| ফিজি গণৰাজ্য |
|---|
|
নীতিবাক্য
"ৰেৰেভাকা না কালৌ কা ডোকা না টুই" (ফিজিয়ান)
"ঈশ্বৰক ভয় কৰা আৰু ৰজাক সন্মান কৰা"[1] |
ৰাষ্ট্ৰীয় সঙ্গীত
"ঈশ্বৰে ফিজিক আশীৰ্বাদ কৰক"
|
ৰাজধানী
(আৰু বৃহত্তম নগৰ) | ছুভা |
| ৰাষ্ট্ৰভাষা (সমূহ) | ফিজিয়ান,ইংৰাজী,ফিজি হিন্দী |
|---|
| জনগোষ্ঠীসমূহ | - ৫৬.৮% খিলঞ্জীয়া ফিজিয়ান
- ৩৭.৫% ভাৰত-ফিজিয়ান
- ১.২% ৰটুমান
- ৪.৫% অন্যান্য
|
| জাতীয়তাসূচক বিশেষণ | ফিজিয়ান |
|---|
| চৰকাৰ | একক সংসদীয় গণৰাজ্য |
|---|
| - | ৰাষ্ট্ৰপতি | নাইকামা লালাবালাভু |
| - | প্ৰধানমন্ত্ৰী | ছিটিভেনি ৰাবুকা |
| - | মুখ্য ন্যায়াধীশ | ছালেছি টেমো |
| - | উপ-প্ৰধানমন্ত্ৰীসকল | ভিলিয়ামে গাভোকা
বিমান প্ৰসাদ
মনোৱা কামিকামিকা |
| - | সংসদৰ অধ্যক্ষ | ফিলিমোনে জিটোকো |
| স্বাধীনতা |
|---|
| - | যুক্তৰাজ্যৰ পৰা | ১০ অক্টোবৰ ১৯৭০ |
| - | গণৰাজ্য ঘোষণা | ৬ অক্টোবৰ ১৯৮৭ |
| - | বৰ্তমান সংবিধান | ৬ ছেপ্টেম্বৰ ২০১৩ |
| মাটিকালি |
|---|
| - | মুঠ | ১৮,২৭৪ বৰ্গ কিমি (১৫১)
৭,০৫৬ বৰ্গ মাইল |
| - | জলভাগ (%) | নগণ্য |
| জনসংখ্যা |
|---|
| - | ২০১৮ আনুমানিক | ৯,২৬,২৭৬ (১৬১) |
| - | ২০১৭ লোকপিয়ল | ৮,৮৪,৮৮৭ |
| জিডিপি (পিপিপি) | ২০২৩ আনুমানিক |
| - | মুঠ | $১৫.১৫২ বিলিয়ন[2] (১৫৮) |
| - | জনমুৰি | $১৬,৫৬৩[2] (১০২) |
| জিডিপি (নামমাত্ৰ) | ২০২৩ আনুমানিক |
| - | মুঠ | $৫.৫১১ বিলিয়ন[2] (১৬৪) |
| - | জনমুৰি | $৬,০২৪[2] (১০৬) |
| জিনি সহগ? (২০১৯) | ৩০.৭[3] |
| মানৱ উন্নয়ন সূচক (২০২২) | ০.৭২৯[4] (১০৪) |
| মুদ্ৰা | ফিজিয়ান ডলাৰ (FJD) |
|---|
| সময় অঞ্চল | ইউটিচি +১২ (এফজেটি) |
|---|
| তাৰিখ বিন্যাস | dd/mm/yyyy |
|---|
| ইণ্টাৰনেট টিএলডি | .fj |
|---|
| কলিং ক'ড | ++৬৭৯ |
|---|
ফিজি আনুষ্ঠানিকভাৱেফিজি গণৰাজ্য হৈছে দক্ষিণপ্ৰশান্ত মহাসাগৰৰওচেনিয়াৰ অংশ মেলানেছিয়াৰ এখন দ্বীপ-দেশ। ইনিউজিলেণ্ডৰ পৰা প্ৰায় ১১০০ নটিকেল মাইল (২,০০০ কিমি; ১,৩০০ মাইল) উত্তৰ-উত্তৰ-পূৱত অৱস্থিত। ফিজি ৩৩০ টাতকৈও অধিক দ্বীপ আৰু প্ৰায় ৫০০ খুৰিয়া দ্বীপৰে গঠিত — ইয়াৰে প্ৰায় ১১০ টাত স্থায়ীভাৱে জনবসতি আছে। মুঠ মাটিকালি প্ৰায় ১৮,৩০০ বৰ্গ কিলোমিটাৰ (৭,১০০ বৰ্গ মাইল)। আটাইতকৈ বাহিৰৰ দ্বীপ-গোটটো হৈছে অনো-ই-লাউ। ফিজিৰ প্ৰায় ৮৭% জনসংখ্যা দুটা প্ৰধান দ্বীপ, ভিটি লেভু আৰু ভানুয়া লেভুত বাস কৰে। প্ৰায় তিনি-চতুৰ্থাংশ লোকে ভিটি লেভুৰ উপকূল (ৰাজধানীছুভা, পৰ্যটনকেন্দ্ৰনাডি, আৰু চেনি উদ্যোগৰ কেন্দ্ৰলাউটোকা)ত বাস কৰে। ভিটি লেভুৰ ভিতৰৰ অঞ্চলত পাহাৰীয়া ভূ-আকৃতিৰ বাবে জনবসতি কম।[5]
ফিজিৰ অধিকাংশ দ্বীপ প্ৰায় ১৫ কোটি বছৰৰ আগতে আৰম্ভ হোৱা আগ্নেয়গিৰি কাৰ্যকলাপৰ ফলত গঠিত হৈছিল। ভানুয়া লেভু আৰু টাভেউনি দ্বীপত আজিও কিছুমান ভূতাপীয় (geothermal) কাৰ্যকলাপ দেখা যায়। ভিটি লেভুত থকা ভূ-তাপীয় ব্যৱস্থাসমূহ অ-আগ্নেয়গিৰি উৎসৰ আৰু ইয়াৰ উষ্ণতা তুলনামূলকভাবে কম (৩৫°-৬০° চেলচিয়াছ)।[6]
খ্ৰীষ্টপূৰ্ব দ্বিতীয় সহস্ৰাব্দৰ পৰা মানুহে ফিজিত বাস কৰি আছে—প্ৰথমত অষ্ট্ৰোনেছিয়ানসকল, পিছলৈ মেলানেছিয়ানসকল, আৰু কিছুমান পলিনেছিয়ান প্ৰভাৱও দেখা যায়। ইউৰোপীয়সকলে ১৭শ শতিকাত প্ৰথমবাৰৰ বাবে ফিজি ভ্ৰমণ কৰিছিল।[7] ফিজি ১৮৭৪ চনত ব্ৰিটিছ উপনিবেশ হৈছিল আৰু ১৯৭০ চনত স্বাধীনতা লাভ কৰিDominion of Fiji ৰূপে পৰিচিত হয়। ১৯৮৭ চনত ধাৰাবাহিক সামৰিক অভ্যুত্থানৰ পিছত ফিজি গণৰাজ্য হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়। ২০০৬ চনৰ অভ্যুত্থানতফ্ৰেংক বৈনিমাৰামায়ে ক্ষমতা গ্ৰহণ কৰে। ২০০৯ চনত উচ্চ ন্যায়ালয়ে সামৰিক চৰকাৰক বেআইনী ঘোষণা কৰে। তৎকালীন ৰাষ্ট্ৰপতি ৰাটুজোচেফা ইলোইলোয়ে সংবিধান বাতিল কৰি বৈনিমাৰামাক অন্তৱৰ্তীকালীন প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে পুনৰ নিযুক্তি দিয়ে। তেতিয়াৰ পিছতৰাটু এপেলি নাইলাটিকাউ ৰাষ্ট্ৰপতি হয়।[8] ২০১৪ চনৰ ১৭ ছেপ্টেম্বৰত বহু বছৰৰ পিছত প্ৰথম গণতান্ত্ৰিক নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়, য'ত বৈনিমাৰামাৰ দল FijiFirst-এ ৫৯.২% ভোটেৰে জয়লাভ কৰে। এই নিৰ্বাচনক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যবেক্ষকসকলে বিশ্বাসযোগ্য বুলি অভিহিত কৰে।[9]
ফিজি প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ অন্যতম উন্নত অৰ্থনীতি, যাৰ প্ৰচুৰ বনজ সম্পদ, খনিজ আৰু মাছত আধাৰিত। ইয়াৰ মুদ্ৰা হৈছেফিজি ডলাৰ (FJD)। পৰ্যটন উদ্যোগ, বৈদেশিক ৰেমিটেন্স, বটল পানী ৰপ্তানি, আৰু চেনি খেতি হৈছে প্ৰধান বৈদেশিক মুদ্ৰা আয়ৰ উৎস।[10] ফিজিৰ স্থানীয় চৰকাৰ আৰু নগৰ উন্নয়ন মন্ত্ৰালয়ে স্থানীয় চৰকাৰসমূহ (চহৰ আৰু নগৰ পৰিষদসমূহ)ৰ তত্ত্বাবধান কৰে।[11]
ফিজিৰ মূল দ্বীপ ভিটি লেভুৰ নামে "ফিজি" নামটোৰ উৎপত্তি হিচাপে কাম কৰিছিল যদিও সাধাৰণ ইংৰাজী উচ্চাৰণটংগাত ফিজিৰ দ্বীপ চুবুৰীয়া দেশসমূহৰ উচ্চাৰণৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হৈছে। এই নামটোৰ উত্থানৰ আনুষ্ঠানিক বিৱৰণীত এইদৰে কোৱা হৈছে:
ফিজিবাসীয়ে প্ৰথমে ইউৰোপীয় চেতনাত নিজকে আপ্লুত কৰিছিলকুকৰ অভিযানৰ সদস্যসকলৰ লেখাৰ জৰিয়তে যিসকলে তেওঁলোকক টংগাত লগ পাইছিল। তেওঁলোকক ভয়ংকৰ যোদ্ধা আৰু হিংস্ৰ নৃশংস বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছিল, প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ উন্নতমানৰ জাহাজ নিৰ্মাতা, কিন্তু মহান নাৱিক নহয়। টংগানসকলৰ মাজত ইহঁতে ভয়ৰ সৃষ্টি কৰিছিল আৰু তেওঁলোকৰ সকলো মেনুফেকচাৰ, বিশেষকৈ বাকলিৰ কাপোৰ আৰু ক্লাবৰ অতি মূল্য আছিল আৰু বহুত চাহিদা আছিল। তেওঁলোকে নিজৰ ঘৰখনক ভিটি বুলি কয়, কিন্তু টংগাসকলে ইয়াক ফিচি বুলি কয় আৰু এই বিদেশী উচ্চাৰণ ফিজিৰ দ্বাৰাই, যিটো প্ৰথমে কেপ্তেইন জেমছ কুকে ঘোষণা কৰিছিল, এই দ্বীপসমূহ এতিয়া জনা যায়।[12]
"Feejee", টংগান উচ্চাৰণৰ ইংৰাজী বানান,[13] ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে ফিজি ভ্ৰমণ কৰা মিছনেৰী আৰু অন্যান্য ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ বিৱৰণী আৰু অন্যান্য লেখাত পোৱা গৈছিল।[14][15]
ফিজিত মানুহে বাস কৰা আৰম্ভ কৰিছিল প্ৰায় ৩,৫০০ বছৰৰ আগতে, যেতিয়া অষ্ট্ৰোনেছিয়ানসকলে এই অঞ্চলত আগমন কৰিছিল। তাৰ পিছত মেলানেছিয়ানসকলেও ইয়াত বসতি স্থাপন কৰে।[16] ১৭শ শতিকাত ইউৰোপীয়সকলে ফিজি প্ৰথমবাৰ পৰ্যবেক্ষণ কৰে। ১৮৭৪ চনত ব্ৰিটেইনে ফিজিক নিজৰ উপনিবেশ হিচাপে ঘোষণা কৰে, আৰু ই "ব্ৰিটিছ ক্ৰাউন কলনী"ৰ অংশ হয়।
১৯৭০ চনত ফিজিয়ে স্বাধীনতা লাভ কৰে আৰু তেতিয়াৰে পৰা ই “Dominion of Fiji” নামেৰে পৰিচিত আছিল।[17] ১৯৮৭ চনত দেশখনত প্ৰথম সামৰিক অভ্যুত্থান ঘটে। তাৰ পিছত ২০০০ আৰু ২০০৬ চনত আৰু দুটা অভ্যুত্থান সংঘটিত হয়। এই ঘটনাবোৰে ফিজিৰ ৰাজনৈতিক স্থিতিশীলতাত ব্যাঘাত ঘটায়। ২০০৯ চনত উচ্চ ন্যায়ালয়ে সামৰিক নেতৃত্বক বেআইনী বুলি ঘোষণা কৰে। ২০১৪ চনত গণতান্ত্ৰিক নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়।
- ৫৬.৮% খিলঞ্জীয়া ফিজিয়ান
- ৩৭.৫%ভাৰত-ফিজিয়ান
- ১.২% ৰটুমান
- ৪.৫% অন্যান্য
ফিজি দক্ষিণ–প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ মেলানেছিয়াৰ দ্বীপ-দেশ, নিউজিলেণ্ডৰ পৰা প্ৰায় ১,১০০ নটিকেল মাইল (২,০০০ কিমি) উত্তৰ-পূবত অৱস্থিত।[18] ইয়াত প্ৰায় ৩৩০টা দ্বীপ আছে (মুঠ ৫০০+ দ্বীপৰ অন্তৰ্গত), যাৰ ভিতৰত প্ৰায় ১১০ টাত স্থায়ীভাবে জনবসতি আছে, আৰু মাটিকালি প্ৰায় ১৮,২৭২ বৰ্গ কিমি।[19] দ্বীপবোৰ আগ্নেয়গিৰি উৎসভূমি, আৰু কিছুমান ঠাইত ভূ–তাপীয় কাৰ্য আজিও চলি আছে।[20]
ফিজি গণৰাজ্য এখন এককায়িক সংসদীয় প্ৰজাতন্ত্ৰ; পঞ্চাশটা সংসদীয় আসন আছে, যাৰ দ্বাৰা প্ৰতিনিধিসকল নিৰ্বাচিত হয়।[21] সামৰিক অভ্যুত্থান (১৯৮৭, ২০০০, ২০০৬)ৰ ফলত সংবিধান বাতিল হৈছিল, যদিও ২০১৪ চনত সফল গণতান্ত্ৰিক নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয় আৰু বৈধতা পুনঃপ্ৰাপ্ত হয়।[22]
ফিজিৰ অৰ্থনীতিৰ ক্ষেত্ৰত পৰ্যটন, কৃষি (বিশেষকৈ চেনি), মাছ ধৰা আদি উল্লেখযোগ্য।
ভূ–তাপীয় শক্তি গৱেষণাত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে, বেলেগে ডিজিটাল স্বাস্থ্য (দিংগুম ৰোগ), টুন্সামি মডেলিং ইত্যাদি প্ৰযুক্তি উদ্যোগ চলি আছে। Fiji National University আৰু শাসন-বিভাগ এইবোৰে গুৰুত্ব দিছে।[23]
ফিজিৰ সংস্কৃতি মূলত মেলানেছিয়ান, ভাৰতীয়, ইউৰোপীয়, চীনিয়া, পলিনেছিয়ান উপাদানৰ সংমিশ্ৰণ।[24]
- ↑"About Fiji – History, Government and Economy". www.fijihighcommission.org.uk. http://www.fijihighcommission.org.uk/about.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑2.02.12.22.3"World Economic Outlook Database: Fiji". IMF. https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=819,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025. উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: Invalid
<ref> tag; name "IMF" defined multiple times with different content - ↑"GINI Index". CIA Factbook. https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/gini-index-coefficient-distribution-of-family-income/country-comparison/। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Human Development Report 2023/2024". UNDP. https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2023-24reporten.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Fiji 2007 Census". Fiji Bureau of Statistics. http://www.statsfiji.gov.fj/। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑Smith, Ian E.M. (2005). Volcanism and Geothermal Energy in Fiji. প্ৰকাশক Suva: Pacific Energy Institute.
- ↑Howe, K.R. (1984). Explorers of the Pacific. প্ৰকাশক Auckland: Oxford University Press.
- ↑"Fiji President revokes Constitution". BBC News. 10 April 2009. https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-77773101. [সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑"Fiji election deemed credible". Al Jazeera. 18 September 2014. https://www.aljazeera.com/news/2014/9/18/fiji-election-declared-credible. [সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑"Fiji Economy Profile". Index Mundi. https://www.indexmundi.com/fiji/economy_profile.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Local Government Administration in Fiji". Ministry of Local Government, Fiji. https://www.lg.gov.fj/। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025. [সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑About FijiArchived 2 February 2010 at theWayback Machine, section on Europeans in Fiji. Fiji High Commission to the United Kingdom.
- ↑Schutz, Albert J. (December 1974). "The Forerunners of the Fijian Dictionary". The Journal of the Polynesian Society খণ্ড83 (4): 443–457. Archived fromthe original on 8 February 2018. https://web.archive.org/web/20180208075139/http://www.jps.auckland.ac.nz/document//Volume_83_1974/Volume_83%2C_No._4/The_forerunners_of_the_Fijian_dictionary%2C_by_Albert_J._Schutz%2C_p_443-458/p1। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 January 2019.
- ↑Barbour, Thomas (1923). "The Frogs of the Fiji Islands". Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia খণ্ড75: 111–115.
- ↑For example:Scarr, Deryck (1984). Fiji: A Short History. প্ৰকাশক Laie, Hawaii: Institute for Polynesian Studies, Brigham Young University—Hawaii Campus. পৃষ্ঠা. 2. ISBN 9780939154364. OCLC 611678101. https://books.google.com/books?id=IkoxAQAAIAAJ। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 August 2020. "'The natives of Feejee whom we met here are of a colour that was a full shade darker than that of the Friendly Islands in general', observed Lieutenant James Cook [...]."
- ↑"Fiji". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Fiji-republic-Pacific-Ocean/History। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Fiji". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Fiji-republic-Pacific-Ocean/History। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Fiji". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Fiji-republic-Pacific-Ocean। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Geography of Fiji". Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Geography_of_Fiji। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Geography of Fiji". Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Geography_of_Fiji। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Politics of Fiji". Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Fiji। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Politics of Fiji". Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Fiji। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Science and technology in Fiji". Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Fiji#Science_and_technology। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
- ↑"Culture of Fiji". Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/place/Fiji-republic-Pacific-Ocean/Cultural-life। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 July 2025.
উদ্ধৃতি ত্ৰুটি:<references>ত দিয়া "GINI" নামৰ<ref> টেগ্টো পূৰ্বৰ পাঠ্যত ব্যৱহাৰ কৰা নাই।
উদ্ধৃতি ত্ৰুটি:<references>ত দিয়া "HDI" নামৰ<ref> টেগ্টো পূৰ্বৰ পাঠ্যত ব্যৱহাৰ কৰা নাই।
