Sabah ye'l nome d'unu de losestaos deMalasia. Constitúi un estáu federal nel estremu nordeste de la gran islla deBorneo. Tien una área de 73.711km² y una población en2010 de 3.117.405 habitantes. La so capital ye la ciudá deKota Kinabalu (d'antiguo:Jesselton).
Según la tradición el nome Sabah deriva delárabeas sabah, esto ye, "l'amanecer" por ser el puntu más oriental frecuentáu naEdá Media polos marinos árabes. Ente 1888-1963 foi llamáu pola corona delReinu Xuníu: "Borneo Septentrional" (Northern Borneo), el territoriu tamién recibe'l llamatu malayu deSabah, negeiri di bawah bayu ("Tierra so los vientosmonzónicos").
Elmonte Kinabalu, en Sabah, ye'l mayor monte de Malasia.
Sabah llinda al suroeste col otru estáu federáu de Malasia Oriental:Sarawak[1] y al sur colKalimantan d'Indonesia. Los sos otros llendes son marítimos: nelMar de la China Meridional colesislles Labuan y nelMar de Sulú colesislles Banggi, al este la llende ta dau polMar de Célebes. En Sabah atópase l'altor máximu de Malaysia (o Federación Malaya) y del Sureste Asiáticu: ye'l monteKinabalu (oGunong Kinabalu) con 4.175 metros d'altor. Esti cume allúgase casi nel estremu norte de la islla de Borneo siendo'l puntu culminante de los cristalinos Montes Croker, Terus Madi y Witti, estos sistemes montascosos ocupen más de la metá del estáu quedando les árees baxes más importantes nes anegadizas rexones costeres onde abonden losmanglares.
Los cordales formen dellos pequeños valles selváticos polos cualos cuerren caudalosos pero curtios y rápidos cursos fluviales ente los cualos destáquense'lLabuk,Kinabatangan,Padas (que traviesen el centru del territoriu) y elSagama que cuerre sinuosamente pel este de Sabah, el Kinabatangan ye navegable por embarcaciones de gran y mediu caláu por un trechu de 193 quilómetros.
Nelsieglu XV pertenecía alsultanatu deBrunéi, nelsieglu XVI el territoriu foi litigado porespañoles yportugueses, España llogró llexitimidá na posesión d'esti territoriu cuando pasó a ser parte delSultanatu de Joló y tal Sultanatu de Joló integrar nesFilipines, d'esta miente la soberanía española exercióse laxamente hasta la irrupción de los ingleses nos vecinos Sarawak y Brunéi (y la Crisis de les Carolines): en1761 el representante inglés de laBritish East India Company (Compañía Británica de la India Oriental), Alexander Dalrymple, robló col sultán de Joló un tratáu d'arrendamientu de bases en Sabah, en1865 l'estauxunidense Claude Lee Moses llogró del sultán de Brunéi l'arrendamientu mientres una década de la base y factoría enKimmis, tres estos'l barón von Overbeck cónsul austriacu en Hong Kong llogró otros diez años d'arrendamientu depués los sos derechos fueron tresferíos a laBritish North Borneo Company en1881 estableciendo la so capital enKudat, de manera que pola Crisis de les Carolines España dexó por completu Sabah a R.O. En1848 Labuan pasó a control inglés ente qu'en 1877 tropes britániques ocupaben la totalidá de Sabah de la qu'en 1871 un grupu comercial col vistu bonu de los sultanes (d'orixe inglés) de Brunéi facer col control del territoriu esti grupu pasó a llamaseCompañía Británica del Norte de Borneo. Finalmente en 1888 Sabah foi convertíu nun "protectoráu" del Reinu Xuníu, tres 1898 (añu en qu'España se vio obligada a vence-y Filipines a Estaos Xuníos) el Reinu Xuníu foi reconocíu internacionalmente como l'estáu que controlaba a Sabah. Esti dominiu atayar ente 1942–1945 periodu de laSegunda Guerra Mundial na cual el territoriu foi invadíu porXapón. En1957 la vecinaIndonesia declaróse independiente y reclamó la soberanía sobre l'área de Borneo baxu dominiu del Reinu Xuníu, en respuesta a esto la corona del Reinu Xuníu promovió l'autodeterminación de Sarawak y Sabah según la so inclusión na Federación de Malaysia; ante esto tanto Indonesia como Filipines protestaron yá que dambos estaos reclamaben la soberanía de Sabah.[2][3][4][5]
Dende losaños 1970 fomentóse la inmigración de trabayadores procedentes d'Indonesia y de les árees musulmanes de Filipines, fechu que pon en minoría a la población malaya nativa, per otra parte en 1984 la islla deLabuan foi tresformada en territoriu federal y separada de Sabah.
En Sabah hai a lo menos 30 coleutivos o grupos étnicos frecuentemente engarraos, entá siguen siendo mayoría relativa los aboríxenesdayak estremaos en parcialidaes como labahau,brunei,dunsun ysuluk pueblos que son principalmente pescadores y llabradores, o losmurut qu'habiten nes selváticas llombes, anque la etnia nativa más numberosa ye la de loskadayan población malayu-dayak dedicada a l'agricultura y cristianacatólica dende'l sieglu XVI (güei –2007– aproximao 1/4 de la población de Sabah ye cristiana), ente que la poblaciónchina ye entá'l conxuntu non indíxena más numberosu con un 16% de la población total, a estos añaderhindús,malayos,árabes y una minoría de direutu orixe européu. Un 8% de la población yebudista, caltiénense delles creencies ancestrales y gran parte de la población adoptó alislamismu sunní.
Los idiomes oficiales son elmalayu, l'inglés y elchabacano, una llingua criolla derivada delespañol. Principalmente na llocalidá deSemporna, cerca de 12.000 persones falen el chabacano deZamboanga, de los cualos, una gran proporción son inmigrantesfilipinos. Magar la cifra ta en crecedera por cuenta de la esplosión demográfica interna y a la inmigración filipina dende Mindanao. Amás por precisiones históriques, Sabah formó parte delimperiu español axuntada alVirreinatu de Nueva España y a laCapitanía Xeneral de les Filipines (1565-1898). Sabah foi incorporáu a dichu Virreinatu y Capitanía, a partir de 1521 a 1885. Tamién se fala'lbahasa y elchinu, usaos tamién comollingües franques.
El títulu del xefe de gobiernu d'esti estáufederáu ye'l deYang di-Pertuan Negen (Xefe d'estáu temporal) electu por periodos de cuatro años pol llamáuYang di-Pertuan Agong (Xefe d'estáu continuu, omonarca o "sultán"), esistiendo asina un interesáu réxime monárquicu una y bones el "sultán" pela so parte ye unu de los pocos de Malaysia que nun tener esti títulu hereditariamente; tal monarca ye asesoráu por un gabineteexecutivu o "asamblea de notables" que supervisa alYang di-Pertuan Negen; esiste amás una suerte d'asambleallexislativa.
Sabah carauterizar pola so producción forestal (teca,caoba,bambú) ycauchu, anque dende la segunda metá delsieglu XX destacar pola producción depetroleu ygas natural, Sabah ye'l tercer estáu productor de petroleu en Malasia, siendo importantes los xacimientos de Tembungo, otros minerales que s'atopen son elantimoniu,estañu,fierro,diamantes,azufre yoru, tamién son destacaes les producciones decopra yratán. El principal cultivu alimenticiu ye l'arroz, siendo importantes actividaes económiques lapesca y un crecienteturismu atraíu poles sableres, elturismu sexual y la esistencia d'árees naturales como'lParque Nacional de Kinabalu.
Principales ciudaes y la so población escontra'l 2006
