| Ríu Nalón | |
|---|---|
 | |
| Situación | |
| País |  España |
| Autonomía |  Principáu d'Asturies |
| Tipu | ríu |
| Coordenaes | 43°33′53″N6°04′36″W / 43.564608°N 6.076716°O /43.564608; -6.076716 |
  Ríu Nalón Ríu Nalón (Asturies) | |
| Datos | |
| Altitú media | 1440 m |
| Conca hidrográfica | cuenca hidrográfica del Nalón(es) |
| Superficie de la conca | 4907 km² |
| Llonxitú | 153 km |
| Caudal | 55,18 m³/s |
| Nacimientu | puertu de Tarna |
| Desembocadura | Ria de San Esteban de Pravia(es) |
| Afluentes | |
 | |
ElRíu Nalón (yá conocíu na Antigüedá col nome deNaelo oNaelus) ye, con 145kilómetros de llonxitú, el más llargu de los ríos que nacen y muerren n'Asturies. Naz na Fonte la Nalona, que brota cerca'l cumal d'El Puertu enTarna, a 1.440 m. d'altitú, tien un caudal mediu de 56,40 m³/s y desemboca enteSan Esteban (Muros) yL'Arena (Sotu'l Barcu).
Dende la so nacencia al mar, atraviesa los conceyos de:Casu,Sobrescobiu,Llaviana,Samartín del Rei Aurelio,Llangréu,La Ribera,Uviéu,Grau,Les Regueres,Candamu,Pravia,Sotu'l barcu yMuros.
La so conca dispón d'una gran reserva decarbón, que les sos principales esplotaciones atópense nel conceyu deLlangréu. Traviesa llocalidades dedicaes a l'agricultura y ganadería: Tarna, Pendones, La Foz, Bezanes, Sotu, Veneros, Casu, &c. Dende Sotrondio hasta'l mar, yera habitual que les sos agües s'escureciesen pola mor del usu del so caudal pa los llavaderos de les cuenques mineres deLlangréu yMieres. Por esti usu, les truches tornaben hacia les fontes del ríu, au la pesca yera más abondosa.
El Nalón siempres foi un atractor de población y fonte de riqueza. Na Edá Media había cuatro territorios diferenciaos alredor de la so conca: el valle de Casu, au conflúi colRíu Orllé, el territoriuuvieín, la comarca deCandamu, y finalmente'l territoriu Sauto, dende'l Candamu hasta la mar, na estaya ente Muros y la sierra Gamonéu, qu'a entamos del sieglu XII empecipia a alternar col nome de Pravia. Mentanto'l sieglu XVIII proyeutóse facelu navegable pa favorecer el treslláu del carbón dende la incipiente conca minera hasta Xixón, pero Xovellanos, que tenía contempláu esi proyeutu, considerólu inviable.
El so nome camudó a lo llargo los tiempos. Estrabón ye'l que fai la primer mención d'esti ríu que consigna comoMelsos; pero ye enforma probable, según opinión de José Manuel González, que'l talMelsos nun seya más qu'una helenización deNaelus oNailos que ye como apaez enPtoloméu nun intentu de trescribir el nome del ríu que cuerre per tierres ástures, acasu*Náelo o*Nelo.
Nos documentos del reinu asturianu apaez comoNilo,-onis (constatación ensin dubia d'influxu bíblicu), con variantes del tipuNalo, -onis que s'avera a l'actual espresiónNalón. Nesta probablemente s'entrecrucen delles influencies fonétiques ente les qu'hai de solliñar la exercía pol verbu asturianu nalar ‘nadar’, esnalar ‘mover les ales’.
El mesmu González, sospecha qu'atopámosnos énte una base indoeuropea*NER,*NAR, con posibles variantes*NEL,*NAL, y significáu de ‘agua’, que desplicaríen el nome de dalgunos ríos asturianos.
Tres el so nacimientu, y depués de percorrer dellos kilómetros, a l'alturaCampu Casu, forma, pol relieve kársticu del terrén, la Cueva Deboyu, pa volver a la superficie más p'abaxu de l'aldea de Les Yanes, nel mesmu conceyu deCasu. A l'altura deCoballes, nun llugar agora somorguiáu na cola'l pantanu de Tañes, recibe pela izquierda les agües delríu Caliao. Tres travesar el conceyu deSobrescobiu y dexar atrás los pantanos de Tañes y Rusecu empobínase pal conceyu deLlaviana, onde pasa al llau d'El Condao y podemos ver el famosuTorruxón, una obra medieval del sieglu XIV, de planta rectangular con paredes a base de mampostería y sillares, con ventana y escudu. Y unos kilómetros más abaxo,El Puente d'Arcu, que ye un puente romanu de datación incierta.
Depués traviesaSamartín del Rei Aurelio, nel que recibe pela izquierda, ente más otros, les agües del ríu de Santa Bárbola. Tres travesar el conceyu deLlangréu, nel que s'amiesta coles agües que-y apurre'l ríu Candín pela so oriella derecha, entra nel d'Uviéu per Veguín.
El cursu mediu empecipia nel conceyu d'Uviéu, conceyu pel qu'atraviesa llocalidaes con Udrión,Lluniego, o Pintoria. Abandona'l conceyu uvieín pa pasar pal deLa Ribera, nel que s'alcuentra la presa que-y apurre agua a la central térmica deSoto Ribera y nel que recibe, pela izquierda, les agües que'lríu Caudal trae dende los conceyos deMorcín yRiosa,Mieres,Ayer yḶḷena. De vuelta n'Uviéu, y tres pasar per tierres de les parroquies dePuerto yCaces llega aTrubia, ú recibe pela izquierda les agües del ríuhomónimu. Dende ellí hasta la xuntura colríu Nora, a l'altura del pueblu moscón de Tahoces, el Nalón, embalsáu por dos vegaes nes preses del Furacón y de Priañes, fai de frontera ente los conceyos d'Uviéu yGrau. Tres amestase coles agües del yá citáu Nora, que lu aborda pela derecha, sigue, camín del mar, per tierres del conceyu deGrau.
El Nalón sigui'l so cursu pelos conceyos deCandamu yPravia. Nesti últimu, cerca'l pueblu de Forcinas, recibe pela izquierda'lríu Narcea, que trai l'agua de los conceyos deCangas del Narcea,Allande,Tinéu,Miranda ySomiedo ente más otros. Col caudal mui aumentáu pol importante aporte del Narcea, pasa a la vera la villa dePravia, que queda a la so derecha, y empobina hacia'l mar. Envuelve l'isllote d'Arcubín, cubiertu anguaño de plantes dequivi, y tres pasar perbaxu de la vieya ponte de la N-632, forma la ría deSan Esteban. Depués de dexar la villa y puertu deSan Esteban a la manzorga y la villa deL'Arena a la mandrecha muerre mansulino nelmar Cantábricu, tres percorrer, como yá se dixera, 145 kilómetros y tener recoyío les agües de los 4.839 km² que formen la conca hidrográfica del Nalón-Narcea.
La complexa rede d'afluentes del Nalón desendólcase fundamentalmente pela esquierda, que ye per onde recibe los ríes que drenen les cordoleres allugaes ente'lpuertu Tarna al este y el deḶḷeitariegos| al oeste. Los afluentes que recibe pela drecha son curtios y caudalosos pola cercanía de les sierres de Pandemules y Xiblatiella y del Cordal de Ponga, siendo'l más importante'l ríu Nora con 98 km de recorríu.
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Ríu Nalón.
Datos:Q14516 Multimedia:Nalón River