Nueva York ye un estáu de losEstaos Xuníos, asitiáu na rexónNordeste del país. Nueva York, que ye una de les trece colonies que formaron el niciu d'Estaos Xuníos, ye'l cuartu estáu mayor del país, con una población en2019 de más de 19 millones d'habitantes[1]. Recibe tamién delles veces, pa estremalu de la ciudá homónima, la mayor del estáu, el nome deEstáu de Nueva York (New York State). Dos tercios de la so población viven nelárea metropolitana de Nueva York, y un 40% d'ella na islla deLong Island[2]. Con una población estimao de 8,34 millones d'habitantes en 2019,Nueva York ye la ciudá más poblada del país y una de les más poblaes del mundu, y ye la puerta d'entrada de munchos de los inmigrantes qu'aporten al país.Ciudá global por excelencia, a menudu definida como la capital cultural, financiera[3] y de medios de comunicación[4] del mundu, amás de ser la más poderosa económicamente[5], ye la capital oficiosa del mundu, una y bones nella tienen la so sede lesNaciones Xuníes. Otres ciudaes importantes del estáu sonBuffalo,Rochester,Yonkers ySyracuse, y tamién la so capital,Albany.
El estáu, y tamién la ciudá, recibieron el so nome n'honor, nelsieglu XVII, del duque de York, qu'habría ser dempués rei d'Inglaterra col nome deXacobu II. Esti estáu, el 27ᵘ del país n'estensión, tien una xeografía variada y llenda conNueva Jersey yPennsylvania al sur, y conConnecticut,Massachusetts yVermont al este. Tamién tien una llende marítima conRhode Island, asitiáu al este de Long Island, y otres terrestres coles provincies canadienses deQuébec al norte yOntario al noroeste. La metá meridional del estáu asítiase nallanura costera atlántica, y abarca la islla de Long Island y dellos isllotes asociaos a ella, amás de la ciudá de Nueva York y el tramu final del valle delríu Hudson. La rexón septentrional (Upstate New York) abarca varies cordeleres de losApalaches, y tamién losmontes d'Adirondack na so fastera nororiental. Eses cordeleres tán dixebraes por dos grandes valles: el del ríu Hudson, que cuerren en sentíu norte-sur, y el delríu Mohawk, en sentíu este oeste. La parte occidental del estáu considérase parte de larexón de los Grandes Llagos, una y bones llenda colos llagosOntario yErie y colescatarates del Niágara. La parte central del estáu tien una zona con llagos y llagunes, los nomaosllagos Finger (Finger Lakes), que son un destín turísticu y de vacaciones perpopular.
El territoriu del estáu tuvo habitáu por tribus de llingua de los gruposalgonquín yairoqués dellos cientos d'años primero de que los europeos aportaran a la zona. Los primeros en facelo foron colonos franceses y misioneros xesuites viníos deMontreal con intención de comerciar los primeros y evanxelizar los segundos. En1609 la rexón foi visitada pol marínHenry Hudson, que navegaba por cuenta de laCompañía Neerlandesa de les Indies Orientales. Los holandeses construyeron Fort Nassau, na confluyencia de los ríos Hudson y Mohawk, en1614, creando un asentamientu del qu'habría derivar col tiempu l'actual capital estatal, Albany. Bien ceo estableciéronse tamién na actual Nueva York, que nomaron Nueva Amsterdam, y notres partes del valle del Hudson, conformando la colonia multicultural deNueva Holanda, centru comercial y d'inmigración qu'atraxo la cobicia de los ingleses, que la conquistaron en1664. Demientres laguerra d'independencia de los Estaos Xuníos un grupu de colonos de la entóncenes Provincia de Nueva York intentaron tomar el control de la colonia, y declaráronla independiente en cuantes que lo consiguieron. Nelsieglu XIX el desarrollu del interior del estáu, entamando cola construcción de lacanal d'Erie, dio-y al estáu una ventaxa incomparable sobro les otres rexones de la costa este, sentando les bases de la so preeminencia política ya cultural[6].
Munchos puntos del estáu son perconocíos nel mundu, y cuatro de les diez atracciones turístiques más visitaes nel mundu en 2013 asiéntense nelli:Times Square,Central Park y la estación central de ferrocarril (Grand Central Terminal), na ciudá de Nueva York, y les catarates del Niágara[7]. Nelsieglu XXI la ciudá de Nueva York consolidose como un ñudu global de creatividá y desarrollu empresarial, con una tolerancia social y preocupación pol mediu ambiente crecientes. Na ciudá hai alredor de 200 universidaes, de les que delles tán ente les 100 meyores del país y del mundu.
