Forma parte de la llamada "región Holanda Renania" (regio Holland Rijnland), xunto con Alkemade,Hillegom,Katwijk, Leiderdorp,Lisse,Noordwijk, Noordwijkerhout,Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten, y Zoeterwoude.
Leiden ye llamada la "Ciudá-llave" (neerlandés:Sleutelstad). L'orixe d'esti símbolu[2] remontar a1293, fecha pa la qu'hai documentos con un sellu onde apaez elapóstolPedro (santupatrón de la ciudá), guardián de les puertes del cielu, llevando unallave.
La llave formó parte del escudu de Leiden dende'lsieglu XIII. Más tarde, tresformar nos dos llaves cruciaes qu'entá s'atopen nelEscudu d'armes. Amás de les llaves, nel escudu d'armes apaez un lleón combatiente coloráu sobre una muralla col testu (enllatín): "Haec libertatis ergo" ("Esto pola llibertá"). Esti escudu d'armes remontar a la resistencia de los Países Baxos contraEspaña nelsieglu XVI. La garra izquierda del lleón fuelga sobre un escudu plateado con dos llaves coloraes cruzaes, y la derecha sostién una espada platiada con mangu doráu.
Les llaves tamién apaecen nel diseñu de labandera de la ciudá, que foi aprobada en1949 polConceyu. La bandera ye de proporciones 3 x 2, con tres bandes horizontales d'igual anchor de colores coloráu, blancu y colloráu. Escontra'l llau del estil, hai un círculu coloráu colos dos llaves cruciaes, tamién en colloráu.
Hubo una fortaleza romana en Leiden nelsieglu IV. Pero la supuesta conexón de Leiden cola romana Lugdunum Batavorum nun ye cierta, una y bones esi campamentu romanu ye en realidá l'actualKatwijk.
De Burcht
La ciudá anicióse al pie d'una llomba artificial, llevantada ente los años 800 y 1150, na confluencia de los llamaos Vieyu y NuevuRin (Oude Rijn y Nieuwe Rijn) (restos del vieyu cursu del ríu Rin). Na mención más antigua, hacia l'añu 860, l'entós pueblu yera llamáuLeithon. En dicha llomba edificóse un castiellu (De Burcht,ver la seición "Fortificaciones"), onde moraba primeramente un vasallu delobispu d'Utrecht, pero alredor del 1100 el castiellu pasó a manes del conde d'Holanda.
Hasta 1420 la ciudá foi gobernada por vizcondes, representantes de los condes d'Holanda. L'asentamientu recibió en1266 confirmación de los derechos municipales concedíos enantes, y desenvolvióse cola so floreciente industria testil hasta ser una de les ciudaes más grandes d'Holanda. En 1389, cuando la población algamaba unos 4l000 habitantes, la ciudá tuvo que ser ampliada ente lacanal Rapenburg (enantes el llende Sur de la ciudá) y el Witte Singel (parte de la canal circular alredor del actual centru de la ciudá).
En1420, nel marcu d'una guerra civil (Hoekse en Kabeljauwse twisten en neerlandés), Leiden foi conquistada polduque Jan van Beieren, que coló col so exércitu dendeGouda, pa conquistar la ciudá. L'exércitu taba bien forníu y tenía cañones. Filips van Wassenaar, vizconde de Leiden, y los otros nobles locales (del bandu "Hoekse"), asumieron que'l duque sitiaría primeru Leiden y unviaría pequeñes unidaes pa conquistar les ciudadeles circundantes. Pero Jan van Beieren escoyó atacar col so exércitu primeru a les ciudadeles. Disparando sobre les muralles y puertes de la ciudá, les tropes pudieron debilitar les ciudadeles una a una. Nel intre d'una selmana, Jan van Beieren conquistó los castiellos de Poelgeest, Ter Does, Hoichmade, De Zijl, Ter Waerd, Warmond y De Paddenpoel. El 24 de xunu l'exércitu apaeció ante les muralles de Leiden. El 17 d'agostu de 1420, tres un asediu de dos meses, la ciudá apurrir a Jan van Beieren. El vizconde de la ciudadela, Filips van Wassenaar, foi desaposiáu de los sos cargos y derechos y pasó los sos últimos años en cautividá.
A finales delsieglu XV, los establecimientos testiles de Leiden yeren bien importantes.
Lailesia más grande de Leiden, laPieterskerk (ilesia deSan Pedro) tenía primeramente una de lestorres más grandes de losPaíses Baxos, con más de 100 metros d'altor. Por cuenta de unanube, la torre viénose embaxo'l 1 de marzu de1512 y enxamás se reconstruyó. Esta ilesia, la primera de Leiden, ta amestada col orixe del símbolu de la ciudá: los dos llaves cruciaes. Yá en1121 construyir nesi llugar unacapiya dedicada a los apóstoles Pedro y Pablo(ver la seición "Iglesias").
La ciudá xugó un papel importante naguerra de los Ochenta Años. En1572 escoyó ponese de parte de la rebelión anticastellana. Elgobernador de los Países Baxos,Luis de Requesens, sitiar en1574. Elasediu de Leiden duró dende mayu hasta'l 3 d'ochobre de1574, cuando la ciudá lliberóse gracies a la destrucción de los diques, faciendo posible l'accesu de botes con provisiones pa los habitantes de la ciudá. Tres la resistencia puesta al asediu, en1575 concedióse-y la Universidá. LaUniversidá de Leiden ye la más antigua de lesProvincies Xuníes. Con ello'lestatúderGuillermo d'Orange amosó'l so agradecimientu y reconocencia a los pobladores de Leiden, qu'aguantaren l'asediu per parte de los castellanos en nome del reiFelipe II. La tradición cunta qu'a los habitantes de Leiden ufiertóse-yos la posibilidá d'escoyer ente la universidá y una exención d'impuestos. La lliberación de Leiden entá se celebra a lo grande, cada 3 d'ochobre(ver la seición "Eventos").
Dende entós la Universidá, los estudiantes y les cases d'estudiantes son un factor dominante na imaxe de la ciudá.
Nelsieglu XVII producióse un gran florecimientu de la ciudá, gracies al impulsu qu'abellugaos deFlandes dieron a la industria testil. Antes del asediu de 1574, la ciudá cuntara con unos 15.000 habitantes, de los qu'aproximao una tercer parte perdieron la vida mientres l'asediu; en1622 Leiden creció hasta 45.000 habitantes, ente qu'escontra1670 algamóse inclusive un númberu cercanu a los 70.000. NelSieglu d'Oru holandés, Leiden yera, tresÁmsterdam, la ciudá más grande d'Holanda. La crecedera de población fixo necesaria la construcción decanales y "canales circulares" (qu'arrodiaben les ciudaes, llamaos "Singel" en neerlandés). L'actual centru de la ciudá de Leiden, reconocible pol diseñu del "Singel", completar en1659.
Leiden tamién ye conocíu como unu de los llugares onde dalgunos de lospelegrinos (Pilgrims) y dalgunos de los primeros colonos deNueva Ámsterdam, vivieron un tiempu a principios delsieglu XVII, antes de la so partida escontra'lNuevu Mundu.
Nelsieglu XVIII decayó la industria testil. Por cuenta de midíes proteicionistes enFrancia empeoró la posición de competencia. Amás, los salarios teníen que ser relativamente altos, porque'l costu de la vida na rexón d'Holanda yera alto por cuenta de la gran presión fiscal. Los empresarios testiles de Leiden treslladaron parte del procesu de producción a "tierres de baxu salariu":Twente y la contorna deTilburg.
La resultancia foi un constante descensu del númberu d'habitantes de Leiden, qu'a finales del sieglu XVIII baxara a 30.000 y escontra 1815 llegaría a un mínimu de 27.000.
Placa qu'indica ónde taba'l barcu de pólvora qu'esplotó.
El 12 de xineru de1807 la ciudá foi víctima d'una catástrofe cuando esplotó un barcu que cargabapólvora, ensobiáu illegalmente nel llau Este de la canal Rapenburg. La esplosión destruyó cientos de cases, incluyendo la de la familia d'imprentadoresElsevier. Aproximao 150 ciudadanos perdieron la vida. El reiLuis Napoleón Bonaparte visitó personalmente la ciudá pa coordinar l'ayuda pa les víctimes. Nel llugar de la "ruina" aniciada pola esplosión construyéronse'lVan der Werfpark (Parque Van der Werff,ver "Ríos, canales y parques") y elKamerlingh Onnes Laboratorium (Llaboratoriu Kamerlingh Onnes).
A principios delsieglu XIX abandonóse la manufactura de bayeta, anque la industria siguió siendo la base de la economía de Leiden.
Mientres el sieglu XIX producieron delles meyores na afarada situación sociu-económica, gracies tamién a la llinia del ferrocaril, pero alredor de1900 el númberu d'habitantes entá nun xubiera bien percima de los 50.000. La recesión económica afiguróse claramente na cayida de la población: envalórase qu'algamó 100.000 habitantes en1640, fundir a 30.000 ente1796 y1811, y en1904 yera de 56.044 habitantes.
Nun foi hasta1896 cuando Leiden empezó a estendese fora de les canales circulares ("singels" en neerlandés) delsieglu XVII. Dempués de1920 estableciéronse nueves industries na ciudá, como la conservera (parte Este del centru de la ciudá) y la del metal (Hollandse Constructie Groep, Grupu de Construcción Holandesa).
En1866 la ciudá foi afeutada pola postrera granepidemia (elcólera), qu'en1868 llevó al entamu de la construcción del nuevu Hospital Académicu (Academisch Ziekenhuis, onde agora s'asitia'l Muséu Nacional d'Etnoloxía,Rijksmuseum voor Volkenkunde).
En1883, tolos Países Baxos asustar poles noticies del arrestu deGoeie Mie ("La bona Mie", tamién conocida como "La Mezcladora de Venenu de Leiden", en neerlandés:Leidse Gifmengster), que nel intre de dellos años fixo siquier 27 víctimes.
Pa gran pena de munchos, elconceyu amburar nel crudu iviernu de1929. Del inmueble namái se caltuvo de pies la fachada que da a la Breestraat. Bien pocu antes de la quema, delles pintures pervalibles fueren treslladaes a otru llugar pa restauración.
Mientres laSegunda Guerra Mundial, Leiden foi duramente algamada polos bombardeos aliaos. La contorna de la estación y el Marewijk (anguaño la contorna de les cais Schuttersveld y Schipholweg) fueron afaraos casi por completu.
El fechu más importante parte de la historia de los Países Baxos al que Leiden contribuyó, foi laConstitución de los Países Baxos.Johan Rudolf Thorbecke (1798-1872) escribió la Constitución de los Países Baxos n'abril de1848 na so casa de la cai Garenmarkt, 9 en Leiden.
Leiden tien importantes funciones como centru de comerciu y de compres pa les comunidaes alredor de la ciudá. Tien la cai comercial más llarga de los Países Baxos, y probablemente d'Europa, la Haarlemmerstraat, con casi un quilómetru de llargu.
Por cuenta de la recesión económica, dende finales del sieglu XVII hasta principios del XX, gran parte del centru de la ciudá de los sieglos XVI y XVII sigui entá intactu.
Dellos llugares d'interés importantes son:
El Conceyu (Stadhuis), cola fachada renacentista más llarga de los Países Baxos. Ye un edificiu del sieglu XVI, que foi gravemente estropiáu por una quema en1929.
La Casa de Pesos y Midíes,de Waag ("la balanza"), antiguu edificiu onde se pesaben les mercancíes, construyíu por Pieter Post.
La canal Rapenburg col Edificiu de l'Academia (Academiegebouw), l'edificiu más antiguu y el corazón de laUniversidá de Leiden.
Molín "De Valk" ("El Ferre")Molín "De Put" ("El Pozu")
Nuevemolinos. Ente ellos elMolen de Valk (1743), molín de granu que funciona como muséu, y elMolen de Put; dambos tán nel centru de Leiden, cerca de la estación central.
La Escuela Llatina (Latijnse School,1599), el vieyullicéu ondeRembrandt estudió antes d'inscribise na universidá. Les clases y exámenes yeren en llatín. Foi construyíu por Lieven de Key.
El taller municipal de carpintería (Stadstimmerwerf,1612), con un patiu y cai. Construyíu por Lieven de Key.
35 patios interiores axardinaos.
LaGemeenlandshuis van het Hoogheemraadschap van Rijnland ("Casa Común de l'Autoridá de les Agües de Renania") (1596, restauráu en1878), con una guapa fachada renacentista. Responsable de los trabayos hidráulicos de la rexón neerlandesa deRenania (ente L'Haya, Utrecht, Amsterdam y la mariña) dende'l sieglu XIII.
L'antiguu Xulgáu (Gerecht).
LaPesthuis ("la casa de la peste"), edificiu del sieglu XVII construyíu fora de la ciudá pa curar a los pacientes que sufrieron la plaga depeste bubónica. Sicasí nun foi nunca utilizáu pa ello, pos en siendo construyíu, la tarrecida enfermedá yá nun apaeció más nos Países Baxos. Foi hospital, cuartel, manicomiu, prisión y muséu. Anguaño (2006) forma parte del Muséu Nacional d'Historia Natural Naturalis (Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis).
ElBurcht (el castiellu). Nel importante y estratéxicu puntu d'unión de los dos brazos del "Viejo Rin" (Oude Rijn), llevántase'l vieyu castielluDe Burcht, una muralla circular construyida sobre un montículo de tierra. El montículo foi probablemente un abellugu contra la xubida d'agües primero que una pequeña fortaleza fora construyida nelsieglu XI na so parte cimera.
Dos puertes de la ciudá. De les vieyes puertes d'entrada a la ciudá de Leiden, namái queden dos, laZijlpoort y laMorschpoort. Dambes daten de finales delsieglu XVII.
ElGravensteen. Construyíu como fortaleza nelsieglu XIII sirvió dende entós como casa, biblioteca y prisión. Na actualidá ye unu de los edificios de la Universidá.
Salvo una pequeña torre de vixilancia nelSingel, nada queda de les muralles de la ciudá.
Dempués de que Leiden lliberar de los españoles en 1574, loscalvinistes instauraron el serviciu de cultu na ciudá. Les ilesies católiques tresformar nes sobries ilesiesprotestantes.
Les principales ilesies de les numberoses qu'hai de Leiden son:
LaPieterskerk (Ilesia de San Pedro), la más antigua de Leiden (1315). Contién monumentos aScaliger,Boerhaave y otros famosos eruditos. En setiembre del2001 empezaron les obres de restauración (basaes n'investigaciones empecipiaes en1993 pa identificar los daños y catalogar los trabayos necesarios), una y bones un inseutu llamáuescarabayu del reló de la muerte tuvo atacando la estructura del teyáu, y tamién otres partes de la ilesia precisen restauración. Nel2006 les obres tán entá en cursu, y prevese trabayar na parte cimera de la ilesia hasta principios del2007.Ver tamién la referencia naseición "Sieglos XV y XVI".
LaHooglandse Kerk ("Ilesia de les Tierres Altes", enantes ilesia y tamién catedral deSan Pancracio), la más grande qu'entá ta n'usu na ciudá. Foi construyida ente1380 y1535. Tien la nave tresversal gótica más grande del mundu, colos sos 65,70 m. Contién un monumentu aPieter Adriaanszoon van der Werff.
La Marekerk, ilesia de1649 importante históricamente por el so estilu constructivu.Arent van 's Gravesande diseñó la ilesia en1639 (otros exemplos del so trabayu en Leiden sonDe Lakenhal, qu'alluga'l muséu municipal, y la Biblioteca Universitaria de Leiden - Bibliotheca Thysiana). La creciente ciudá precisaba otra ilesia y la Marekerk foi la primer ilesia construyida en Leiden (y nos Países Baxos) tres laReforma, afecha al cultu protestante per primer vegada na historia de les ilesies de los Países Baxos. Ye un exemplu declasicismu neerlandés. Nel diseñu de Van's Gravesande d'esta construcción octogonal, elpúlpitu ye la pieza central de la ilesia, colos bancos al so alredor. El púlpitu sigue'l modelu del de laNieuwe Kerk enHaarlem (diseñáu porJacob van Riolen). L'edificiu usar por primer vegada en1650, y entá ta n'usu(en 2006).[3]
LaOud-Katholieke Parochie van de H.H. Fredericus en Odulfus, parroquia de laIlesia Católica Antigua asitiada na cai Zoeterwoudsesingel, 49.
El Muséu Nacioanal d'Etnoloxía (Rijksmuseum voor Volkenkunde).
El Naturalis - Muséu Nacional d'Historia Natural: la tercer coleición d'Historia Natural más grande del mundu (2006), tres el Smithsonian en Washington y el Muséu d'Historia Natural en Londres.
La Universidá de Leiden ye conocida polos sos múltiples meyores, incluyendo la so famosaBotella de Leyden, un condensador fechu a partir d'una botella de vidriu, inventáu en Leiden porPieter van Musschenbroek en1746 (en realidá foi inventáu primero porEwald Georg von Kleist n'Alemaña l'añu anterior, pero'l nome "Botella de Leyden" permaneció). Otra meyora foi encriogenia:Heike Kamerlingh Onnes (ganador delPremiu Nobel deFísica en1913) licuóheliu per primer vegada (1908) y darréu consiguió algamar una temperatura de menos d'unkelvin (0,9 K) percima delcero absolutu.Albert Einstein tamién pasó ciertu tiempu na Universidá de Leiden mientres los primeros años y na metá de la so carrera; cuando entá nun yera conocíu, unvió una solicitú pa trabayar nel Llaboratoriu Kamerlingh Onnes, onde realizó investigaciones. TamiénMadame Curie fixo investigaciones en dichu llaboratoriu.
El centru de la ciudá contién munchos edificios usaos pola Universidá de Leiden. L'Edificiu de l'Academia (Academiegebouw), asitiáu nel Rapenburg, atopar nun previuconventu del sieglu XVI. Ente les instituciones rellacionaes cola universidá tán: la Institución Nacional de los Idiomes,Etnoloxía yXeografía de lesIndies Orientales Holandeses; el xardín botánicu (Hortus Botanicus Leiden); l'Observatoriu de Leiden (1860); el Muséu d'Antigüedaes (Rijksmuseum van Oudheden); y el Muséu Etnolóxicu (Rijksmuseum voor Volkenkunde), que'l so nucleu foi la coleiciónxaponesa deP. F. von Siebold. Una de les biblioteques universitaries de Leiden, laBibliotheca Thysiana, ocupa un vieyu edificiu renacentista de1655. Ye especialmente rica en trabayos llegales y cróniques vernácules. Son tamién dignes de mención les múltiples coleiciones especiales na Biblioteca Universitaria de Leiden, ente les que figuren les de la "Sociedá de Lliteratura Neerlandesa" (1766) y la coleición d'escayoles y grabaos. Nos últimos años, la Universidá construyó'lBio Science Park pela redolada de la ciudá p'afaer los departamentos de Ciencies.
Centru Médicu Universitariu de Leiden (LUMC - Leids Universitair Medisch Centrum).
Webster University (universidá estauxunidense reconocida nos Países Baxos).
Munchos escritores tuvieron o entá tán activos en Leiden. Una pequeña seleición:Willem Bilderdijk,Jacob van Lennep,Nicolaas Beets (pseudónimu Hildebrand), François Haverschmidt (pseudónimu Piet Paaltjens), Albert Verweij,J.C. Bloem, Boudewijn Büch,Jan Wolkers, Maarten Biesheuvel, Maarten't Hart, Frits van Oostrom, Willem Otterspeer, Ilja Leonard Pfeiffer y Abdelkader Benali.
Nel mundu de la música'l DJArmin Van Buuren ye un reconocíu DJ y productor de música trance.
Leiden ye accesible pertren, al traviés de la Compañía Ferroviaria NeerlandesaNS.[4] El conceyu de Leiden tien dos estaciones: Estación Leiden Centraal y Estación Leiden Lammenschans.
Leiden ta na ruta entamada pa la RijnGouweLijn (RGL),[5] un proyeutu detren llixeru que'l so trayeutu previstu va dendeGouda, pasando porAlphen aan den Rijn y Leiden, aKatwijk yNoordwijk. El tramu por Leiden:Transferium A44 - Ehrenfestweg - Hogeschool - LUMC - Leiden Centraal - Haarlemmerstraat - Breestraat - Korevaarstraat - Lammenschans -Transferium A4. Dende marzu de2003 ta en funcionamientu'l tramu ente Gouda y Alphen aan den Rijn. El plan pa RGL Esti (hasta Leiden, incluyíu) ye que tea n'usu pal2010. El plan RGL Oeste ta en fase de desenvolvimientu (nel 2006).
Estaciones ente Leiden Centraal y...
L'Haya (Dean Haag): Leiden Centraal, De Vink (conceyu de Leiden), Voorschoten, Dean Haag Mariahoeve (conceyu de L'Haya), Dean Haag Laan v NOI (conceyu de L'Haya), Dean Haag HS / Dean Haag Centraal.
Schiphol, l'aeropuertu internacional d'Ámsterdam:[6] Leiden Centraal, Nieuw Vennep (conceyu deHaarlemmermeer), Hoofddorp (conceyu de Haarlemmermeer), Schiphol (conceyu de Haarlemmermeer).
Haarlem: Leiden Centraal, Voorhout (conceyu de Teylingen), Hillegom, Heemstede-Aerdenhout, Haarlem.
Utrecht: Leiden Centraal, Leiden Lammenschans (conceyu de Leiden), Alphen aan den Rijn, Bodegraven, Woerden, Vleuten (conceyu d'Utrecht), Utrecht Terwijde (conceyu d'Utrecht), Utrecht Centraal.[7]
Mientres un tiempu Leiden ostentó'l títulu de "La ciudá más fría de la Tierra": nel Llaboratoriu Kamerlingh Onnes, polos desarrollos encriogenia que tuvieron llugar ellí per parte deHeike Kamerlingh Onnes(ver la seiciónEnseñanza en Leiden).
Oxford nelReinu Xuníu, dende1946: llazos d'amistá y hermandá. Basar na unión pola paz n'alcordanza de laPrimer ySegunda Guerra Mundial. Ye unu de les hermanancies de ciudaes más antigües de los Países Baxos. Prodúcense intercambios culturales y deportivos, y hai collaboración ente laUniversidá de Leiden y la d'Oxford. Participación mutua na conmemoración n'alcordanza de les víctimes de la guerra.
Krefeld n'Alemaña, dende1961: llazos d'amistá y hermandá. Naz tres la Segunda Guerra Mundial de la conciencia de la necesidá de desenvolver una vecindá pacífica y borrar les barreres de prexuicios ente neerlandeses y alemanes. Inercambios nel campu de la interpretación musical.
Toruń enPolonia, dende1988: llazos d'amistá y hermandá. Aniciar tres la separación ente Europa del Este y del Oeste mientres laGuerra Fría: con esta unión Leiden quier contribuyir al relajamiento ente Este y Oeste, la construcción de la democracia, l'intercambiu d'esperiencies y conocencies. Intercambios a nivel cultural, deportivu, social y municipal, según educación sobre'l mediu ambiente y laecoloxía.
Juigalpa enNicaragua, dende1988: llazos d'amistá con calter de desenvolvimientu. Basar nel desenvolvimientu y construcción d'una sociedá precisada de democracia, con probeza y conflictos qu'atrabanquen la estabilidá política. Leiden apurre sofitu na enseñanza (infraestructura y conteníu) y soporte nel procesu de Planificación Estratéxica.
Buffalo City enSudáfrica, dende1998: llazos d'amistá con calter de desenvolvimientu. Basaos nos mesmos principios que nel casu de Juigalpa, nesti casu enfatizando el sofitu antiapartheid. Intercambios nel campu d'enseñanza, cultura, policía, museos, etc.; tresmisión de conocencies municipales (mediu ambiente, seguridá, planificación estratéxica); proyeutu de construcción de viviendes sociales; proyeutu pilotu nel campu delVIH/SIDA.
.svg)
.jpg)
_20060716.jpg)
