia heliaco de Siriu, que d'antiguo coincidía cola dómina más calorosa del añu, pero que güei non se verifica hasta fines d'agostu.»
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 32.
↑48,048,148,2Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 25-26.
↑«IRA observations of nearby main sequence stars and modeling of excess infrared emission». Proceedings, 6th Topical Meetings and Workshop on Cosmic Dust and Space Debris.Bibcode: 1986AdSpR...6...43B.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 218.
↑Oster, Ludwig (1978, 2004). «Nebuloses planetaries y nanes blanques»,Astronomía moderna (en castellanu).ISBN 84-291-4141-3. «La nana blanca más próxima a nós ye l'acompañante de Siriu, la estrella más brillosa de la constelación Canis Major; [...]»
↑Imamura, James N. (12 d'ochobre de 1995). «Cooling of White Dwarfs». University of Oregon. Archiváu dende l'orixinal, el 15 d'avientu de 2006. Consultáu'l 3 de xineru de 2007.
↑Siess, Lionel. «Computation of Isochrones». Institut d'Astronomie et d'Astrophysique, Université llibre de Bruxelles. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-05-05. Consultáu'l 24 de marzu de 2007.
↑«Stellar evolution before the ZAMS». Proceedings of the international Astronomical Union 227.Bibcode: 976IAUS...73...75P.
↑Holberg, J. B.; Barstow, M. A.; Burleigh, M. R.; Kruk, J. W.; Hubeny, I.; Koester, D. (2004). «FUSE observations of Sirius B». Bulletin of the American Astronomical Society36: páxs. 1514.Bibcode: 2004AAS...20510303H.
↑C.A.F. Peters:Über die eigene Bewegung des Sirius. Astronomische Nachrichten Nr. 745, 1–16; Nr. 746, 17–32; Nr. 747, 33–48; Nr. 748, 49–58, Altona 1851 (PDF). Ver tamién Holberg:Sirius …, páx. 57 ss.
↑Holberg, J. B. (2005). «How Degenerate Stars Came to be Known as White Dwarfs». Bulletin of the American Astronomical Society37 (2): páxs. 1503.Bibcode: 2005AAS...20720501H.
↑Brown, R. Hanbury; Twiss, R. Q. (1958). «Interferometry of the Intensity Fluctuations in Light. IV. A Test of an Intensity Interferometer on Sirius A». Proceedings of the Royal Society of London248 (1253): páxs. 222–237.doi:10.1098/rspa.1958.0240.Bibcode: 1958RSPSA.248..222B.
↑Barstow, M. A.; Bond, Howard Y.; Holberg, J. B.; Burleigh, M. R.; Hubeny, I.; Koester, D. (2005). «Hubble Space Telescope spectroscopy of the Balmer lines in Sirius B». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society362 (4): páxs. 1134–1142.doi:10.1111/j.1365-2966.2005.09359.x.Bibcode: 2005MNRAS.tmp..739B.
↑Espenak, Fred. «Mars Ephemeris». Twelve Year Planetary Ephemeris: 1995–2006, NASA Reference Publication 1349. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunetu de 2012.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 82.
↑Darling, David. «Winter Triangle». The Internet Encyclopedia of Science. Consultáu'l 20 d'ochobre de 2007.
↑«Stories from the Stars». Stargazers Astronomy Shop. Archiváu dende l'orixinal, el 2020-03-29. Consultáu'l 17 d'avientu de 2008.
↑Henshaw, C. (1984). «On the Visibility of Sirius in Daylight». Journal of the British Astronomical Association94 (5): páxs. 221–222.Bibcode: 1984JBAA...94..221H.
↑Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo;Astronomía xeneral: teórica y práutica, páx. 39.
↑«The Brightest Stars». Royal Astronomical Society of New Zealand. Consultáu'l 14 d'avientu de 2007.
↑Angrum, Andrea (25 d'agostu de 2005). «Interstellar Mission». NASA/JPL. Consultáu'l 7 de mayu de 2007.
↑105,0105,1105,2105,3Southern Stars SystemsSkyChart III, Saratoga, California 95070, Estaos Xuníos.
↑106,0106,1106,2Galadí-Enríquez, Gutiérrez Pelo;Astronomía xeneral: teórica y práutica, páxs. 599-600.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 157.
↑Ceragioli, R. C. (1995). «The Debate Concerning 'Red' Sirius». Journal for the History of Astronomy26 (3): páxs. 187–226.Bibcode: 1995JHA....26..187C.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 158.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 161.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páx. 162.
↑Aitken, R. G. (1942). «Edmund Halley and Stellar Proper Motions». Astronomical Society of the Pacific Leaflets4: páxs. 103–112.Bibcode: 1942ASPL....4..103A.
↑Holberg,Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky, páxs. 41-42.
↑Daintith, John; Mitchell, Sarah; Tootill, Elizabeth; Gjertsen, D. (1994).Biographical Encyclopedia of Scientists. CRC Press, páx. 442.ISBN 0750302879.
↑Huggins, W. (1868). «Further observations on the spectra of some of the stars and nebulae, with an attempt to determine therefrom whether these bodies are moving towards or from the Earth, also observations on the spectra of the Sun and of Comet II». Philosophical Transactions of the Royal Society of London158: páxs. 529–564.doi:10.1098/rstl.1868.0022.
↑Perryman, M.A.C. et ál.. European Space Agency (ed.): «The Hipparcos Catalogue» (inglés). Consultáu'l 10 de xunetu de 2008. «‚32349‘ in Feld ‚Hipparcos Identifier‘ eintippen und auf ‚Retrieve‘ klicken»
↑Hertzsprung, Ejnar:On New Members of the System of the Stars β, γ, δ, ε, ζ, Ursae Majoris. Astrophysical Journal, Bd. 30, 135–143 (1909) (PDF).
↑King, Jeremy R.; Villarreal, Adam R.; Soderblom, David R.; Gulliver, Austin F.; Adelman, Saul J. (2003). «Stellar Kinematic Groups. II. A Reexamination of the Membership, Activity, and Age of the Ursa Major Group». Astronomical Journal15 (4): páxs. 1980–2017.doi:10.1086/368241.Bibcode: 2003AJ....125.1980K.
↑Croswell, Ken (27 de xunetu de 2005). «The life and times of Sirius B». Astronomy, online. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-07-28. Consultáu'l 12 de mayu de 2011.
↑«MATO GROSSO – MT» (portugués brasilanu). Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
↑Pedro Rocha Jucá; Casa Militar do Estado de Mato Grosso (17 de febreru de 2011). «Símbolo Oficiais: bandeira de Mato Grosso» (portugués brasilanu). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-03-12. Consultáu'l 17 de febreru de 2011.
↑2,02,1Pa una magnitú aparente m y paralax π, la magnitú absoluta de Siriu B vien dada por:esta espresión; L=4πR²σTeff4. (Esto simplificar a Ls=(Rs)^2*(Ts)^4, onde Ls, Rs y Ts son lluminosidá, radio y temperatura comparaos colos valores solares). VeaseTayler, Roger John (1994).The Stars: Their Structure and Evolution. Cambridge University Press, páx. 16.ISBN 0521458854.
↑Dos ciclos completos de 50,09 años de siguío del periastru de 1894,13 dan como resultáu la fecha de 1994,31. Nótese que los decimales nun indiquen díes nin meses sinón una fracción del añu.
↑Obviamente, esti curtiu compendiu nun cubrir la bayura de cuerpos dignos d'observación pal astrónomu profesional o aficionáu nes cercaníes de Siriu, que ye enforma mayor y merez un desenvolvimientu estensu que rique la consulta de bibliografía especializada. Vease la seición deBibliografía, cuantimásGuía del firmamentu de José Luis Comellas.
Burnham, Robert; Dyer, Alan; Kanipe, Jeff (2001).Astronomy, Traducción de Dulcinea Otero-Piñeiro y revisión de David Galadí-Enríquez, Barcelona, España: BLUME.ISBN 84-8076-413-9.
Comellas, José Luis (2002).Guía del firmamentu, 7ª, Madrid, España: Ediciones RIALP S.A..ISBN 84-321-1976-8.
Holberg, J.B. (2007).Sirius: Brightest Diamond in the Night Sky. Chichester, Reinu Xuníu: Praxis Publishing.ISBN 0-387-48941-X.
Porcellino, Michael (1992). Antonio García Brage:A young astronomer's guide to the Night Sky, Traducción de José Miguel Miranda Pantoja, revisión téunica de Lorenzo Abellanas Rapún, Madrid: McGraw-Hill/Interamericana d'España.ISBN 84-7615-904-8.
Sams, Erich (2007).Sirius – Der Wächter am Tor. Glanz und Elend des Fixsterns Sirius in den alten Religionen (n'alemán). Mering: Pro Literatur Verlag.ISBN 978-3-86611-312-1.
El Can Mayor (Κύων ὀ μέγας;Canis,Canis maior), que puede serLélape, o bien dalgunu de los perros d'Orión. A esticatasterismo llámase-y munches vegaes Siriu (Σείριος;Sīriŭs), que ye'l nome de la estrella más brillosa de la constelación. De cutiu identifícase con unu de los perros de Orión a la estrella Siriu, y col otru a la estrellaProción: la más brillosa de la constelación delCan Menor, a la que correspuende'l catasterismo que na llista de Eratóstenes lleva'l númberu 42.
.png)
