L'idioma udmurtu ovotiacu (удмурт кылudmurt kyl) ye unallingua fino-úgrica falada polosudmurtos, nativos de la repúblicarusa d'Udmurtia.Unos 340 000 falantes —339 800 persones según datos de2010— usen esta llingua.[1]
Los udmurtos habiten al sur de loskomi, principalmente nel área entendida ente los ríosVyatka yKama.Nel censu de1989, de les 747 000 persones que declaraben ser de nacionalidá udmurta, el 70% falaben la llingua de los sos antepasaos. Dos terceres partes de los udmurtos viven naRepública d'Udmurtia y aproximao unos 100 000 udmurtos viven nes vecines repúbliques deBaskortostán yTatarstan, según nes rexones deKirov yPerm. Dicha población, asitiada ellí mientres sieglos, caltuvo la so llingua materna nuna proporción en redol al 80 - 90%.[2]
Siquier el 90% de los udmurtos son billingües o trillingües, siendo la segunda llingua'lrusu y la tercera'ltártaru, anque para aquellos qu'habiten en Baskortostán o en Tatarstan el tártaru constitúi'l so segundu idioma.En zones rurales úsase l'udmurtu como llinguaxe coloquial, magar n'asuntos oficiales utilízase'l rusu, inclusive ente los mesmos udmurtos.[2]
El desenvolvimientu de la lliteratura udmurta empezó nelsieglu XVIII anque les publicaciones nesta llingua nun empezaron hasta mediaos del sieglu siguiente.[2]Magar les primeres obres y coleiciones de cuentos populares escritos n'udmurtu utilizaron l'alfabetu llatín, anguaño utilízase una adautación delalfabetu cirílicu —vease más embaxo.Ente los autores en llingua udmurta, cabo destacar aGerd Kuzebay y a la poetaAshalchi Oki.[3]Dende1994 esiste un Premiu Nacional de lliteratura udmurta que lleva'l nome d'esta postrera.[4]
Esisten cuatro dialeutos del udmurtu, pero los distintos falantes nun tienen problemes pa entender el restu de los dialeutos.El dialeutu septentrional falar a lo llargo del cursu fluvial delCheptsá, el dialeutubeserman cerca de Glazov, el llamáu dialeutu central en redol a los ríosKil'mez yIzh y escontra occidente hasta'l Vyatka, ente que'l dialeutu meridional falar al sur de la República d'Udmurtia, en redol a les ciudaes deYelabuga (Tatarstan) yMalmyzh.[3]
L'udmurtu ye un idioma bien cercanu alkomi, compartiendo dambes llingües un 80% del so vocabulariu, y amuesa una estrecha afinidá cola vecinallingua mari, tamién perteneciente a lacaña finu-ugria.Per otra parte, l'udmurtu exhibe una fuerte influencia delchuvasio y deltártaru, dambesllingües túrquiques.[3]
L'udmurtu escríbese col alfabetu cirílicu, usando les lletres del alfabetu rusu xunto a cinco lletres adicionales (Ӝ/ӝ, Ӟ/ӟ, Ӥ/ӥ, Ӵ/ӵ, Ӧ/ӧ):
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж | Ӝ ӝ | З з |
|---|
| [a] | [b] | [v] | [ɡ] | [d], [dʲ] | [ʲy], [je], [y] | [ʲo], [jo] | [ʒ] | [d͡ʒ] | [z], [zʲ] |
| Ӟ ӟ | И и | Ӥ ӥ | Й й | К к | Л л | М м | Н н | О о | Ӧ ӧ |
|---|
| [d͡ʑ] | [ʲi], [i] | [i] | [j], [-ĭ] | [k] | [l], [lʲ] | [m] | [n], [nʲ] | [o] | [ʌ] |
| П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч |
|---|
| [p] | [r] | [s], [sʲ] | [t], [tʲ] | [o] | [f] | [x] | [t͡s] | [t͡ɕ] |
| Ӵ ӵ | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
|---|
| [t͡ʃ] | [ʃ] | [ɕ ~ ɕtʲ͡ɕ] | [(j)] | [ɨ~ə~ɯ] | [ʲ] | [y] | [ʲo], [ju] | [ʲa], [ja] |
