Esta páxina o seición ta desactualizada. La información que tien ye vieya o insuficiente.
Esti artículu presenta dalgunos problemes. Problemes del artículu: noneutral
Corona del rei d'España.
Elmonarca ye'lxefe d'Estáu d'un país que'l so sistema de gobiernu recibe'l nome demonarquía. Puede ser xefe d'una etnia (zulús,maorís, etc.) o d'un país (46 Estaos o Instituciones elevaes a la categoría d'Estáu -Orde de Malta-, reconocíes polaONX). Unu d'esi xefes d'Estáu, en concretu, lareina delReinu Xuníu ostenta'l papel de cabeza de laMancomunidá de Naciones, organización que comparte llazos históricos colReinu Xuníu. Quitando unos pocoñín de casos, que son escoyíos por uncónclave (Ciudá del Vaticanu), asamblea (Orde de Malta), por decisión papal (copríncipe eclesiásticu d'Andorra) o por eleición democrática del pueblu francés (presidente de Francia ycopríncipe d'Andorra), tal que señala laConstitución d'estiEstáu pirenaicu, ye un títulu hereditariu y, en principiu, vitaliciu (de nuevu, la esceición marcar los copríncipes d'Andorra).
Anque tradicionalmente actuaron como autócrates (nel sentíu d'exercer por sigo sola l'autoridá suprema d'un Estáu, casu del emperador ozar deRusia, tamién pudieron ser figures de calter ceremonial ensin nengún poder real (casu delemperador de Xapón), col poder acutáu a los sos territorios patrimoniales (casu delemperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu o'lrei de Francia naEdá Media primero qu'estendiera la so autoridá a la totalidá del país), o con unos poderes más o menos llindaos por una constitución, y nesi casu fálase de monarca constitucional (casu delestatúder nos Países Baxos, el rei d'España o'l rei d'Inglaterra).
Habiendo estáu estendíos por casi tol globu, l'orixe de los distintos rexímenes monárquicos ye dacuando un tanto inciertu, sobremanera pola antigüedá de munchos d'ellos y pola falta de fontes relevantes que lo refieran; nestos casos, ye relativamente común que la monarquía acomuñar a dalguna lleenda de calter míticu, usualmente acomuñada a una intervención divina, (casu del emperador enXapón, supuestu descendiente de la diosaAmaterasu; y tamién de los emperadores xunetu-claudios de Roma, que dicíen baxar de la diosaVenus). En munchos otros casos, esisten abondoses fontes documentales que describen l'apaición de la monarquía, como por casu nel advenimiento del réxime imperial romanu y del so direutu descendiente'lImperiu bizantín, nel establecimientu delSacru Imperiu Romanu Xermánicu. De toes formes, dientro del contestu de les monarquíes cristianes (que van dende'l Baxu Imperiu romanu y l'Imperiu bizantín hasta los reis de Francia, Inglaterra, Austria, España, ente otres) estendióse como fuera naEdá Antigua, a manera de xustificar el réxime, el conceutu demonarquía divina, en virtú del cual el rei serpola gracia de Dios (derechu divín de los reis), lo cual confería un calter sagráu a la monarquía. Conceutos asemeyaos emplegar nel Imperiu chinu, onde l'emperador (el 'Fíu del Cielu'), ostentaba'l llamáu "mandatu del Cielu", que lo habilitaba pa gobernar.
La monarquía ye mayoritariamente hereditaria y presuntamente perpetua, sacante en casos escepcionales como naCiudá del Vaticanu, onde'l monarca ye unpontífiz escoyíu por inspiración divina, por un grupu zarráu de persones que conformen el Colexu Cardenaliciu. La manera d'heriedu más común foi de padres a fíos, per llinia paterna; les monarquíes matrilineales fueron daqué escepcional. En delles dinastíes, les muyeres pudieron gobernar, bien porque nun hubiera nengún hermanu home, bien porque elles fueren les primoxénites; ello, sicasí, dependía de les tradiciones de la mesma dinastía: por casu, la dinastíaCapeto de Francia, rexir polaLlei Sálica que torgaba gobernar a les muyeres, ente que laCasa de Trastámara deCastiella nun lo faía, y delles muyeres pudieron llegar al poder.
Los monarques pueden recibir distintos títulos, comorei /reina,emperador /emperatriz,gran duque /gran duquesa,príncipe/princesa,papa (con dignidá relixosa), escasamente denominarcaudiellu; en delles civilizaciones americanescacique (sobremanera de calter tribal),pishin (nes cultures mayes),inca (nel Imperiu inca). Esisten amás términos específicos pa losmonarques de dellos estaos, derivaos de los idiomes llocales o d'adaptaciones llingüístiques, comozar (de Rusia, de Bulgaria),faraón (d'Exiptu),sah (de Persia),kan (o khan, pa los pueblos tártaros). Los monarques de los estaos gobernaos pola llei islámica yeren llamaossultanes, y si taben investidos de la suprema autoridá relixosa,califa (que significa daqué según "representante del profeta" ocomendador de los creyentes). Naantigua Grecia, los monarques recibíen el títulu detiranu obasileo; esti postreru foi retomáu polos emperadores bizantinos. Los términospríncipe yprincesa provienen del llatínprinceps, primer ciudadanu; foi'l títulu emplegáu mientres l'Altu Imperiu romanu polos emperadores (de la mesma, emperador vien del llatínimperator, títulu militar equivalente a "soberanu" oxefe del Exércitu). Dellos monarques soberanos, sobremanera d'Italia, caltuvieron el títulu de príncipe, y en ciertos países como en Francia foi emplegáu como títulu nobiliariu; n'otros casos destinar a los fíos, descendientes o herederos del monarca (príncipe d'Asturies,príncipe de Gales,príncipe d'Orange, ente otros). Nótese qu'en dellos paíseseuropeos,asiáticos yafricanos un "rei" ye'l xefe d'Estáu d'una nación estáu, pero n'otros países, el rei pue que sía'l xefe d'una tribu, y que nun se correspuenda con un Estáu independiente.
D'antiguo, y entá en delles naciones monárquiques actuales, solíen atribuyise al monarca, poderesdivinos (por casu, los monarques unxíos d'Israel, ya Inglaterra o Francia, supuestamente podíen curar a los enfermos imponiendo les manes), como una amosanza de que yeren escoyíos o unviaos deDios pa gobernar.
La pallabra monarca, enllatínmonarcha, provién de lagriega μονάρχης, monárkhēs (de monos, μόνος, "unu/singular", y ἄρχω, árkhō, "gobernar" (compárese con archon, ἄρχων, "liderar/gobernar/mandar")) la cual referíase a un solu gobernanteabsolutu, siquier nominalmente falando.
Pela so parte el términu “rei” nelasturianu modernu deriva del llatín “rex” con igual significáu, y de forma análoga la pallabra “reino” del llatín “regnum”. Toes estes provienen de la mesma del raigañuindoeuropea “reg” que significa rexir o gobernar amás de referir al llau derechu o rectu del cuerpu, razón pola cual caltiénse na etimoloxía del términu pa diestru de dellesllingües xermániques.
N'hebréu el términu pa rei ye mé·lekj. Unu de los monarques más antiguos,Nemrod, ye mentáu pola biblia (Gé 10:8-12.) y numberoses tradiciones antigües.[1]
Elsistema de socesión al tronu nun ye igual en toles monarquíes. Tradicionalmente, lo más común ye que'l socesor d'un rei sía'l so fíu primoxénitumasculín; en casu de que nun los tuviera, asocedería-y la so fía mayor o dalgún familiar desexu masculín, dependiendo de si la monarquía dexa a les muyeres reinar, ya inclusive que la socesión pase por una caña femenina del llinaxe.
Delles monarquíes abolieron esta preferencia polos homes, y ye'l fíu primoxénitu del monarca,home omuyer, quien asocede al rei.
N'España, foi abolida en1830 lallei sálica que torgaba reinar a les muyeres, pero sigue esistiendo una preferencia polos homes na socesión al tronu.Felipe VI asocedió al reiXuan Carlos I, a pesar de tener dos hermanes mayores qu'él.
Tamién esistieron dalgunosmonarques electos, como lospapes, los reis de Polonia, y dictadores que se declararon líderes d'unamonarquía autoproclamada.[2]
.svg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(crop).jpg)
