En 217, l'emperadorCaracalla foi asesináu y reemplazáu pol soprefeutu del pretorio,Marcu Opelio Macrino. La tía materna de Caracalla,Julia Mesa, promovió con ésitu una revuelta ente laLegio III Gallica pa consiguir que'l so nietu mayor, Heliogábalo, fora declaráu emperador nel so llugar. Macrino foi ganáu'l8 de xunu de218, naBatalla de Antioquía, colo cual Heliogábalo, d'apenes catorce años d'edá, xubió al tronu imperial y empezó un reináu marcáu pol discutiniu.
Mientres el so mandatu, Heliogábalo fixo casu omiso de les tradiciones relixoses y los tabús sexuales de Roma. Reemplazó al diosXúpiter, cabeza delpanteón romanu, pol dios Sol Invictu (Deus Sol Invictus), y obligó a miembros destacaos del gobiernu de Roma a participar nos ritos relixosos n'honor de la deidá, de la qu'él yera sumu-sacerdote. Casar hasta cinco veces y dizse que dio favores a persones que se creía pudieren ser los sos amantes homosexuales, hasta'l puntu de que se-y acusó de prostituyise él mesmu nel palaciu imperial. El so comportamientu provocó'l refugu de laGuardia Pretoriana y delSenáu romanu.
Metanes una creciente oposición, Heliogábalo, de solu 18 años d'edá, foi asesináu y reemplazáu pol so primu,Alexandru Severu el11 de marzu de222, nuna intriga entamada pola so güela, Julia Mesa, y por miembros de laGuardia Pretoriana. Heliogábalo desenvolvió ente los sos contemporáneos una reputación d'escentricidá, decadencia y fanatismu que foi probablemente esaxerada polos sos socesores y rivales políticos.[5] Esta propaganda trescendió darréu y, como resultáu d'ello, Heliogábalo ye unu de los emperadores romanos más vilipendiados polos historiadores antiguos. Por casu,Edward Gibbon escribió que Heliogábalo «abandonar a los placeres más porcaces y a una roxura ensin control».[6]B.G. Niebuhr consideró que'l nome de Heliogábalo quedaba grabáu na hestoria percima d'otros por cuenta de la so «indescriptiblemente desagradable vida».[7]
El nome El-Gabal nun principiu referíase a la deidá patrona del llugar de nacencia del emperador, Emesa.[10]El referir a la principal deidásemítica, ente que Gabal, que significa monte (compárese colhebréugevul y l'árabejebel), ye la so manifestación de Emesa.[11] El dios foi más tarde importáu y asimiláu col dios solar romanu, que yera conocíu comoSol Indiges na dóminarepublicana, y más tardeSol Invictus mientres lossieglos II yIII.[12] Avito adoptó'l nome del dios, llamándose "Elagabal".[13]
Cuando l'emperadorMacrino tomó'l poder quixo esaniciar l'amenaza que suponía la familia del so predecesor asesináu, Caracalla, unviándo-yos alexiliu.Julia Mesa, los sos dos fíes y el so nietu mayor, Heliogábalo, fueron unviaos a la so finca d'Emesa, naprovincia romana deSiria.[8] Apenes llegaos a Siria, ella empezó a entamar una intriga, col so conseyerueunucu y tutor de Heliogábalo, Gannys, pa derrocar a Macrino y alzar a Heliogábalo, que namái cuntaba catorce años d'edá, al tronu imperial.[8] Heliogábalo y la so madre entraron de bona gana na combalechadura y anunciaron, falsamente, que Heliogábalo yera'l fíu illexítimu de Caracalla, al que polo tanto debíase-y la llealtá que los soldaos y senadores romanos xuraren a Caracalla.[8] Dempués de que Julia Mesa amosara la so riqueza a laTercer lexón enRaphana, esta xuró llealtá a Heliogábalo. A l'amanecida del16 de mayu de218,Publio Valerio Comazón Eutiquiano, comandante de la lexón, declarar emperador.[14] Pa fortalecer la so llexitimidá al traviés de más propaganda, Heliogábalo asumió los nomes de Caracalla,Marco Aurelio Antonino.[15]
En respuesta, Macrino espachó a la rexón a la soprefeutu del pretorio, Ulpio Xulianu, con un contingente de tropes que consideraba abondo fuertes pa entartallar larebelión. Sicasí, esta fuercia llueu se xunió a la facción de Heliogábalo cuando, mientres la batalla, volver contra los sos propios comandantes. Los oficiales fueron asesinaos y la cabeza de Xulianu unviada de vuelta al emperador.[16] Entós, Macrino unvió cartes alsenáu acotando que la presunta ascendencia de Heliogábalo yera falsa y alegando llocura nel so rival.[17] Asina consiguió que Heliogábalo fora condergáu polos doscónsules y otros líderes romanos, y el Senáu por consiguiente declaró la guerra tanto a Heliogábalo como a Julia Mesa.[18]
Macrino y el so fíu, debilitaos pola deserción de laSegunda Lexón por cuenta de los sobornos y promeses llanzaos por Julia Mesa, fueron ganaos el8 de xunu de218 naBatalla de Antioquía por tropes comandadas por Gannys.[16] Macrino fuxó escontraItalia, amarutáu de mensaxeru, pero foi más tarde interceptáu cerca deCalcedonia y executáu enCapadocia.[16] El so fíuDiadumeniano, unviáu pola so seguridá a la corte delImperiu Parto, foi prindáu enZeugma y tamién executáu.[16]
Heliogábalo declaró la fecha de la victoria en Antioquía como l'empiezu del so reináu y asumió los títulos imperiales ensin l'aprobación previa del Senáu,[19] lo que violaba la tradición pero que, sicasí, yera práctica común ente los emperadores delsieglu III.
Unviáronse cartes de reconciliación aRoma estendiendo l'amnistía al Senáu y reconociendo les lleis, y condergando coles mesmes l'alministración de Macrino y el so fíu.[20] Los senadores respondieron reconociendo a Heliogábalo como emperador y aceptando la so pretensión de ser el fíu de Caracalla.[21] Caracalla y Julia Domna fueron dambosdivinizaos pol Senáu, de la que tantu Julia Mesa como Julia Soemia fueron alzaes al rangu d'augustas,[22] y la memoria de Macrino y Diadumeniano foicondergada y vilipendiada pol Senáu.[19] L'anterior comandante de la Tercer Lexón, Comazón, foi nomáu comandante de la Guardia pretoriana.[23]
Undenariu encargáu por Heliogábalo, amosando la so semeya
Heliogábalo y la so corte pasaron l'iviernu de 218 enBitinia deNicomedia,[21] onde les práutiques y convencimientos relixosos del nuevu emperador manifestar por vegada primer como un verdaderu problema. L'historiador contemporaneuDión Casio suxer que Gannys foi de fechu asesináu pol nuevu emperador por cuenta de que taba forzando a Heliogábalo a vivir «mesurada y prudentemente».[24] P'ayudar al pueblu romanu a afaese a la idea de tener a un sacerdote oriental como emperador,Julia Mesa fixo unviar a Roma una semeya de Heliogábalo vistíu de sacerdote y dispunxo que s'asitiara percima de la estatua de la diosaVictoria neledificiu del Senáu.[21] Esto punxo a los senadores nuna posición incómoda, pos coles mesmes que faíen ufriendes a la diosa, taben reverenciando al emperador.
Les lexones quedaron ablayaes ante'l so comportamientu y rápido llamentaron la so decisión de sofitalo como emperador.[25] Mientres Heliogábalo taba inda de camín a Roma, españaron pequeñes revueltes naLexón Cuarta, por instigación deGelio Máximu, y na Lexón Tercer, que yera la mesma que lo alzara al tronu, sol mandu del senadorVero.[26] La rebelión foi rápido estrapada, y la Tercer Lexón llicenciada.[27]
Cuando la corte llegó finalmente a Roma na seronda de219, Comazón y otros aliaos de Julia Mesa y Heliogábalo recibieron cargos importantes y codalosos, con gran irritación de munchos senadores que nun los consideraben respetables.[28] Dempués d'exercer comoprefeutu del pretorio, Comazón foi por trés veces prefecto de la ciudá de Roma, y por dos vegaescónsul.[23] Heliogábalo intentó tamién que'l so supuestu amiguHierocles fora nomáuCésar,[29] ente qu'otru presuntu amigu, Zotico, foi nomáu pal cargu non alministrativu, pero sí influyente, decubiculario.[30] Aclamóse llargamente la so ufierta d'amnistía pa los líderes romanos, anque'lxuristaUlpiano foi exiliáu.[31]
Nun principiu los llazos de Heliogábalo con Julia Mesa y Julia Soemia yeren fuertes. La so madre y la so güela convertir nes primeres muyeres almitíes nel Senáu,[32] y dambes recibieron títulos senatoriales: diose'l títulu tradicional deClarissima a Julia Soemia y el menos ortodoxu deMater Castrorum et Senatus a Mesa.[22] La so güela intentó establecese como poder na solombra y, poro, como la muyer más poderosa del mundu, pero llueu se vio que Heliogábalo yera bien independiente, tenía idees propies y resultaba imposible de controlar.
Áureo romanu representando a Heliogábalo. Nel aviesu lléeseSanct Deo Soli Elagabal (Al sagráu dios del sol Elagabal), y representa unacuadriga dorada que lleva la sagrada piedra del templu d'Emesa.
Dende'l reináu deSeptimio Severu, el cultu aldios solar estendiérase pol imperiu.[33] Heliogábalo vio nello una oportunidá de faer del so dios, El-Gabal, la principal deidá delpanteón romanu. El dios foi rebautizadoDeus Sol Invictus, lo que quier dicirDios Sol Invictu, y foi asitiáu percima inclusive deXúpiter.[34] Como signu de la unión cola relixón romana, Heliogábalo consideró como esposes d'El-Gabal aAstarté,Minerva,Urania, o a dalgún tipu de combinación de los trés deidaes.[35]
L'emperador provocó entá más a escándalu cuando se casó colavirxe vestalAquilia Severa, diciendo que'l matrimoniu produciría «neños paecíos a los dioses».[36] Esto frayaba flagrantemente la llei y la tradición romanes, pos cualquier vestal que tuviera rellaciones sexuales tenía de sersoterrada viva.[37]
Construyóse un luxosu templu llamáu'lElagabalium na fastera oriental delPalatín p'allugar a El-Gabal, quien taba representáu por unmeteoritu cónicu negru d'Emesa.[21] Falando d'esta piedra,Herodiano l'Estoicu dixo:
Esta piedra ye venerada como si fuera unviada dende'l cielu, sobre ella hai dellos cachos sobresalientes y unes marques que tán resaltaes, respectu de los cualos el pueblu pretende creer que son una imaxe del sol, porque ye según ver.[8]
Al envís de convertise nel sumu sacerdote de la so nueva relixón, Heliogábalo fíxosecircuncidar.[34] Herodiano rellata que forzó a los senadores a contemplar la so danza ante l'altar deDeus Sol Invictus al toque de tambores y címbalos,[21] y cadasolsticiu de branu celebró un gran festival n'honor de la deidá, que se fixo bien popular ente les mases porque se distribuyía comida a esgaya.[35] Mientres esti festival, Heliogábalo asitiaba la piedra de Emesa nuncarru afatáu con oru y xoyes, que desfilaba pela ciudá.
Un carru tiráu por seis caballos llevaba a la divinidá, los caballos enormes y de un blancu puru, con cares cinches d'oru y ricos ornamientos. Naide sostenía les riendes, y naide llevaba'l carru; el vehículu yera escoltáu como si'l mesmu dios fuera'l auriga. Heliogábalo corría escontra tras enfrente del carru, mirando al dios, y sosteniendo les riendes de los caballos. Faía tol viaxe d'esta forma, al aviesu, mirando a la cara del so dios.
Les reliquies más sagraes de la relixón romana fueron treslladaes dende los sos respeutivos santuarios alElagabalium, incluyendo laGran Madre, el fueu deVesta, losEscudos de lossaliares y elPaladiu, pa faer que nengún otru dios salvu El-Gabal fuera veneráu.[38]
Denariu romanu representando aAquilia Severa, la segunda esposa de Heliogábalo. El matrimoniu causó escándalu públicu porque Aquilia yera unavirxe vestal, que según la llei romana tenía de sercélibe mientres 30 años.
Laorientación yidentidá sexual de Heliogábalo fueron oxetu de gran discutiniu y alderique. Casóse 5 vegaes con muyeres,[36] dos de les cualos son desconocíes. La so primer esposa foiJulia Cornelia Paula;[35] la segunda lavestal JuliaAquilia Severa,[35] pero'l mesmu añu, abandonar y casóse conAnnia Faustina,[35] descendiente deMarco Aurelio y vilba d'un home apocayá executáu por Heliogábalo. A finales d'añu, volviera con Severa,[36] anque segúnDión Casio, la so rellación más estable paez ser la que caltuvo cola soauriga, un esclavu rubiu deCaria llamáuHierocles, a quien inclusive se refería como'l so home.[29] LaHistoria Augusta sostién que tamién se casó con un home llamáu Zotico, un atleta de Esmirna, nuna ceremonia pública en Roma.[39] Dión Casio diz que Heliogábalo pintábase los güeyos,se depilaba y llucía peluques antes deprostituyise en tabiernes y prostíbulos,[40] ya inclusive nel palaciu imperial:
Finalmente, él acutó una habitación nel palaciu y ellí cometía les sos indecencies, permaneciendo siempres desnudu nel estragal, como faen les prostitutes, y moviendo la cortina que colgaba d'aniellos doraos, ente que nuna voz nidio y conmovedor ufiertar a los que pasaben pol corredor.[41]
Herodiano comenta que Heliogábalo acoricaba la so guapura natural lluciendo demasiáu maquillaxe.[35] Descríbelu como «encantáu de ser llamáu l'amiga, la esposa, la Reina d'Hierocles»; según Herodiano, dicíase que l'emperador ufiertara enormes cantidaes de dineru al médicu que pudiera dota-y de xenitales femeninos.[30] Por estos motivos, Heliogábalo foi consideráu por escritores modernos como'l primer casu documentáu de personatransexual.[42][43]
Pal añu221, les escentricidaes de Heliogábalo, especialmente la so rellación con Hierocles,[29] enfurecían cada vez más a los soldaos de laGuardia pretoriana.[28] CuandoJulia Mesa diose cuenta de que'l sofitu popular al emperador taba sumiendo rápido, decidió que tanto él como la so madre, que lo sofitara nes sos práutiques relixoses, teníen que ser sustituyíos.[28] Como alternativa, volver escontra la so otra fía,Julia Avita Mamea, y el so fíu de 13 años,Alexandru Severu. Convenció a Heliogábalo por qu'adoptara al so primu como herederu, diéra-y el títulu deCésar y compartiera con él el consuláu d'esi añu.[28] Sicasí, Heliogábalo reconsideró la so decisión cuando empezó a abarruntar que la Guardia Pretoriana prefería al so primu primero que a él.[44] Dempués del fracasu de dellos atentaos contra la vida d'Alexandru, Heliogábalo quitó al so primu de los sos títulos, revocó'l consuláu y fixo circular la noticia de qu'Alexandru taba próximu a la muerte pa ver cómo reaccionaríen los pretorianos.[44] Desencadenóse un motín, y la guardia esixó ver a Heliogábalo y Alexandru nelcampu pretoriano.[44] L'emperador aportó a ello y el11 de marzu de222 presentar col so primu y la so madre Julia Soemia. Al llegar, los soldaos aclamaron a Alexandru, mientres inoraben a Heliogábalo, quien ordenó un arrestu sumariu y la execución de cualesquier qu'interviniera nesta revuelta.[44] A manera de respuesta, los pretorianos atacaron a Heliogábalo y a la so madre:
Asina que intentó fuxir, y podría llegar a dalgún llugar escondíu nun arcón, pero foi descubiertu y diéron-y muerte, a los 18 años d'edá. La so madre, que lo abrazó estrechamente, pereció con él; cortaron les sos cabeces y los sos cuerpos, dempués d'esnudalos, primero abasnar por tola ciudá, y depués el cuerpu de la madre foi dexáu en dalgún llugar, ente que el d'él foi refundiáu al ríu.
Dempués del so deposición, munches persones rellacionaes con Heliogábalo fueron asesinaes, ente elles Hierocles y Comazón.[45] Los sos edictos relixosos fueron revocaos y El-Gabal devueltu aEmesa.[46] Prohibióse que les muyeres volvieren allegar a les xuntes del Senáu,[32][47] y decretóse sobre la so persona ladamnatio memoriae, qu'implicaba que'l so nome fora borráu de tolos documentos públicos.[48]
Darréu dempués de la so muerte empezó una campaña depropaganda contra Heliogábalo, atribuyida tradicionalmente aJulia Avita Mamea.[49] Circularon sobre él munches hestories denigrante y falsu, y les sos escentricidaes pueden habese esaxeráu.[49] La más famosa d'elles, inmortalizada nuna pintura delsieglu XIX,Les roses de Heliogábalo, cuadru que retrata cómo afogó a invitaos d'una cena con una masa de «violetes y roses» que llanzaben dende enriba.[50]
La fonte de munches d'estes hestories sobre la disipación de Heliogábalo ye laHistoria Augusta, que, según opinión xeneral ente los eruditos, paez pocu fiable tocantes a los detalles.[51] LaHistoria Augusta foi bien probablemente escrita escontra'l final del sieglu IV, mientres el reináu del emperadorTeodosio I,[52] y debe tantu a la invención de los sos autores como a les fontes históriques. La vida de Heliogábalo descrita naHistoria Augusta créese que ye en gran midida una obra de ficción histórica.[53] Namái les seiciones 13 a 17, referentes a la cayida de Heliogábalo, tán consideraes como de ciertu valor históricu.[54]
Fuentes más creíbles que laHistoria Augusta son los historiadores, contemporáneos de Heliogábalo,Dión Casio y Herodiano. Dión Casio vivió dende la segunda metá del sieglu II hasta dalgún momentu posterior a 229. Nacíu nel senu d'una familiapatricia, pasó la mayor parte de la so vida en cargos públicos. Foi senador col emperadorCómodu y gobernador d'Esmirna dempués de la muerte deSeptimio Severu. Más tarde sirvió comocónsul sufecto alredor de205, y comoprocónsul n'África yPanonia. Alexandru Severu tener n'alta estima y fíxo-y cónsul de nuevu. El soHistoria romana abarca cerca d'unmileniu, dende la llegada d'Eneas a Italia hasta l'añu229. Como contemporaneu de Heliogábalo, el rellatu de Dión Casio del so reináu considérase, polo xeneral, más fiable que laHistoria augusta, anque tien de destacar que Dión pasó la mayor parte d'esti periodu fora de Roma y tenía que fiase de rellatos de segunda mano cuando compunxo la soHistoria romana. Entá más, el clima políticu tres el reináu de Heliogábalo y la so propia posición dientro del gobiernu d'Alexandru faen que la so fiabilidá tenga de considerase llindada.[55]
Otru contemporaneu de Heliogábalo foiHerodiano, un funcionariu menor que vivió dende alredor de170 hasta240. La so obra,Historia del Imperiu romanu dende Marco Aurelio, que'l so títulu ye xeneralmente embrivíu comoHistoria romana, ye'l rellatu d'un testigu presencial del reináu deCómodu hasta l'empiezu del reináu deGordianu III. La so obra, en gran midida, se superpone a laHistoria romana, pero ambos testos paecen ser fontes independientes que concuerden ente sigo.[56] Anque Herodiano nun ye consideráu tan fiable como Dión Casio, la so falta de pretensiones lliteraries y erudites fai-y menos tendenciosu que los historiadores senatoriales. Herodiano ta consideráu como la fonte más importante al respeutive de les reformes relixoses que socedieron mientres el reináu de Heliogábalo, lo que foi confirmáu pola moderna evidencianumismática[57][58] yarqueolóxica.[59]
Mientres laEdá Media, la conocencia sobre Heliogábalo llindar a los concisos datos qu'apurren les fontes de l'Antigüedá tardía, principalmente los autorespatrísticosOrosio yJerónimo, y elEpitome de Caesaribus. Por ello ye mentáu de forma igualmente curtia nes obres de los autores medievalesOtón de Freising yVincent de Beauvais. NelRenacimientu, les fontes disponibles aumentaron considerablemente.Giovanni Boccaccio dedicó a la madre de Heliogábalo,Julia Soemia Basiana, un detalláu capítulu de la so obraDe claris mulieribus, onde enceta la tema dende'l puntu de vista de la indignidá que supón el gobiernu d'una prostituta. Esta obra tendría un papel importante na imaxe posterior de Heliogábalo, quien, amás de ser consideráu ciñu a tou viciu imaxinable, apaecería d'equí p'arriba como'l fíu d'una prostituta, y pondríase como exemplu de los males qu'acarreta la influencia de les muyeres nel gobiernu del estáu.
Más tarde, siquier a partir de la obra d'Edward Gibbon, impúnxose la imaxe de Heliogábalo como un déspota oriental, y consideróse de cutiu el so reináu como una victoria de la barbarie d'Oriente frente a les virtúes tradicionales romanes. La so presuntahomosexualidá foi considerada por Gibbon y por otros autores, como Pierre-Jean-Baptiste Chaussard, una señal inequívoca de la decadencia de la civilización romana.[43]
Apaez en munches pintures y poemes como'l epítome d'un esteta amoral. La so vida y calter inspiraron o siquier informáu munches obres d'arte famosu, ente elles les siguientes:
Proses profanes (1896); nesPallabres liminaresRubén Darío citar: «¡Qué queréis!, yo repuno la vida y el tiempu en que me tocó nacer; y a un presidente de República, nun voi poder saluda-y nel idioma en que te cantaría a ti, ¡oh Halagabal! (Heliogábalo), de que la so corte —oru, seda, mármol— alcuérdome en suaños...».
Un emperador (incluyíu nel llibru-yos morts bizarres, 1876) deJean Richepin. Nesti rellatu, un mozu suicídase llamentando "nun poder vivir" como esti emperador.
Super-Eliogabalo (1969), una novela del escritor italianuAlberto Arbasino. Editáu n'España comoSuper-Heliogábalo en 1973 pola Editorial Seix Barral, S.A.
Breakfast of Champions (L'almuerzu de los campeones, 1973), una novela deKurt Vonnegut que por error se refier aFalaris, un tiranu sicilianu, como Heliogábalo. Editáu n'España en1999 por Editorial Anagrama, S.A.
Heliogabalus, un cantar deMomus del so álbum de 2001Folktronic, na que'l narrador defende a Heliogábalo, diciendo que «nun había qu'echa-y la culpa» poles muertes que causó».
↑Syme, Ronald(1971).Emperors and biography: studies in the 'Historia Augusta'..Oxford:Clarendon Press,páx. p218.ISBN 0198143575.
↑Cizek, Eugen(1995).Histoire et historiens à Rome dans l'Antiquité.Lyon:Presses universitaires de Lyon,páx. p297.
↑Syme, Ronald(1971).Emperors and biography: studies in the 'Historia Augusta'..Oxford:Clarendon Press,páx. p263.ISBN 0198143575.
↑Butler,Orma Fitch(1910). escritu en Nueva York.«Studies in the life of Heliogabalus».University of Michigan studies: Humanistic series IV(MacMillan):páxs.p140.
↑Syme, Ronald(1971).Emperors and biography: studies in the 'Historia Augusta'..Oxford:Clarendon Press,páx. p145-146.ISBN 0198143575.
↑Lendering, Jona.«Herodian». Livius.org.Archiváu dende l'orixinal, el 2015-08-26.Consultáu'l 3 de mayu de 2008.
↑Cohen, Henry(1880–1892).Description Historiques des Monnaies Frappées sous l'Empire Romain (8 volúmenes),páx. p40.
↑Babelon, Ernest Charles François(1885–1886).Monnaies Consulaires II.Bolonia:Forni,páx. p63-69.
Grant, Michael(1997).The Roman Emperors.Barnes & Noble,páx. 126–130.ISBN 0-7607-0091-5.
Gualerzi, Saverio(2005).Ne Uomo, Ne Donna, Ne Dio, Ne Dea: Ruolo Sessuale Y Ruolo Relixosu Dell'imperatore Elagabalo.Bolonia:Patron.ISBN ISBN 88-555-2842-4.
Halsberghe, Gaston H.(1972).The Cult of Sol Invictus.Leiden:Brill,páx. p36.
Testu llatín, con índiz electrónicu, nelProyeutu Perseus. Emplegando'l rótulu activu "aponderái", que se topa na parte cimera derecha, llógrase ayuda n'inglés col vocabulariullatín del testu.
.jpg)
