El nome col que se-y conoció tradicionalmente n'Occidente, Puyi, yera en realidá'l so nome de pila. Ye incorreuta, anque bien frecuente, la trescripción "Pu Yi". Al nun tratase d'una combinación d'apellíu y nome sinón d'un solu nome, les regles delhànyǔ pīnyīn esixen que los dossílabes escríbanse xuntes. Per otra parte, yera un costumemanchú que los miembros d'una familia (o cla) pertenecientes a la mesma xeneración compartieren una parte del nome, nesti casu la sílaba Pu (por casu: el so hermanu llamábasePujie y el so primu PuChia, etc.).[4]
Llamar pol so nome de pila a un emperador yera daqué totalmente inaceptable na China imperial, estitabú calteníase inclusive dempués de la so muerte, tres la cual al emperador conferíase-y un nome de templu” (庙号, 廟號,miào hào), que yera col que se-y conocería na posteridá.[5] Mientres el soberanu chinu vivía, lo más correcto yera referise a él como: “La so Maxestá l'Emperador” (皇上,Huáng shàng), tamién se-y conocía con títulos como: “El Señor de los Diez Mil Años” (萬歲爺, 万岁爷,Wan-sui-Yeh) o “El Fíu del Cielu” (天子,Tiānzi).[5]
En siendo desallugáu de laCiudá Prohibida, al últimu emperador empezóse-y a llamar "Señor Puyi" (溥儀先生,Pǔyí Xiānsheng). Amás, eltabú sobre'l so nome de pila, foise estenando mientres el periodu nel que Puyi ocupó'l cargu de Xefe Executivu” deManchukuo (1932-1934), en virtú del calter puramente civil que naquel momentu tenía'l so puestu.[6] Pa esi entós yá nun se consideraba como una falta de respetu que se-y llamara pol so nome, ente que'l mesmu utilizar en documentos oficiales y d'otru tipu.[6] Sicasí, quien permanecieron lleales a la dinastíamanchú, siempres se dirixeron a él como: “La so Maxestá l'Emperador”, lo que d'acordies conJohnston ye téunicamente correutu, considerando que: “losArtículos de Tratamientu Favorable (qu'axustaben que Puyi podía retener el so títulu imperial) nun fueren derogaos por nengún procesu llegal o constitucional”.[6]
El so apellíu tradicionalmanchú o, pa ser exactos, el so nome de cla, yeraAisin-Gioro enmanchú yÀixīn-Juéluò (愛新覺羅) enchinu. Sicasí, los manchúes nun escribíen nunca'l nome de cla xunta al nome de pila, polo que nun ye puramente correutu llama-y "Aixin-Jueluo Puyi", como si tratar d'un nome chinu.
Tamién se-y llama de forma más respetuosa "Emperador Xuantong", Xuantong ye'l llamáu "Títulu de Reináu" (年号, 年號,nián hào), utilizáu pa designar les feches mientres el so reináu y qu'empezaba al añu siguiente de la muerte del so predecesor (por casu: 1909 foi l'añu 1 de Xuantong, ente que LaRevolución de Xinhai empezó nel añu 3 de Xuantong, etc.).[5]
Puyi solicitó-y al so tutor, el diplomáticu y académicu escocésReginald Fleming Johnston, nomes occidentales pa él y los sos acompañantes.[4][7] D'ente los nomes que Johnston suxirió-y al emperador esti escoyó "Henry" (n'alusión al rei d'Inglaterra).[4] Puyi emplegó'l so nomeinglés nes sos rellaciones con occidentales, anque esto facer en rares ocasiones y nunca de manera oficial. Resulta un error bien común el que al últimu emperador llámese-y “Henry Pu Yi”. Lo cierto ye que'l nome "Henry", enxamás foi utilizáu en combinación col so nome chinu.[4] La práutica de prefijar los nomes chinos con nomes occidentales, yera llargamente espublizada, pero considerada incorreuta nos círculos más educaos.[4]
En 1898, l'emperadorGuangxu foi estremáu del poder nuna intriga orquestado pola so tía, la vieya emperatriz viudaCixi sofitada polos grupos conservadores de la corteQing (d'ente quien destaquen: el comandante en xefe del Exércitu del NorteRonglu y el so subordináuYuan Shikai). L'emperador pasaría'l restu de los sos díes como un prisioneru de la so tía. Pela so parte, Cixi designó un nuevu herederu al tronu, na persona d'un rapazu llamáu P'o-Tsun, fíu del príncipe Tuan.[8] El príncipe Tuan yera unu de los favoritos de la emperatriz viuda, al compartir con ella'l so completu odiu y rocea escontra los estranxeros y reformadores.[8]
Mientres larebelión de losbóxers, el príncipe Tuan asumió una postura de total sofitu a éstos, mientres oficiales más moderaos de la corte, como Ronglu alvirtieron a la emperatriz sobre lo peligroso de rellacionase colos violentos rebalbos.[8] Cuando'l movimientubóxer finalmente colapsó, Cixi degradó al príncipe Tuan y mandar al exiliu, de la qu'atayaba el nomamientu del so fíu. En contraste, la gobernante iguó'l matrimoniu de la fía de Ronglu, colpríncipe Chun (mediohermanu de Guangxu), prometiendo que si la pareya tenía un fíu home, ésti sería designáu herederu al tronu.[8]
El fíu del príncipe Chun, nació'l7 de febreru de1906 y foi llamáu Puyi. El13 de payares de 1908, mientres l'emperador Guangxu amorrentaba, Cixi ordenó que'l príncipe Chun y el so fíu fueren convocaos a laCiudá Prohibida (llugar nel que Puyi permanecería hasta1924). En nome del emperador, emitióse un edictu nel que se proclamaba a Puyi como'l socesor de Guangxu y al príncipe Chun como: “Príncipe Rexente”. Guangxu morrería'l14 de payares, Puyi recuerda na so autobiografía:
Dos díes depués de qu'entré al palaciu,Cixi morrió y el2 d'avientu tuvo llugar la “Gran Ceremonia de Entronización”, una ceremonia que yo arruiné colos mios lloros.[9]
Puyi recibió'l títulu de: “Emperador Xuantong”, pero con menos de tres años d'edá, la conducción de los asuntos del gobiernu, quedó en manes del so padre y la emperatriz viudaLongyu (vilba de Guangxu). Ello ye qu'en concordanza a les tradiciones de la corte, yera la emperatriz viuda quien tenía la última pallabra nes decisiones del réxime.[5]
LosArtículos de Tratamientu Favorable dexaron a Puyi caltener munchos de los privilexos que los sos ancestros esfrutaren.[5] L'emperador Xuantong retuvo'l so títulu y dexóse-y siguir viviendo (temporalmente) na metá norte de laCiudá Prohibida, amás laRepública de China comprometer a rindi-y tolos honores correspondientes a un monarca estranxeru y paga-y una subvención añal de cuatro millones de dólares. Como diz Puyi na so autobiografía:
…nel tiempu cuando China yera llamada unarepública y la humanidá avanzara al sieglu XX, yo siguía viviendo como unemperador, alendando'l polvu del sieglu XIX.[10]
Separáu de la so familia, Puyi vivió la so infancia nun réxime de virtual reclusión na Ciudá Prohibida, arrodiáu de guardias,eunucos y otros sirvientes que lu trataben como una divinidá. La educación del emperador foi un amiestu de mimos y maltratos, el pequeñu tenía que siguir toles regles del ríxidu protocolu imperial chinu y yera incapaz de portase como un neñu normal.[11] Magar, Puyi sí podía ver a la so familia, esto asocedía en rares ocasiones y siempres so les afogadices normes de la etiqueta imperial. La consecuencia foi que la rellación del emperador colos sos padres resultara distante y esti atopárase más apegáu al so nodriza: la señorita Wang (quien lo acompañara a la Ciudá Prohibida).[11] Darréu, Puyi empezó a recibir les visites de los sos hermanos y primos quien apurrieron un ciertu aire de normalidá a la so singular infancia.
Al establecimientu de la República, asocedió un periodu d'inestabilidá política y social en China. Aprovechando esto, el xeneral pro monarquistaZhang Xun executó un golpe d'estáu los primeros díes de xunetu en1917, restableciendo al emperador Xuantong y asumiendo él mesmu, el cargu de “Rexente del Imperiu”.[12] La República, pela so parte atopó'l sofitu del xeneralDuan Qirui. Metanes les escaramuzas, un avión republicanu realizó lo que se considera'l primerabombardéu aereu na historia de China”, causando dellos daños na Ciudá Prohibida.[12][13] Derrotáu, Zhang Xun foi acoyíu nuna representación diplomática holandesa, ente que Puyi, la so familia y el restu de la corte resultaron absueltos de toa responsabilidá na malograda restauración, polo que siguieron esfrutando de los Artículos de Tratamientu Favorable.[12]
La desorganizada intentona de Zhang Xun duró menos de dos selmanes y namái sirvió pa evidenciar una nueva realidá en China, onde los exércitos convirtiérense nuna propiedá personal de los sos comandantes, que llueu empezaríen a ser conocíos como losSeñores de la Guerra.
En1919,Reginald Johnston entró al serviciu de la corteQing. Tres la so primer entrevista col emperador, l'académicu rexistró les sos impresiones nun reporte dirixíu a les autoridaes britániques, nesti documentu Johnston menta:
Paez tar físicamente robezu y bien desenvueltu pa la so edá. Ye un mozu bien “humanu”, con vivacidad, intelixencia y un entusiasta sentíu del humor. Entá más, tien escelentes modales y ta totalmente llibre d'arrogancia […] Anque l'emperador nun paez ser malcriáu entá, poles tontures y futilidades que lo arrodien, tarrezo que nun hai esperanza de que resulte ilesu de los peligros morales al traviés de los próximos años de la so vida (años bien críticos necesariamente pa un rapazu na so temprana adolescencia) a menos de qu'él pueda ser alloñáu de la influencia de les hordas d'eunucos y otros funcionarios inútiles qu'anguaño son casi los sos únicos acompañantes. Toi inclináu a pensar que'l meyor cursu d'aición a siguir nel interés del propiu rapazu, sería sacalo de la perxudicial atmósfera de la “Ciudá Prohibida” y unvialo alPalaciu de Branu. Ende sería posible pa él, vivir una vida muncho menos artificial y más feliz de la que puede so les presentes condiciones…[14]
A finales de1920 Puyi empezó a remanar la so vida con mayor autonomía.[15] L'emperador llogró romper con munches de les convenciones y formalidaes que regulaben la so esistencia, simbólicu d'esto foi'l fechu de que per primer vegada pudiera salir de laCiudá Prohibida (inda cuando fora a consecuencia del fallecimientu de la so madre'l30 de setiembre de1921). Darréu, l'emperador habría de repitir los sos paseos al esterior, a pesar de la fuerte oposición de los conservadores miembros de la so corte. Esi mesmu añu, Puyi conmocionó a la so redolada, al empezar a utilizar antioyos y un añu dempués cuando cortó'l so tradicionaltrenzamanchú.[15]
L'emperador Xuantong el día de la so primer boda.
Dende'l11 de marzu hasta dempués del1 d'avientu de1922, tuvieron llugar los rituales y ceremonies correspondientes a les “Grandes Nupciales” del emperador. Puyi escoyó a una neña llamadaWen Xiu d'ente les candidates a emperatriz.[16] Dicha eleición sicasí provocó la protesta deDuan-Kang (otra vilba deGuangxu y miembru influyente na corte), ante esto, Puyi viose primíu pa escoyer a otra moza de nomeWan Rong, tomando a Wen Xiu como “Consorte Secundaria”.[16] L'emperador nuevamente solmenaba les tradiciones al negase a tener más esposes.[17] Sicasí, dambos matrimonios resultaríen infelices, Wen Xiu solicitó'l divorciu en1931 y seis años dempués foi reemplazada por una moza de la corte llamadaTan Yuling. Wan Rong pela so parte abellugóse nel consumu de drogues.[18] Puede afirmase que Puyi nunca manifestó nengún tipu d'interés nes sos primeres esposes, tampoco ta documentáu que l'emperador niciara fíos, el mesmu almite:
Yo casé con un total de cuatro esposes o usando los términos emplegaos entós: una emperatriz, una consorte secundaria y dos consortes menores. Pero ello ye que nun yeren esposes verdaderes y namái taben ende d'adornu.[19]
La ceremonia de Grandes Nupciales” tamién implicaba que Puyi llegara a la so mayoría d'edá.[4][16] Según la tradición, este yera'l momentu nel que se convertía nel verdaderu gobernante de China.[20]
Magar l'emperador nun podía aspirar a presidir el so país, a lo menos utilizó la so nueva autoridá pa intentar reformar a la corte, concentrando los sos esfuercios na corrupción qu'aquexaba a la Ciudá Prohibida.[21][22] La situación algamó un puntu críticu cuando l'emperador disponer a realizar l'inventariu d'una de les bodegues imperiales, la madrugada del27 de xunu de1923 desamarróse una misteriosa quema nesa bodega. La culpa recayó nos eunucos quien se creía, causaren el fueu pa despintar los sos robos.[22][23] Pocu dempués hubo otra quema que foi conxuráu, nesa ocasión Puyi interpretar como un atentáu contra la so vida y finalmente tomó la decisión d'espulsar a los eunucos.[23] Al mes siguiente y con sofitu de militares republicanos, desallugar a la mayoría de los eunucos de la Ciudá Prohibida.
Puyi consiguió caltenese como residente de laCiudá Prohibida dempués de la fallida revuelta deZhang Xun, calteniendo al so llau al so séquitu personal y a los sos servidores eunucos, y siguiendo el so educación so tutelar de Reginald Johnston. La vida diaria de Puyi siguió ensin alteraciones hasta1924, cuando'l señor de la guerraFeng Yuxiang tomó'l control deBeixín y ordenó que l'ex emperador abandonara laCiudá Prohibida con tol so séquitu, dexando tras a los sos servidores y a gran parte de les sos riqueces.
En siendo espulsáu de laCiudá Prohibida, Puyi tenía entá abondu dineru como pa caltener al so séquitu, anque de manera bastante acutada en comparanza a la so infancia en Beixín. Al nun gociar de sofitu políticu dientro de China, Puyi camudar aTianjin, estableciendo la so residencia naconcesión territorial queXapón caltenía en dicha ciudá. Nesa dómina empezó a frecuentar a diplomáticos y políticos xaponeses qu'alimentaron progresivamente les enganíes de Puyi de volver ser monarca. Tres elIncidente de Mukden en1931, Xapón empezó una serie d'enfrentamientos armaos con China que desaguaron naconquista xaponesa deManchuria, en tal contestu la esistencia d'un descontentu ex emperador manchú como Puyi representó una ferramienta útil pal gobiernu xaponés.
Mapa editáu pa reflexar la situación d'Asia en 1930. Pintáu en colloráu ta Xapón y otres partes baxu control xaponés.
En1932, los xaponeses designaron a Puyi como rexente deManchuria y depués, en marzu de1934, Puyi foi oficialmente entronizado como emperador delManchukuo col nome deKangde. Sicasí gociar de reconocencia oficial nipón, los poderes de Puyi como monarca fueron bien pequeños por cuenta de qu'en realidáXapón gobernaba prácticamente'l país, pa distrayer a laSociedá de Naciones, sobre'l conflictu chinu-xaponés en Manchuria.
Mientres los sos años de reináu, les xeres de Puyi consistieron casi puramente en cumplir col ceremonial palaciegu, viaxar dientro del soImperiu so vixilancia xaponesa, y aprobar lleis y decretos ellaboraos polos sosasesores xaponeses que desempeñaben el poder real enManchukuo.
El reináu de Puyi concluyó n'agostu de1945, cuando los exércitos de laUnión de Repúbliques Socialistes Soviétiques lliberaron Manchuria y deponer como gobernante, xunto a la sogobiernu títere. Depués foi puestu a disposición de les autoridaes tanto soviétiques como chinu-comunistes, que finalmente lo asitiaron na prisión deFushun de1949 a1959, tiempu mientres el cual foi reeducado y condergáu como traidor al so país. Tamién testificó enTokiu en contra de los dirixentes xaponeses de la guerra.
Lliberáu darréu en 1959, Puyi trabayó nelXardín Botánicu de Beixín de 1959 a 1963, y depués como archivista de laBiblioteca Nacional de la mesma ciudá hasta la so muerte. Tamién foi un conversu almaoísmu hasta'l so fallecimientu en 1967, en mediu de l'airada desamarrada pola "Revolución Cultural" impulsada por Mao; anque se rumoreó que fuera asesináu polosrevolucionarios, sicasí'l fechu ye que posiblemente morriera decáncer, pos l'informe oficial indica que sufría uncáncer renal,uremia y Insuficiencia cardiaca.
↑Afirmao en:idRef. Identificador de referencia de idRef SUDOC:02733709X. Data de consulta: 22 mayu 2020. Editorial: Agencia Bibliográfica de Enseñanza Superior. Llingua de la obra o nome: francés.
.jpg)
.svg)
