Plaza de San Pedro,Roma. L'edificiu de la basílica cierra una plaza elíptica enmarcada por una columnata. Diseñu deBernini.
Unaplaza ye unespaciu urbanu públicu, ampliu o pequeñu y descubiertu, nel que se suelen realizar gran variedá d'actividaes. Hai de múltiples formes y tamaños, y construyíes en toles dómines, pero nun haiciudá nel mundu que nun cunte con una. Pola so relevancia y vitalidá dientro de la estructura d'una ciudá considerar comosalones urbanos.
Con frecuencia son l'elementu nuclear d'una población, el llugar alredor del cual empiecen a llevantase les edificaciones más representatives, colo que se converten en símbolos delpoder, y n'ocasiones reflexen la dualidá de poder (relixosu ypolíticu). Son típiques en munchos pueblos la plaza delconceyu y la plaza de lailesia; en llocalidaes mayores son más propies la plaza de lacatedral o la plaza delpalaciu.
Les places son el centru por excelencia de la vida urbana. Nelles concéntrense gran cantidá d'actividaes sociales, comerciales y culturales. Les funcionessimbóliques, tanto polítiques como relixoses son de gran importancia nestos espacios, siendo escoyíes pa lacelebración de coronaciones, execuciones, manifestaciones, procesiones, canonizaciones... De cutiu son escoyíes pa llevantar nellesmonumentos conmemorativos oestatues, yá que son espacios singulares y fayadizos pa los mecanismos de caltenimientu de lamemoria histórica. Amás, al ser llugares d'alcuentru, alluguen actividaes lúdiques y festives:fiestes, xuegos, espectáculos, deportes,mercadíns o cualquier actu públicu imaxinable. La función económica (plaza de mercáu) respuende a la vitalidá de les transaiciones bonales, pero tamién les faen ser oxetu d'especial atención y control polos poderes públicos.
Otra función significativa ye lamilitar, que ta nel orixe de munches ciudaes. El términu "plaza" en llinguaxe castrense, ye equivalente a "ciudá", y ta en munches espresiones convencionales (sentar plaza,mandu en plaza,plaza fuerte...).
Nel mundu taurín, y na toponimia de munches llocalidaes españoles ya hispanoamericanes, úsase "plaza" antonomásticamente porplaza de gües.
Times Square, llugar habitual de celebraciones multitudinaries enNueva York. Son particularmente famosos los sos anuncios lluminosos. Envalórase que tien 26 millones de visitantes al añu.LaPlaza de Mayu, enBuenos Aires, ye sede de la vida política del país.
Dende los oríxenes la plaza constituyó un órganu biolóxicu de la ciudá, incorporáu a la vida de la comunidá como'l so espaciu más convocante. Desque naprehistoria, lescabanos de latribu arrexuntar en círculu, l'espaciu central empezó a cumplir la función d'escenariu de la vida comuñal. Muncho depués incorporábase a la plaza una actividá principal, elmercáu. Los sos símbolos fueron lafonte d'agua, y elmonumentu. La plaza funcionó, siempres comopatiu urbanu yatriu de los edificios más representativos de la comunidá.[2]
El diseñu de laciudá clásicagrecorromana, que valoraba especialmente la dimensión pública de la vida urbana, concedía una importancia central alágora (griega) o alforu (romanu), onde se centralizaba l'actividá comercial, xudicial, política y relixosa. Nel casu de les ciudaes que surdieron d'uncampamentu romanu, entá se reconoz la so presencia nel puntu de confluencia de los dos víes principales (cardu ydecumano).
Otres civilizaciones antigües van desenvolver los sos propios modelos, especialmente China, onde se desenvuelve laCiudá Prohibida cola so estructura protocolaria de socesivos palacios ante los que s'abrir xigantescos patios con una impresionante escenografía, afecha a la so formación social histórica (eldespotismu oriental).
Sicasí, los pueblos denominaosbárbaros poles civilizaciones mediterránees, nun desenvuelven un conceutu similar nin de ciudá nin d'espaciu públicu, y ello ye que los autores clásicos que describen el so urbanismu destaquen la so condición pocu comuñal nesi aspeutu (ensin trazáu de cais o espacios públicos, yuxtaponen les cases bonalmente nun espaciu aparentemente desorganizado).
Los pueblos xermanos nun habiten en ciudaes, ye bien sabíu, inclusive nun toleren que les cases sían allegantes. Establecer en llugares aisllaos y apartaos, en rellación con una fonte, un campu o un prau, según préste-yos. Les aldegues nun tán construyíes como nós acostumamos, con edificios allegantes y xuníos unos a otros; cada unu tien un espaciu vacíu qu'arrodia la so casa, sía como defensa contra los peligros de quema, sía por inorancia nel arte de la construcción.
Publio CornelioTácito,De origine et situ Germanorum.[3]
Esa visión cargada de prexuicios (qu'en bona midida foi heredada pola historiografía) desprecia la distinta rellación cola naturaleza d'otres cultures, como laxermánica citada o lacelta, que tien el so templu nelmonte y los sos llugares de xunta enpraos ycampes. Tamién son importantes les funciones de too tipu y l'ellaboráu diseñu que presenten les places centrales de los poblaos nescultures primitives oindíxenes estudiaes polos antropólogos, como les aldeguesdogón nelNíxer (África occidental) o leskuikuru nel AltuXingú (Amazonia).[4]
Laciudá medieval europea desenvuelve unatrama urbana más cerrada, sobremanera les d'influencia islámica, pero son habituales losespacio "de respetu" delantre de lescatedrales o ilesies principales, según lospalacios oconceyos (destacando lesPiazzas della Signoria de dellesciudaes italianes, presidíes por grandes torres). Les dimensiones d'estes places nun tienen por qué ser pequeñes: la mayor d'Europa, la plaza del mercáu deCracovia, tien 40.000 metros cuadraos.
...la plaza del medievu (ye) central, activa y apropiable. Ocupando casi siempres un vacíu irregular del texíu, contenida pol agrupamientu estrechu de los edificios y alimentada por un grupu de cais radiales, allugó una vida intensa y permanente.
Desenvolviéndose endógenamente, lescivilizaciones precolombines d'América tamién esperimentaron conceutos asemeyaos, destacando les escampaes ante los templos mesoamericanos, como la deTenochtitlán que ta nel orixe delZócalo (espaciu que foi engrandáu pol valtamientu d'edificios tres la conquista española).
La fonte, aportada n'obra d'arte, el mercáu y los edificios frentistas reconjugaban: La fonte identificaba'l llugar y sofitaba l'actividá; la envolvente constituyía'l so marcu vivu, y el mercáu yera la vida mesma, l'actividá y la comunicación humana. Esta descripción respuende cabalmente al sentíu de la plaza entendida como ámbitu integrador de la comunidá.
Panorámica de 360° de laKönigsplatz (Múnich). Ye un ampliu espaciu arrodiáu per edificios d'arquiteuturaneoclásica (ente los que ta'l de laGliptoteca, primero pela derecha). La so impresionante redolada foi utilizáu como escenariu d'acontecimientos políticos polos reis deBaviera y darréu polnazismu. Los desfiles travesaben la exa llonxitudinal pasando per debaxo de losPropíleos (edificiu del centru).
LaPraça do Comércio de Lisboa ye un casu singular de plaza cuadrangular abierta por unu de los sos llaos al estuariu del Tajo, puntu neurálxicu del imperiu marítimu portugués. La so amplitú y unidá de diseñu deber a la reconstrucción tres elterremotu de Lisboa de 1755.ElArcu de trunfu, enParís, nel centru d'una amplia plaza dientro de la rede d'aveníes planiaes polBarón Haussmann (semeya coloriada de 1921).
Losenanches urbanos delsieglu XIX (pa España los d'Ildefonso Cerdá en Barcelona yCarlos María de Castro en Madrid) y la espansión en superficie de la ciudá dexaron el desenvolvimientu de trames abiertes cola presencia de places de bien distintu tipu. El diseñu específicu de places pasa a constituyir materia propio, en paralelu a la constitución formal del oficiu d'arquiteutupaisaxista (Law Olmsted nos espacios llibres deBoston yNueva York). La función de mercáu, sicasí, viose reglamentada pol nuevu ideal higienista escontra'l mercáu zarráu. Simultáneamente, apaez la necesidá d'aisllar espacios verdes d'usu públicu, bien en grandes superficies, como montes urbanos, bien acomodaos a les dimensiones habituales de les places, que se converten n'espacios axardinaos.
...dende la cultura lliberal, les places urbanes se clarifican como espacios verdes... predomina'l pisu vexetal, con tratamientos de xardinería. Son places pal paséu y el reposu, salvo un sector forníu pa la recreación infantil.
Elsieglu XX, cola revolución deltresporte urbanu que trai l'usu delautomóvil fixo de la función viaria una de les esenciales d'estos espacios, ente que, per otru llau, la saturación deltráficu y l'estacionamiento traxo como una de les soluciones lapeatonalización de munchos d'ellos dende finales d'esi sieglu. Otra cuestión que dacuando desamarró'l discutiniu ye la revalorización del solado clásicu (adoquín) frente al suelu vexetal de los espacios axardinaos o alasfaltu de los viales, nun conceutu que recibió'l nome deplaza dura (Plaza de Dalí, en Madrid, Plaza de les Arenas y parque de Joan Miró, en Barcelona).[6]
La contemplación dende la distancia de les conocíes propuestes deMoore,Roca oPortoghesi, col so enclín a la sobrecarga figurativo y simbólico, según la so comparanza con exemplos anteriores y posteriores, dende los "centros cívicos" d'Alvar Aalto hasta les "places dures" y minimalistas de la Barcelona olímpica, pasando poles propuestes ambientalistas norteamericanes deLawrence Halprin oPaul Friedberg, pon de manifiestu les llendes del diseñu como ferramienta xenerador d'identidá cívica y dexa constatar que l'espaciu públicu sigue siendo una asignatura pendiente y un retu pa l'arquiteutura y l'urbanismu contemporáneos.
LaPlaza Tiananmen (Beixín) dende laCiudá Prohibida; a la manera, el mausoléu deMao, llevantáu como emulación al de Lenin. La semeya de Mao sigue presidiéndola. Ye la mayor del mundu (440.000 metros cuadraos). Foi escenariu d'acontecimientos históricos perimportantes: la represión occidental a larebelión de los Bóxers (1901) y el consiguiente asediu reflexáu na película55 díes en Beixín, la proclamación de laRepública Popular China el1 d'ochobre de1949 y los sucesos de1989, en que foi tomada por estudiantes en pidimientu de reformes democrátiques, reprimíos violentamente pol exércitu.
Plaza Jamaa el Fna deMarrakech, una plaza abierta nel urbanismu islámicu, designadaPatrimoniu de la Humanidá polaUnesco, en bona midida pola influencia deJuan Goytisolo. Elzoco árabe yera más corrientemente un espaciu llaberínticu de cais y non un espaciu abiertu, cuando non dafechu zarráu, como'lbazar nel Próximu Oriente. Les demás funciones urbanes taben partíes polamezquita (relixosa y xudicial), l'alcazaba (militar)... colo que nun había un espaciu tan privilexáu como fueron les places mayores del urbanismu castellanu.
La Plaza Arenales (Buenos Aires) vista polos alumnos de la escuela Delfín Gallo. Laxeografía de la perceición estudia la importancia de los finxos urbanos na conformanza de la imaxe del espaciu realmente vivíu polos habitantes d'una ciudá. La espontaneidá de los dibuxos infantiles ye un vehículu bien utilizáu p'analizalos, y les places, obviamente, son una referencia central pa los neños.
Nun esisten dos places esautamente iguales nel mundu, pero pueden arrexuntase en dellos grandes grupos atendiendo a la so forma:
Elíptica, mesma del urbanismu barrocu a partir de laPlaza de San Pedro de Bernini en Roma. Les innovaciones conceptuales qu'integra facer d'estructura bien complexa, anque tien precedentes en places rectangulares, como la plaza dePienza o la romana delCampidoglio, diseñaes respeutivamente porRossellino yMichelangelo.[8]
Semicircular, como laPlaza d'España de Sevilla, o la Plaza Kazansky enSan Petersburgu,Rusia. Nel urbanismu inglés, esta forma, col so interior axardináu, suel recibir el nome decrescent ("creciente" o "media lluna").
Piazza del Campu deSiena, un exemplu de trazáu irregular medieval y de Piazza della Signoria, comoespaciu de respetu frente al conceyu (comuña), máximu poder públicu nesciudaes-estáu italianes. Ye un magníficu exemplu d'usu en festividaes y espectáculos: alluga añalmente'lPaliu di Siena, una frenética carrera de caballos en que los barrios de la ciudá apuéstense l'honor d'allugar un estandarte na so parroquia Image:Campidoglio
Plaza del Capitoliu (Campidoglio) en Roma. De forma rectangular, la estructura del pavimentu diseñáu porMichelangelo destaca la escultura ecuestre deMarco Aurelio ya integra col so dinamismu ópticu la escalinata d'accesu. El nome deriva de laLlomba Capitolina onde s'asitió'l centru del poder políticu naAntigua Roma, y ta nel orixe del conceutucapital (política) estendíu a tolos estaos del mundu.
Plaza de San Marcos (Venecia), históricamente centru relixosu (Patriarcáu de Venecia), políticu (Palaciu delDux de laSerenísima República) y de comerciu a llarga distancia (apoderó les rutes delMediterraneu Oriental dende'lsieglu XII hasta'lXVIII). Tien la mayor parte de la so superficie como plaza zarrada, ente que la zona de los edificios más importantes ta abierta escontra'lGran Canal, colo que la so planta ye abondo irregular, a pesar de lo harmonioso de les proporciones y perspectives.Napoleón llamólu "el salón de baille más guapu d'Europa". Ye'l llugar privilexáu pa eventos como'lAntroxu de Venecia.
Plazaabierta (de cuenta que dexa grandes perspectives, típiques del urbanismu barrocu, como laPiazza del Popolo en Roma) y plazazarrada (como'l modelu deplaza mayor o'l de lesbastíes franceses). Nesti casu, los ángulos pueden cerrase dafechu con edificios (recibiendo'l nome francés decorniéres). El conceutu francés deplace carrefour designaría a una plaza en que'l so principal carauterística ye serencruciyada de cais.
Plazaparvis o plazacampusantu, según l'orixe fuera ser el "espaciu de respetu" delantre d'un palaciu o ilesia o'l sirvir d'enterramientu.
Plaza Mayor deGuatemala, exemplu de Plaza d'Armes, cola catedral colonial y edificios d'arquiteutura del sieglu XX. La función d'acoyer el conflictu social, como esta manifestación, ye tamién mesma de los espacios abiertos urbanos.
Plaza d'España (Roma), asitiada a distintos niveles, una peramplia escalinata salva'l desnivel. El nome fai referencia a la presencia de la Embaxada d'España.
Plaza Vendôme,París. Anque l'apertura de l'avenida central dexa una gran perspeutiva, ye una plaza zarrada coles soscornières. La columna central (Columna Vendôme) asonsaña laColumna Trajana. El so material provién de los cañones prindaos porNapoleón, a quien honra. Foi baltada mientres laComuña de París (1870), sucesu del que foi responsabilizáuCourbet.
plaza deestilu español (estendida tamién per América),
plaza deestilu inglés (ente otros, los yá comentaossquare,circus ycrescent, bien habituales dende'lsieglu XVIII nel urbanismu deBath y lesplaces de Londres),
plaza deestilu francés (con abondosos exemplos nesplaces de París)
Atendiendo a carauterístiques sensoriales (como los colores) propunxéronse:
Plaza jardín, los espacios en que se prioricen les formaciones vexetales.
Plaza seca, los espacios que soporten una intensa circulación piatonal (si les carauterístiques del solado empedriáu son predominantes en tola so superficie, falar del conceutu yá citáu deplaza dura).
Plaza azul, nes que l'agua tendría'l papel fundamental. Dellos belvederes y xardinos tendríen tal carauterística, anque como se dixo, la presencia de la fonte ye fundacional nel conceutu históricu de plaza.
Laplaza de la Concordia (París), representa perbién cómo les places son espacios de poder, y camuden con ésti: allugó socesivamente una estatua deLluis XV, laguillotina revolucionaria y unobeliscu traíu deLuxor por Napoleón. La pallabra escoyida pa la so denominación definitiva pretendía poner fin a los enfrentamientos, y tamién simboliza'l papel de convivencia y rellación cívica que tienen les places.
Trafalgar Square. La columna deNelson, héroe británicu muertu nabatalla de Trafalgar, convertir nun claru espaciu de memoria; pero dende los años 1960 y 1970, col movimientuhippie, l'espaciu convertir n'unu de los llugares emblemáticos de lasubcultura xuvenil de tol mundu, simbolizando la diversión y l'espectáculu gratuitu que supón la mesma guarda de xentes de tol mundu qu'intercambien les sos formes d'espresión o a cencielles pasen y miren.
Macroplaza (Monterrey). Ye la cuarta en tamañu del mundu (400.000 metros cuadraos), ye la resultancia del recién valtamientu (años 1980) de numberosos edificios antiguos. Contién, amás de numberosos museos, monumentos y xardinos, un faru de 70 metros d'altor. Oldea modernos edificios con otros coloniales, como la catedral, o neoclásicos, como'l Palaciu de Gobiernu.
El tratamientu de les places na lliteratura y les artes escéniques ye bien estimosu, por manifestar éstes un escenariu natural de la vitalidá d'una sociedá que los artistes reflexaron nes sos obres. El mesmu orixe del teatru griegu ye en bona parte lo qu'asocede nel espaciu públicu de la polis, y les places fueron el llugar de representación de loscómicos de la llegua inclusive dempués que s'establecieren les corrolades de comedies estables.[11] Tocantes a obres modernes nes que les places cobren un papel protagonista, pueden ponese como exemplos
La películaMon oncle (El mio tíu), deJacques Tati (tien unu de los sos escenarios nuna plaza qu'un barrenderu nun termina nunca de barrer, presidida por una frecuentada tabierna)
LaPlaza de Mayu (Buenos Aires), cola pirámide nel so centru y laCasa Rosada al fondu. Les protestes de lesMadres de Plaza de Mayu pa reivindicar la memoria de los sos fíossumíos pola dictadura arxentina facer famosa en tol mundu.
Piazza Navona (Roma); de forma allargada por corresponder a la planta d'uncircu de dómina romana clásica, dexaba celebrarnaumaquies. El so diseñubarrocu inclúi les fontes deBernini, y acueye una ilesia, tamién barroca, deBorromini.
↑Mesonero Romanos, Ramón de (1861)L'Antiguu Madrid
↑Grupu consultor pa la Xestión del Espaciu Públicu (GEP)Los espacios de la centralidad barrial: La cai y la plaza[1] (grupu d'arquiteutos arxentinos que cavilguen sobre los conceutos urbanísticos y la "centralidad barrial").
↑Citáu por Riu, M. (1975)Testos comentaos de dómina medieval (sieglu V al XII), Barcelona. Accesible enCuadiernos d'Historia Medieval de la Universidá Autónoma de Madrid.
↑Artículu enEl País sobre la reforma del parque (1 d'agostu de 2006).
↑La plaza, asignatura pendiente, reseña del llibru de Favole, Paolo (1995) La plaza na arquiteutura contemporánea. ( Gustavo Gili, Barcelona. 197 páxines), por Carlos Verdaguer (publicada en versión resumida en:Arquiteutura Viva 52, marzu-abril 1997) y accesible enCiudaes pa un futuru más sostenible, de la Universidá Politéunica de Madrid (21 de payares de 2006) ISSN 1578-097X
↑Barnechea, Fernández y Haro (1992)Una plaza Barroca: San Pedro del Vaticanu, enHistoria del Arte, Madrid, Vicens Vives.ISBN 84-316-2554-6
↑Programa del cursuPatrimoniu paisaxísticu públicu: la so valoración y preservación de los profesores arxentinesSonia Berjman y Roxana Di Bello (Fundación patrimonio históricu)[2]
↑Huerta Calvo, Javier, (1991)El teatru na plaza, la plaza nel teatru. páxines 79-100 deEspacios teatrales del barrocu español.: cai, ilesia, palaciu, universidá. XIII Xornaes de Teatru Clásicu, Dirixíu por José María Díez Borque. (Estudios de Lliteratura 9) Kassel, Reichenberger. VIII,ISBN 3-928064-11-8
↑Na Wikipedia n'inglés puede consultase una[3] llista de places per tamañu.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_10.jpg)
![Plaza de Cataluña, la de mayor superficie d'España con 50.000 metros cuadraos.[12]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fast.wikipedia.org%2fwiki%2fFicheru%3aSpain.Barcelona.Diada.Sant.Jordi.Plaza.Catalunya.08.JPG)
.jpg)
