Enantes delsieglu I, les grandes tierres de Rusia meridional foron poblaes por delles tribus, mui espardíes pel gran territoriu, como losprotoindoeuropeos y losescites. Ente'lsieglu III y elsieglu VI, les estepes foron asolaes por foles socesives d'invasiones nómades, dirixíes por tribus belicoses que davezu continuaríen el so avance hastaEuropa, como foi'l casu de loshunos y losavaros.
Na dómina delsieglu V alsieglu VII los avances humanos tan representaos pola cultura de Dyakovo, en plenaedá del fierro, qu'ocupaba la fastera del Volga Superior, el Valday y la zona deríu d'Oká. La cultura Dyakovo taba formada poles xentes ugrofineses, los antepasaos de les tribusMerya,Muroma, Meshchera y Veps. Tola toponimia rexonal ugrofinesa y el so caráuter hidrónimu llévanos a esta cultura, un exemplu ye'l ríuYauza, afluente delMoscova, y escurque'l mesmuríu Moscova tamién.
Losturcos y loskazakos reinaron nes estepes más baxes de la cuenca dleVolga ente los maresCaspiu yNegru hacia'lsieglu VIII. Encalcaron les sos bultables lleis de tolerancia cosmopolita. Losjázaros foron l'amecedura comercial cimera ente'l Bálticu y l'Imperiu musulmánAbbasí allugaos enBagdag. Tornáronse n'importantes aliaos delImperiu Bizantín y aniciaron una riestra de guerres exitoses escontra losCalifatos Árabes.
Nesta dómina, la pallabra "Rhos" o "Rus" foi primeru aplicao a losvaregos y lluegu tamién a los eslavos qu'aniaben na rexón. Na dómina delsieglu X al [[sieglu XI] laRus de Kiev o Rusia medieval llegó a ser el principáu más grande d'Europa y ún de los más bayurosos, per aciu del comerciu estremáu tanto con Europa como con Asia. L'apertura de nueves rutes del comerciu con Oriente nel tiempu deLes Cruzaes contribuyó a la decadencia y a la escachadura del principáu na fin delsieglu XII.
Na dómina delsieglu XI y elsieglu XII, les incursiones constantes de les tribus turques nómades, como lospolovtsy y lospechenego, llevaron a la migración masiva de les poblaciones eslaves, del sur fértil a les rexones más arbolaes del norte, conocíos comoZales'e. Los estaos medievales de laRepública de Nóvgorod y elPrincipáu de Vladímir-Súzdal remanecieron como socesores delRus de Kiev. Mentanto, el cursu medianu del ríu Volga vieno a ser dominaáu pol estáu musulmán deBulgaria del Volga. Como munches otres partes d'Eurasia, estos territorios foron invadíos polosmongoles, formando l'estáu de la Horda Dorada que saquearía los principaos rusos per más de trés sieglos. Cerca de la metá de la población rusa perecerá demientres la invasión mongola; más sero conocíos como lostártaros, gobernarán les fasteres meridionales y centrales de Rusia mientres los territorios d'anguaño,Ucraína yBielorrusia, serán inxiríos nelGran Ducáu de Lituania yPolonia, dixebrando asina a los rusos ente bielorrusos al norte y ucraínos al oeste.
Al igual que nos Balcanes, el movimientu nómada atrasió'l desendolcu económicu y social del país. Sicasí, laRepública de Nóvgorod xunto cola ciudá dePskov caltuvieron dalgún gráu d'autonomía nel tiempu de la yunta mongola y foron quienes en gran parte a evitar les atrocidaes qu'afectaron al restu del país. Nel añu1240, La República de Nóvgorod, dirixida porAlexánder Nevsky (1220-1263), refugó los intentos de los cruzaos xermánicos de colonizar la rexón.
De miente estremada al so líder espiritual, l'Imperiu Bizantín, Rusia, baxo'l lideralgu deMoscú, foi quien a repollecer y organizar la so propia griesca de reconquista, dominando a los sos enemigos y amestándose los territorios perdíos. Dempués de la cayida deConstantinopla en1453, la Rusia moscovita queda como l'únicu estáu cristianu na llende d'Europa Oriental, consiguiendo asina'l drechu de vindicar la socesión del llegáu delImperiu Romanu d'Oriente. Tovía baxo'l dominiu de los mongolo-tártaros, el ducáu de Moscú entamó a afirmar la so influencia en Rusia Occidental nel empiezu delsieglu XIV. L'aprucir espiritul, sofitáu pola Ilesia Ortodoxa y SanSergii Radonezhsky, valió al ducáu de Moscú a derrotar a los mongolo-tártaros naBatalla de Kulikovo en1380.
Iván IV "El Terrible" (1530-1584) pon fin al control de los invasores, postiando rexones averaes baxo'l dominiu deMoscú. Ye'l primeru en tomar el títulu de "Gran Duque de toles Rusies".
Nel entamu delsieglu XVI, l'Estáu rusu tomó como metes cimeres recuperar tolos territorios perdíos pola mor de la invasión mongolo-tártara y protexer la fastera meridional escontra los ataques de los tártaros de Crimea (Les Guerres Ruses de Crimea) y de dalgunos pueblos turcos. Los fidalgos, recibiendo un señoríu del soberanu, foron obligaos a servir nel exércitu. El sistema del señoríu llegó a ser la base pa la caballería noble. En1547,Iván IV foi coronáu oficialmente como'l primerZar de Rusia. Nel so reináu, Iván IV ameció rexones deKazán yAstracán ente otres y tornó Rusia nun estáu multiétnicu. Iván IV promulgó un nuevu códigu de lleis (Sudebnik de1550), afitando'l primer cuerpu representativu feudal (Zemsky Sobor) y inxirió l'autoxestión llocal nes rexones rurales. A fines del sieglu,cosacos rusos fundaron los primeros afitamientos enSiberia Occidental. El so reináu tamién foi marcao pola llarga y fracasada guerra escontra la coalición de Polonia, Lituania y Suecia pal accesu al comerciu al traviés delmar Bálticu.
Iván llevó a cabu una riestra de purgas na aristocracia feudal, escurque provocaes pola traición por parte del príncipe Kurbsky, poles que entró na historia como "El Terrible". Dempués de la so muerte, los fracasos militares, los andancios, y les probes colleches debilitaron l'Estáu, y lostártaros de Crimea quemaron la ciudá de Moscú. La muerte de los fíos d'Iván amestada a la fame de1601-1603 llevan a la guerra civil ya la intervención foriata.
A mediaos delsieglu XVII había establecimientos rusos en Siberia Oriental y napenínsula de Chukchi al traviés delríu Amur. En1648 el navegante rusuSemión Dezhniov descubre l'estrechu que desapartaSiberia d'Alaska. Más sero, en1728, será esplorao pol navegante danésVitus Bering y llevará'l so nome (estrechu de Bering).
El control moscovita de la nación naciente continuó dempués de la intervención polaca baxo la dinastía sosiguiente deRománov, entamando col ZarMiguel I de Rusia en1613.Pedru I el Grande, quien gobernó'lZaratu Rusu, derrotó alImperiu suecu naGran Guerra del Norte, forciándolu a ceder Karelia Occidental y Ingria (dos rexones perdíes por Rusia nel "Tiempu Abegosu" y Livonia (anguaño Estonia meridional y Letonia septentrional). Esto afitó l'accesu delImperiu rusu al mar y el comerciu marítimu, n'Ingria. Fundó en1703 una nueva capital,San Petersburgu y foi, sobremanera, responsable de llevar la cultura d'Europa Occidental a Rusia, pola mor de les sos reformes.
Dempués d'estes reformes, Rusia tuvo poder n'Europa.Catalina la Grande, que gobernó ente1762 y1796, continuó los esfuercios de Pedru I allugando a Rusia como ún de los grandes poderes europeos. Como exemplos de la participación europea nelsieglu XVIII, encalcan laGuerra de Socesión Polaca y laGuerra de los Siete Años. Tres la dixebra de Polonia, Rusia consiguió bultables territorios del oeste, que s'afayaben poblaos cimeramente por persones de relixónortodoxa. Por aciu de les guerres escontra l'Imperiu otomanu, Rusia enantó les sos llendes hasta'lmar Negru teniendo como oxetivu la proteición de la rexón cristiana de los Balcanes escontra los turcos. En1783 Rusia y el Reinu Xeorxanu (que foi estragao cuasi dafechu poles invasiones perses y polos turcos) firmaron el tratáu de Georgievsk pol queXeorxa (Kartl-Kakheti) recibió'l valir rusu.
En1812, tres regunir cuasi mediu millón de soldaos franceses y provenientes de los otros estaos conquistaos n'Europa,Napoleón invadió Rusia. Sicasí, tres tomar Moscú, foi forciao a retirase hacia Francia. Cuasi'l 90% de les fuercies invasores perecieron nes batalles col exércitu rusu, per aciu de los guerrilleros y del abegosu iviernu. Los exércitos rusos finaron la escorribanda del enemigu tomando la so capital,París. Los oficiales de les guerres napoleóniques llevaron a Rusia les idees del lliberalismu y inclusive intentaron amenorgar los poderes del Zar na rebelión albortada de losdekabristes en1825, que foi siguida por delles décades de represión política. Otro de los resultaos de les guerres napoleóniques, foi la inxertadura deBesarabia yFinlandia nel Imperiu Rusu. Les polítiques conservadores deNicolás I de Rusia entorgaron el desendolcu del Imperiu Rusu a mediaos delsieglu XIV. Como resultáu, el país foi derrotao naGuerra de Crimea (1853-1856) por una alianza na que taben Gran Bretaña, Francia, l'Imperiu Otomanu y Piamonte-Cerdeña ente otros.
El socesor deNicolás I de Rusia,Alexander II (1855-1881 foi foricao a aniciar una riestra de reformes completes y asoleyó un decretu aboliendo la servidume, en1861. Les grandes reformes del reináu d'Alexander II dirixeron cada vegada más rápido'l desendolcu y l'inclín del capitalistaSergéi Witte hacia la industrialización. Una atmósfera d'eslavofilia diba enantando, liderada pola victoria de Rusia naGuerra Ruso-Turca. Esto puxó al Imperiu Otomanu a reconocer la independencia de Rumanía, Serbia y Montenegro, amás de l'autonomía de Bulgaria.
El fracasu de les reformes ente otres coses, afaló que continuaren los problemes. Na viéspera de laPrimer Guerra Mundial, la posición del ZarNikolái II y la so dinastía perdió pesu.
El gobiernu rusu nun quería participar naPrimer Guerra Mundial, pero nun podía aceptar la dominación alemana d'Europa. Rusos de clas alta y burgueses aidaron nel puxu de guerra rusu, anque llabriegos y trabayadores participaron con menos entusiamu.Alemaña tenía un gran exércitu y un importante poder industrial, teniendo amás a Austria y al Imperiu Otomanu como aliaos. El puxu rusu na guerra foi enorme. Teniendo ganao delles grandes batalles en1916, l'exércitu alloñóse cuando españó laRevolución Rusa de 1917, en parte por razones económiques, pero sobromanera porque la falta d'esfotu públicu que yá había hacia'l réxime afondóse pola corrupción.
El líderbolxeviqueVladimir Ilich Lenin afuxó a Finlandia por seguridá enxunetu de1917. Ellí escribió "L'Estáu y la Revolución", faciendo un llamáu a una nueva forma de gobiernu afitáu sobro conseyos de trabayadores osóviets. Tornó aPetrográu n'ochobre inspirando laRevolución d'Ochobre col lema "Tol poder pa los soviets!". Lenin dirixó'l derrocamientu delGobiernu provisional rusu del Institutou de Smolny dende'l 6 al 8 de payares de 1917. Tres la fin de la Revolución Rusa de 1917, una estaya política marxista llamo a los bolxeviques a tomar el poder en Petrográu y Moscú baxo'l lideralgu de Lenin. L'asaltu y capitulación delPalaciu d'Iviernu na nueche del 7 al 8 de payares marcaron l'entamu del gobiernu soviéticu.
El Zar Nikolai II y la familia real foron asesinaos y con ello finó la cabera dinastía rusa. Per un tiempu camentóse que la fía menor de la familia, la princesa Anastasia, sobreviviera, dalgo que nunca llegó a confirmase.
Magar Rusia s'industrializaba rápido, malpenes una pequeña parte de la población, sobromanera nobles y dalgunos industriales, teníen bones condiciones de vida. Los llabriegos yeren probes y, magar la reforma agraria d'Alexander II, yera mui abegosu acceder a la propiedá de la tierra. Les socesives derrotes en batalles durante laI Guerra Mundial y el descontentu xeneralizáu de la población, llevaron a que la economía entamara a deteriorase, lo qu'afaló al tracamundiu social y a delles revueltes y intentos revolucionarios. Estes revoluciones tienen dos feches:1905 y1917. Narevolución de 1905 entama la fin de la dómina zarista, cuando Rusia foi derrotada ensin esperalo porXapón tres una guerra ente dambos países. Xapón yera un país pequeñu y de sonce nivel teunolóxicu y la derrota afeutó a la popularidá del zar Nikolai II. Tamién en1905 un grupu de trabayadores vindicó al Zar reformes económiques y sociales. Esti movimientu foi violentamente reprimío poles tropes del Zar, que mataron a dellos trabayadores, siendo conocío'l socesu como "Domingu Sangrientu". Dende entós entamaron a aniciase los primerossóviets.
El poder de los soviéticos y la influencia de larevolución de 1905 foi sumiendo nos siguientes años; sicasí, cola entrada de Rusia naI Guerra Mundial, les condiciones de vida de gran parte de la población foron a peor, faciendo qu'apaecieren nueves revueltes que daríen orixe a la Revolución de Febreru de 1917. El Partíu Social-Revolucionariu, losmenxeviques, elPartíu Democráticu Constitucional y losbolxevique intentaron -desapartaos- esquerar nueves fórmules de gobiernu pal país. Esto dio llugar a una curtia República d'inspiración occidental liderada porAlexander Kerensky. El nuevu réxime nun prosperó, sobro too, pola oposición de los cabezaleros de la República a sacar a Rusia de la guerra. Ello favoreció a losbolxeviques que, magar ser minoritarios, yeren los únicos que defendíen la salida del país del conflictu. Asina xurdió larevolución d'ochobre, de xeitu bolxevique, y la posterior toma del poder por parte de los soviets lideraos po Lenin yTrotsky, qu'aniciaron elPartíu Comunista y entamaron a empobinase a l'apaición de laXRSS.
Tres la victoria de losbolxeviques, Rusia sufre una Guerra Civil (1918-1922) ente partidarios de la revolución bolxevique (Exércitu Roxu) y opositores a ella (Exércitu Blancu), sofitaos estos por delles potencies foriates. Lenin llegó a confiscar l'aniciu agrícola p'abastecer a los soldaos y a zarrar grandes compañíes privaes tres la so victoria.
El29 d'avientu de1922 una conferencia de delegaciones plenipotenciaries de laRSFS de Rusia,RFSS de Trescaucasia,RSS d'Ucraína yRSS de Bielorrusia aprobaron el Tratáu d'Aniciu de la XRSS y la Declaración del Aniciu de la URSS, formándose laXunión de Repúbliques Socialistes Soviétiques. Estos dos documentos foron confirmaos pol primer congresu soviéticu de laXRSS y firmaos polos cabezaleros de les delegacionesMikhail Kalinin,Mikha Tshakaya,Mikhail Frunze,Grigory Petrovsky yAleksandr Chervyakov el30 d'avientu de1922. El1 de febreru de1924 la URSS foi reconocida pola primer potencia mundial daquella, l'Imperiu Británicu.
Dende los primeros díes del poder soviéticu en1917 entamó la re-estructuración intensiva de la economía, la industria y la política del país. Gran parte fízose según los Decretos Iniciales Bolxeviques, documentos del gobiernu soviéticu, firmaos porVladimir Lenin. Ún de los adelantos más importantes yera'lplan GOELRO, qu'afalaba una re-estructuración fonda de la economía soviética afitada na lletrificación total del país. El plan principió en1920, desendolcándose durante un periodu de 10 a 15 años. Supunxo l'aniciu d'una rede de trenta centrales llétriques rexonales, ente elles diez grandes centrales hidrollétriques y la lletrificación de numberoses empreses industriales. El plan sirvió pal siguientePlan Quinquenal.
Dempués de la dura política económica afitada polos bolxeviques durante la Guerra Civil, el gobiernu soviéticu permitió que dalgunes empreses privaes acompangaren cola industria nacionalizada nosaños 1920. Igualmente, el requisamientu total de los escedentes alimenticios nel campu foi camudao por impuestos sobro los ialimentos. Anque dalgunes d'estes midíes foron aldericaes por cabezaleros soviéticos, consideróse necesariu pa evitar que la esplotación capitalista tornara a la Xunión Soviética. Les mientes económiques foron el telón de fondu na llucha pol poder que se desencadenó ente los cabezaleros soviéticos tres la muerte de Lenin en1924. Postiando dapoco la so influencia y aislando a los sos rivales dientro del partíuIosif Stalin tornóse nel cabezaleru de la Xunión Soviéticu a mediaos de losaños 1920.
En1928 Stalin inxirió'l PrimerPlan Quinquenal empobináu a aniciar una economía socialiega. Esto, a diferencia delinternacionalismu espresáu porLenin yTrotsky al traviés del cursu de la Revolución. Na industria, l'estáu fízose col control de toles empreses y anició un programa intensivu d'industrialización; na agricultura afitáronse granxes coleutives por tol país. Hubo resistencia espardida de llabriegos ricos que caltuvieron granu, siendo'l resultáu una llucha azurniada escontra les autoridaes y la fame, causando millones de muertes. LaGran Purga de Stalin nel partíu eliminó a munchos "vieyos bolxeviques" que tomaren parte na Revolución con Lenin. Mentanto, bien de ciudadanos soviéticos foron prindaos y unviaos alGulag (Alministración Cimera pa Campamentos de Trabayu Correutivos), una gran rede de campamentos de trabayu forciaos, o cenciellamente executaos. Magar el tracamundiu de mediaos de losaños 1930, la Xunión Soviética desendolcó una economía industrial bultable años enantes de laSegunda Guerra Mundial.
Los años trenta vieron l'andecha más averada ente los paísesOccidentales y la XRSS. En1933 afitáronse les rellaciones diplomátiques conEstaos Xuníos y cuatro años más sero la URSS sofitó activamente a laSegunda República Española naGuerra Civil Española escontra los fascistes italianos y alemanes. Sicasí, tres queGran Bretaña yFrancia firmaren losAlcuerdos de München colaAlemaña Nazi, la XRSS tamién fizo tratos con ella, económica y militarmente, incluyendo'lPautu Ribbentrop-Molotov (pautu de non agresión nazi-soviéticu), qu'arreyó la ocupación deLituania,Letonia,Estonia y laInvasión de Polonia en1939. A fines depayares de1939, por nun ser quien a puxar aFinlandia a abayar la so llende 25 quilómetros deLeningráu por preseos diplomáticos,Stalin ordenó laGuerra d'Iviernu. Anque se tien aldericao si la Xunión Soviética tuvo l'inclín d'invadir l'Alemaña Nazi cuando fora abondo fuerte, la mesma Alemaña frayó'l tratáu y invadió la Xunión Soviética en1941. L'Exércitu Bermeyu paró la ofensiva nazi naBatalla d'Stalingráu, dende fines de1942 hasta l'entamu de1943, y avanzó porEuropa del Este hastaBerlín enantes del rindimientu d'Alemaña en1945. Tamién participó na derrota de Xapón, invadiendo la rexón deManchuria trés meses dempués de que finare la guerra nel Oeste. Anque estrozada pola guerra, la Xunión Soviética xurdió del conflictu como unasuperpotencia reconocida.
Durante la posguerra, la Xunión Soviética re-edificó primero y entós enanchó la so economía, al caltener el so control estrictamente centralizáu. La XRSS aidó al rexurdimentu nos países d'Europa del Este, tornándose ellos n'estaos satélite. Too ello fízose per aciu delPautu de Varsovia (1955), y más sero delConseyu de Gabitu Mutuu Económicu. La influencia de la URSS medró n'otres fasteres del mundu y la tensión de laGuerra Fría tornó en nemigos aReinu Xuníu yEstaos Xuníos.
Iosif Stalin morrió'l5 de marzu de1953. Ensin un socesor que fora aceptao, los cabezaleros delPartíu Comunista escoyeron gobernar la XRSS de miente collectiva, anque hubiera una llucha pol poder interna.Nikita Khruxchov, que ganara'l baltu pol poder nel entamu de la década de los años 50, denunció en1956 l'emplegu de la represión por parte deStalin. Nesi añu la fuercia militar soviética foi usada pa suprimir los llevantamientos nacionalistes n'Hungría yPolonia. Nesi tiempu la Xunión Soviética esplotó'l so enorme poder científicu y teunolóxicu, por exemplu, llanzando'l primer satélite artificial (Sputnik I), el primer ser vivu en viaxar al espaciu (la perraLaika) y el primer ser humanuYuri Gagarin que se pon nuna órbita terrestre.Valentina Tereshkova foi la primer muyer en dir al espaciu, nelVostok 6, el16 de xunu de1963, yAlekséi Leónov el primer home n'abayase pol espaciu'l18 de marzu de1965. Les reformes deKhruxchov na agricultura y l'alministración foron xeneralmente improductives y la política esterior, sobro too conChina yEstaos Xuníos, foi a peor.Khruxchov dexó'l poder en1964.
Tres la salida de Khruxchov, siguió otru periodu de mandáu collectivu, qu'avagó hasta queLeonid Brezhnev s'afitó al entamu de los años 70 como la figura más importante na vida política soviética. En1979 la URSS invadióAfganistán. Nesti tiempu la URSS compitió conEstaos Xuníos na estaya militar, pero la economía entamó a parase. La industria tuvo ganancies que medraben selemente pero yeren estables, ente'l desendolcu agrícola s'atrasiaba. Fonderamente, la XRSS nun yera quien a aniciar abondo p'alimentar una población que medraba, y tuvo que principiar a importar. Otramiente, la mala calidá de los productos soviéticos fizo que la XRSS namás fora quien a esportar materies primeres. Too ello llevó a una balanza de pagos negativa.
Cada vegada foi más evidente l'esbarrumbamientu de les cadarmes económiques y polítiques de la Xunión Soviética. Tres la rápida socesión deYuri Andropov yKonstantin Chernenko, figures de transición,Mikhail Gorbachov foi escoyíu líder de la XRSS. Gorbachov principió a aplicar cambios bultables na economía (Perestroika) y el lideralgu del partíu. La política deGlasnost lliberó l'accesu públicu a la información dempués de décades de fuerte censura del gobiernu, encamentando tamién la tresparencia na xestión.
A fines de los años 80, les repúbliques que formaben la Xunión Soviética entamaron llegalmente a abayase hacia una declaración de soberanía sobro los sos territorios, basándose nel Artículu 72 de la Constitución de laXRSS, que mentaba que cualesquier república yera llibre d'axebrase. El7 d'abril de1990 foi aprobada una llei pola que una república podría desapartase si más de dos terceres partes de los residentes na república votaben a favor d'ello nun referendu. Munches aviaron les eleiciones pa les sos propies llexislatures nacionales en1990. Les repúbliques aniciaron lleis que diben a la escontra de les lleis de la Xunión, no que foi conocío como "Guerra de Lleis". En1989, laRSFS de Rusia, que yera entós la república más grande (con cuasi la metá de la población) convocó una nueva escoyeta pa un Congresu de Diputaos del Pueblu. [[Boris Yeltsin foi elixíu presidente del Congresu. El12 de xunu de1990 el Congresu declarió la soberanía de Rusia sobro'l so territoriu y adelantróse a facer lleis que teníen el procuru de desaniciar dalgunes de les normes de laXRSS. El periodu d'incertidumbre llegal continuó al traviés de1991 cuando les repúbliques que formaben la URSS llegaron a ser selemente independientes.
El17 de marzu de1991 celebróse un referendu pal caltenimientu de laXRSS, que foi sofitao mayoritariamente pola población en nueve de les quince repúbliques. El referendu supunxo un emburrión paGorbachov y nel branu d'esi mesmu añu el Nuevu Tratáu de la Xunión foi diseñáu y alcordáu pa ocho repúbliques que tuvieren el determín de tornar la Xunión Soviética nuna federación más sonce que la URSS. La firma del tratáu foi interrumpida pol güelpe d'estáu d'agostu empobináu escontra Gorbachov por miembros marxistes estremistes del gobiernu. Esti movimientu tenía'l determín d'invertir les reformes de Gorbachov y postiar el control central del gobiernu sobro les repúbliques. Tres el fracasu del güelpe,Yeltsin salió postiáu ente que'l poder deGorbachov amenorgó. L'equilibriu políticu tercióse de miente bultable hacia les repúbliques. N'agostu de1991Letonia yEstonia declariaron la so independencia (siguiendo la güelga deLituania en1990), mientres les otres 12 repúbliques continuaben aldericando'l modelu más afayadizu pa la Xunión.
El8 d'avientu de1991 los presidentes de Rusia,Ucraína yBielorrusia firmaron elTratáu de Belovesh que declarió la Xunión Soviética sumida y afitóse laComunidá d'Estaos Independientes (CEI) nel so llugar. Al quedar duldes de l'autoridá delTratáu de Belovesh pa sumir la Xunión, el21 d'avientu de1991 los representantes de toles repúbliques soviétiques, sacantesXeorxa, y inclusive repúbliques que firmaren el Tratáu de Belovesh, firmaron elProtocolu d'Alma-Ata, que confirmó'l desaniciu y la fin consecuente de laXRSS y tornaba a plantegar l'afitamientu de laCEI. El25 d'avientu de1991Gorbachov, a la vista de los fechos, refugó la presidencia de la Xunión Soviética y pasó los poderes aBoris Yeltsin, presidente de Rusia. El día siguiente sumió tamién elSóviet Supremu de la URSS, lo que supunxo la fin de la Xunión Soviética como estáu. Munches institucuiones como l'Exércitu Bermeyu y la policía asitiaron hasta l'entamu de1992 pero foron desapaeciendo selemente o s'inxirieron nos nuevos estaos.
A mediaos de los noventa, Rusia yera una democracia multipartidista, pero yera abegosu postiar un gobiernu per aciu de dos problemes: l'enfrentamientu ente'l presidente y el parllamentu y el trafulcáu sistema de partíos. Anque Yeltsin ganó prestixu nos países foriatos, gobernaba de miente autocrática, ensin tener consideranza pa col parllamentu. Al tiempu la gran cantidá de pequeños partíos y la falta d'alianzas fixeron que la llexislatura nun fora gobernable.
En1993 el xaréu ente Yeltsin y el parllamentu acabaría naCrisis constitucional rusa de 1993 n'ochobre d'esi añu. Depués de que Yeltsin mandara tanques al parllamentu col envís de bombardialu, el presidente tuvo llibertá dafechu pa imponer una constitución con fuertes poderes presidenciales y que foi aprobada en referendu n'avientu de1993. Al tiempu el votu d'avientu supunxo un fuerte emburrie pa comunistes y nacionalistes, espeyando asina'l descontentu de la población pa coles reformes económiques neolliberales.
El prestixu de Yeltsin dientro del país foi amenorgando tres encontar les midíes económiques deYegor Gaidar: fin del control de precios de la dómina soviética, encorties nel gastu públicu y apertura al comerciu esterior. Les reformes estragaron nel intre la calidá de vida de la gran mayoría de la población, especialmente a aquellos que se beneficiaben de salarios y precios controlaos, amás de los sosidios de la dómina soviética. Rusia sufrió nesta década una crisis económica mayor que laGran Depresión qu'azotó aEstaos Xuníos nos años trenta.
Les reformes económiques postiaron una oligarquía enraigonada nel vieyu sistema soviéticu. Aconseyada polos gobiernos occidentales, elBancu Mundial y elFondu Monetariu Internacional, Rusia entamó la más grande y rápida privatización xamás fecha por un gobiernu na historia. A mediaos de los noventa el comerciu, los servicios y la pequeña industra ya taben en manes privaes. Casi toles grandes empreses foron mercaes polos sos antiguos direutivos, aniciando una clas de nuevos ricos averaos a inversores occidentales. Na parte baxera del sistema, pola mor de la inflación o'l desemplegu, munchos obreros acabaron na probetú, la prostitución o'l lladroniciu.
Por aciu del puxu del preciu del crudu, la so cimera esportación, la economía rusa vivió la fin de la so crisis rematando la década de los noventa. En1998 Yeltsin afayábase nel tapecer de la so trayeutoria. Namás unes hores enantes del primer día de2000 dimitió de sópetu dexando'l gobiernu en manes del so primer ministru,Vladimir Putin, antaño funcionariu delKGB y xefe de l'axencia socesora tres la cayida de la URSS. En2000 el nuevu presidente ganó fácilmente a los sos contrincantes nes eleiiones presidenciales del26 de marzu. En2004 foi de nuevu escoyío col 71% de los votos, y los sos aliaos vencieron nes llexislatives, coles torgues d'observadores nacionales y foriatos sobro la llimpieza del procesu eleutoral. Dende la fin de2004 la preocupación internacional enantó per aciu del duru control del presidente sobro'l parllamentu, la sociedá y los representantes rexonales.
Neseleiciones llexislatives ruses de 2007 el partíuRusia Xunida, qu'enconta a Putin, consiguió'l 64,3% de los votos, y neseleiciones presidenciales de 2008 el candidatu del mesmu partíu,Dmitri Medvédev ganó con marxe abondo. Medved destituyó en setiembre de2010 del so cargu como alcalde de Moscú aYuri Luzhkov, que llevaba nel puestu dende 1992, asitiando nel so llugar a Sergei Sobianin, home d'esfotu pal presidente.
