Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Segunda Guerra Mundial

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Articlo d'os 1000
Segunda Guerra Mundial
[[]]

Abomba atomica sobre a ciudat deNagasaki, o9 d'agosto de1945.
Información cheneral
Calendata:1 de setiembre de1939 -2 de setiembre de1945
Puesto:Europa,Africa,Asia,America,Oceanía
Resultau:Victoriaaliada; Desaparición d'oTercer Reich, onazismo, ofaixismoitaliano y omilitarismochaponés; creyación de l'ONU;Guerra Fría entre osEstaus Unius y aUnión Sovietica;Descolonización.
En conflicto
Potencias de l'Eixe:
Tercer Reich,
Italia,
Chapón
y atros
Aliaus:
Imperio Britanico,
Polonia
Francia,
Unión Sovietica,
Estaus Unius
China
y atros
Comandants
Adolf Hitler
Benito Mussolini
Hirohito
Winston Churchill
Edward Rydz-Śmigły
Charles de Gaulle
Iósif Stalin
Chiang Kai-Shek
Baixas
Soldatos: Mas de 8.000.000 de muertos
Civils: Mas de 4.000.000 de muertos
Soldatos: Mas de 14.000.000 de muertos
Civils: Mas de 36.000.000 de muertos
{{{mapa}}}
{{{descripción_mapa}}}
Segunda Guerra Mundial
Teatro d'operacions d'Europa y d'Africa d'o NorteTeatro d'operacions d'Africa Oriental y d'Orient MeyoTeatro d'operacions d'Asia y d'o PacificoBatalla de l'Atlantico
Tropas de l'Exercito estausunidense camín ta a placha d'Omaha Beach, en odesembarco de Normandía o6 de chunio de1944. Fotografía deRobert Cappa.
Junkers Ju-87, uno d'os primers avions de bombardeyo tactico d'aLuftwaffe alemana, elemento clau en aBlitzkrieg d'aWehrmacht en as primeras anyadas d'a guerra.
Esfensas de l'Exercito britanico contra oDeutsches Afrika Korps en aPrimera batalla de l'Alamein, o17 de chulio de1942.

ASegunda Guerra Mundial estió unaguerra que duró dende l'anyo1939 dica o1945 entre a mayor parte d'os países independients en ixas calendatas, y en que habióbatallas enEuropa,Asia,Africa,America yOceanía, con batallas en tierra, mar y aire. Dica hue, ye a guerra mas mortifera d'a Historia, con estimacions de mas de 65.000.000 de muertos, en cifras conservadoras.

As prencipals batallas estioron enEuropa, norte d'Africa y en o sector de l'Oceano Pacifico.

Lo establimiento d'una calendata d'o suyo inicio ye variau seguntes os expertos y historiadores, a mas consensuada ye que a guerra s'inició o día1 de setiembre de1939 con ainvasión dePolonia por oTercer Reich, encara que atros dicen que prencipió o3 de setiembre, con adeclaración de guerra deFrancia y oReino Uniu contra oTercer Reich. Ta atros, prencipió enChina en1937 con o clamatoIncident d'o puent de Marco Polo y a invasión de China por oChapón. Ta atros encara, aGuerra Civil Espanyola en1936 ye una d'as guerras predecesoras d'a Segunda Guerra Mundial, como l'annexión d'Austria (Anschluss) y deChecoslovaquia en1938 dimpués d'os ditosPactos de Munich.

A guerra remató o2 de setiembre de1945 con a rendición incondicional d'oChapón, y supuso a desaparición d'as ideyas politicas d'onazismo enAlemanya, d'ofaixismo enItalia y d'omilitarismo expansionista en oChapón. Amás, anque se creyó aOrganización d'as Nacions Unidas, aGuerra Fría entre osEstaus Unius y aUnión Sovietica dividióEuropa en as siguients 50 anyadas. Tamién dio un empentón a un proceso dedescolonización d'os territorios colonials europeus, que rematarba en osanyos 1960. Tamién ye important porque en os clamatosChudicios de Nuremberg y en atros similars s'asentoron las bases d'oDreito Penal Internacional.

A Segunda Guerra Mundial estió a primer gran guerraideyolochica d'a historia, o que explica d'una parte os variatos procesos decolaboracionismo con os ocupantsalemans uitalianos, d'atra parte a existencia d'unaResistencia alemana a o nazismo en plena guerra y, en fin, la direción centralizada d'os partiuscomunistas d'Europa por oPartiu Comunista d'a Unión Sovietica y o suyo papel en contra d'a guerra dica aOperación Barbarroya (a invasión alemana d'a Unión Sovietica) en1941 y a favor d'a guerra contra oTercer Reich dimpués.

Estió amás una guerra con prouscrimens de guerra, comesos por toz os países, encara que os prencipals crimens de guerra ycrimens contra a Humanidat estioron obra d'onazismo, como oscampos d'exterminio nazis, u o esterminio masivo d'a poblaciónchitana,chudieva (Shoah) ueslava, u grupos de población como oshomosexuals, osTestimonios de Cheová u osdisminuyius psiquicos, amás d'atras victimas (como bels centenars d'aragoneses refuchiatos enFrancia dimpués d'aGuerra Civil Espanyola). L'exercitochaponés estió responsable de fermortaleras enChina uviolacions sistematicas de mullers, un crimen tamién que l'Exercito Royo cometió sistematicament dende a suya dentrada en territorio alemán en as dos zagueras anyadas d'a guerra. Antiparte, aLuftwaffe alemana estió a primera enbombardiar poblacions civils, como enLondres u enCoventry (apareixió a expresióncoventrizar una ciudat) uRotterdam, estioron aRoyal Air Forcebritanica y aUnited States Army Air Forcesestausunidense os prencipals autors de bombardeyos masivos connapalm en as ciudaz alemanas, comoHamburgo uDresde, y chaponesas, con o lanzamiento de dosbombas atomicas enHiroshima yNagasaki, en o primer (y dica hue, unico) uso d'una bomba atomica contra poblacions civils.

Causas d'a Segunda Guerra Mundial

[editar |modificar o codigo]
Territorios perditos porAlemanya seguntes as clausulas d'oTractau de Versailles.
Ta mas detalles,veyer l'articloCausas d'a Segunda Guerra Mundialveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Ye difícil fer una relación exacta d'as causas d'a guerra, pero ye posible recollir as causas prencipals, seguntes a mayor parte d'oshistoriadors, que se remontan a os zaguers momentos d'aPrimera Guerra Mundial.

Istas causas son:

Tractau de Versailles y tractaus complementarios

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloTractau de Versaillesveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta mas detalles,veyer l'articloTractau de Saint-Germain-en-Laye (1919)veyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta mas detalles,veyer l'articloTractau de Trianonveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
A firma d'oTractau de Versailles, en oSalón d'os Mirallos d'ocastiello de Versailles, en un cuadro d'opintorWilliam Orpen.

En os zaguers intes d'aPrimera Guerra Mundial, l'Imperio Alemán yera a o limite d'as suyas posibilidaz militars. O país yera acotolato dimpués de cinco anyadas de guerra, encara que os militars aplicoron a censura ta privar que a situación militar fuese conoixita en a retraguarda, incluyindo-ie o propio Gubierno civil. OExercito alemán ocupaba en ixas calendatas muitos territorios enEuropa, incluyindo partes deFrancia y amás gran parte deBelchica.

O27 de setiembre de1918 l'Alto mando alemán, formato porPaul von Hindenburg yErich Ludendorff, pidió a o suyo Gubierno unarmisticio inmediato con osAliaus, basato en as propuestas d'opresident d'os Estaus UniusWoodrow Wilson, os clamatos14 puntos. Asinas, o Gubierno alemán conoixió que a guerra yera perdita, pero no pas encara a población civil.

Con os primers contactos entre os belicherants, os Aliaus desichioron a modificación d'a estructura interna d'o rechimen politico alemán, pero os militars, con Ludendorff a o frent, s'oponioron, y Ludendorff dimitió d'o suyo cargo, afirmando publicament que Alemanya ganaba a guerra pero que a traiduría d'os civils imposibilitaba a vitoria. Naixeba asinas a falordia d'apunyalada por a espalda, uno d'os elementos mitolochicos en o futuro d'onazismo.

As primeras noticias d'a posible paz plegoron aKiel, a seu d'aKaiserliche Marine, y ovicealmirantReinhard Scheer decidió salir a combatir contra aRoyal Navy por zaguera vez, ta mantener a honor militar de l'armata. Sindembargo, os marineros, que ya conoixeban as noticias d'a paz, s'oponioron, en o clamatomotín de Kiel. O4 de noviembre de1918, os mariners formoron unSoviet, liberoron a os presos y inicioron a revolución, cantandoA Internacional. A situación s'estenió a tota Alemanya, y o kaiserGuillermo II d'Alemanya abdicó. O9 de noviembre yera proclamata a Republica y oSPD, asocialdemocracia alemana, formaba Gubierno, con a misión de negociar a paz con osAliaus.

A insistencia deFrancia en orevanchismo contraAlemanya fació que as reunions d'as negociacions d'oTractau de Versailles se fesen en ocastiello de Versailles, en o mismosalón d'os Mirallos an que se proclamó en1871 l'Imperio Alemán dimpués d'a redota deFrancia en aGuerra Franco-prusiana. Francia heba perdito en a guerra muitas vidas, y temeba a posibilidat de recuperación d'Alemanya, por o que insistió en l'aprebación dereparacions de guerra, a pagar por os alemans. Amás, os franceses ocuporon parte d'o territorio alemán, dica orío Rin (aRenania), y bels territorios en a marguin dreita d'o río.

Republica de Weimar:Alemanya dimpués d'oTractau de Versailles.

Alemanya, dimpués d'enronar-se o país con as luitas revolucionarias y con l'albandono por l'Exercito alemán d'o frent de guerra, no teneba posibilidaz d'esfensa, por o que sinyó o Tractau, por o que, seguntes as clausulas suyas, o país cedeba importants territorios enEuropa, amás de totas as suyas colonias enAfrica,Asia yOceanía. Alemanya cedeba:

Atras clausulas d'o Tractau impediban que aReichswehr, l'exercito d'Alemanya, tenese mas de 100.000 soldatos, niaviación militar nicarros de combate, y oservicio militar obligatorio fue abolito. Se consideraba queAlemanya (y os suyos Aliaus, asPotencias Centrals) yeran os unicos responsables d'a guerra, y Alemanya pagaría indemnizacions de guerra ta resarcir a d'atros países (Francia en especial) por os danyos que heba provocato en a guerra, comprendidas as pensions a os feritos y veterans de guerra.

A desmembración de l'Imperio Austrohongaro dimpués d'oTractau de Trianon.

Se firmoron atros tractaus con a resta d'os perdedors d'a guerra, con clausulas pareixitas, encara que menos draconianas: oTractau de Saint-Germain-en-Laye conAustria (que perdió toz os territorios de l'Imperio Austrohongaro que no yeran deluenga alemana); oTractau de Trianon conHongría; y atros conBulgaria yTurquía.

Sí fueron duras as condicions con l'antigL'Imperio Austrohongaro:

Tamién se prohibió a unificación d'Austria conAlemanya y oservicio militar obligatorio en Austria.

A crisis d'a democracia en Alemanya

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloRepublica de Weimarveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

.

Montreal Daily Star: "Germany Quit", May 7, 1945

O9 de noviembre de1918, o deputado socialistaPhilipp Scheidemann proclamó a Republica en opalacio d'o Reichstag enBerlín; dos horas dimpués, o socialistaKarl Liebknecht proclamó una Republicasocialista; o mesmo día, o prencipeMaix von Baden cedió os suyos poders como zaguer canciller d'oReich a o socialistaFriedrich Hebert. I habió luchas entre ossocialdemocratas moderatos y oSpartakus Bund uLiga espartaquista, l'ala ezquierda d'a socialdemocracia, y Hebert s'alió con o cheneralWilhelm Groener, o sucesor deErich Ludendorff como chefe de l'exercito, ta reprimir a os espartaquistas y ta no reformar l'exercito alemán. Asinas, o23 de noviembre Hebert pidió aduya ta reprimir un motín enBerlín, reprimito con violencia, y os espartaquistas y d'atros miembros de l'ala ezquierda d'oSocialdemokratische Partei Deutschlands uSPD establioron un partiucomunista, oKommunistische Partei Deutschlands uKPD (o suyo primer nombre estióKommunistische Partei Deutschlands (Spartakus Bund)).

Dende chinero dica chulio, bi habió en o país una luita contra os espartaquistas, que proclamoron a Republica Sovietica deBavera enMúnich. O15 de chinero morioron asasinatosRosa Luxemburg yKarl Liebknecht, y Hebert cedió o chudicio por ista represión a os tribunals militars, que dictoron sentencias muy suaves. En a represión destacó o cheneralWalther von Lüttwitz (que en1920 colaboró en un intento de golpe d'estato, o clamatoPutsch de Kapp) y o suyoFreikorps.

En istas condicions, parte d'a sociedat alemana (os sectors masnacionalistas) pensaba que orechimen politico establito dimpués d'oTractau de Versailles, aRepublica de Weimar, yera resultau d'una traiduría a o país por parte d'oschudieus (beluns d'ospoliticos d'o rechimen republicano n'eran), d'oscomunistas y d'oscapitalistas, coaligatos entre sí contra o pueblo alemán. Y que oTractau de Versailles y os suyos tractaus complementarios yeran a culpa d'a situación d'Alemanya.

Walther Rathenau, o ministro d'Asuntos Esteriors asasinato por aextrema dreita.

Asinas, aOrganización Consul, un grupo d'extrema dreita, asasinó a o ministro d'Asuntos Esteriors alemán,Walther Rathenau, o4 de chunio de1922, culpando-le d'a suya aproximación a osAliaus y d'os suyos oríchenschudieus. D'atrosatentatos d'extrema dreita contra os moderatos enturbioron o clima politico, con sublevacionscomunistas enTurinchia,Hamburgo uSaxonia. O8 de noviembre de1923,Adolf Hitler se sublevó enBavera, o territorio mas dreitán d'Alemanya, en o clamatoPutsch d'a Cervecería oPutsch de Múnich, enMúnich, reprimito militarment, anque estió o prencipio d'a carrera politica de Hitler y d'o suyoNationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei (Partiu Nacional Socialista d'os Treballadors Alemans uNSDAP).

D'atra parte, enAlemanya habió unacrisi economica d'una magnitud no existente antis, con una granhiperinflación. O motivo estió que en1923 no bi heban recursos economicos ta pagar as indemnizacions fixatas en oTractau de Versailles, con a cual cosa o Gubierno alemán deixó d'abonar-las. O Gubiernofrancés deRaymond Poincaré y o Gubiernobelga ocuporon arechión d'o Ruhr, a rechión masindustrializada d'o país, que yera desmilitarizada, ta cobrar-se'n as indemnizacions, y os meners declaroron unabada cheneral a petición d'o Gubierno alemán, que pagaba os suyos salarios. A impresión masiva debillez de banco cheneró un proceso d'hiperinflación. Omarco alemán pasó d'un cambio de 4,2 marcos pordólar estausunidense a 1.000.000 de marcos por dólar en agosto de 1923 y a 4.200.000.000.000 de marcos por dólar o20 de noviembre: os precios cambeyaban d'hora en hora y os treballadors cobraban cada dos días ta preservar o suyo poder adquisitivo. As empresas alemanas favoreixeban ainflación, que reduceba as suyas propias deudas. S'aprobó oplan Dewes, ta escalonar o pago d'as indemnizacions, y en agosto de1924 as tropas francesas y belgas albandonaron o Ruhr.

En1924, a primera mesura d'o nuevo canceller,Gustav Stresemann, con a colaboración deHjalmar Schacht, director d'oReichsbank, y d'oministro d'EconomíaHans Luther, estió establir una nueva moneda, orentenmark, que estabilizó a situación economica d'o país. Tamién s'estabilizó a situación d'a politica exterior alemana con a suya admisión en aSociedat de Nacions u a firma d'un pacto de neutralidat con aUnión Sovietica, y s'albandonó a politica de desarme impuesta por oTractau de Versailles.

Sindembargo, o proceso hiperinflacionario anterior enrunó as clases meyas alemanas, faciendo-las asinas mas receptivas a lapropaganda politica nacionalista, entre a cual destacaba ya onazismo d'Adolf Hitler. A suya propaganda destacaba as connexions entre oschudieus, oscapitalistas y oscomunistas, profitando amás d'a tradiciónantisemita anterior en o país y enEuropa.

Amás, a estabilización economica dependeba d'uns factors externos a o país:

  1. Necesidat decapitals exteriors (u inversions de capital exterior) ta financiar o suyo grandeficit presupuestario. Y amás, os amprens yeran a curto plazo.
  2. Necesidat de un activocomercio internacional ta mantener l'emplego en Alemanya.

Ista situación de bonanza precaria desapareixió con acrisis de 1929, que enronó totalment a economía alemana y ubrió a puerta a l'ascenso en as eleccions d'oNationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei d'Adolf Hitler, aliato con a clase d'os industials alemans, con l'antiga aristocracia nostalchica de l'Imperio Alemán y con o president d'Alemanya, que en ixas calendatas yeraPaul von Hindenburg, l'antigo chefe de l'Exercito alemán mientres aPrimera Guerra Mundial.

O nacionalismo expansivo

[editar |modificar o codigo]
Mussolini y aMarcha sobre Roma, en1922: ofaixismoitaliano prenió o poder.

Encara que aPrimera Guerra Mundial estió prencipalment una guerra por motivosnacionalistas, cuasi belún d'os nacionalismoseuropeus logró en a guerra os suyos obchectivos, como tampoco los logró o nacionalismochaponés. OTractau de Versailles y os suyos tractaus complementarios no logroron asinas una autentica pacificación d'as apetencias nacionalistas, que se radicalizaron politicament, aliandose con a chicotaburguesía enrunata por ascrisis economicas d'asanyadas 20.

En beluns d'os países, o nacionalismo, derivato de raso enfaixismo u como mero rechimen autoritario, prenió o poder, por meyo d'eleccions u por meyo degolpes d'estato, encara que en otros o sistemademocratico se mantenió.

Alemanya

[editar |modificar o codigo]

EnAlemanya, dimpués d'aPrimera Guerra Mundial y d'a suya redota en ixa guerra, os sectors nacionalistas d'extrema dreita s'agruporon en osFreikorps, grupos paramilitars armatos con protección y aduya de l'Exercito alemán (aReichswehr), primero contra os grupos d'ezquierda radical y dimpués contra o mesmo rechimen democratico incarnato por aRepublica de Weimar, que alavez veyeba con indiferencia (u mesmo con simpatía) as suyas accions. No estió dica1923, con ogolpe d'estato d'oPutsch d'a Cervecería enMúnich, que a Republica fue conscient d'o peligro que significaba aextrema dreita ta a supervivencia d'o sistema democratico.

Con o chudicio contraAdolf Hitler y o suyoNationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei en1924 por suya participación en o golpe chunto aErich Ludendorff, a figura politica de Hitler destacó en Alemanya, superando asinas o suyo papel anterior como mero líder d'unpartiu politico con actuación rechional restrinchita aBavera. Prencipió asinas a suya competencia con atro grupo d'extrema dreita, encara que menos radicalizato, oStahlhelm, Bund der Frontsoldaten, que preneba o suyo nombre d'oStahlhelm, ocasco d'acero d'os soldatos alemans d'a Primera Guerra Mundial.

En1925, mientres a suya estancia enpresón, Hitler redactó o suyo manifiesto politico, oMein Kampf, y estructuró o suyo partiu como una formación militarizada, basata en oSturmabteilung (SA) dirichito en primeras porHermann Göring y dimpués porErnst Röhm y en a elite d'ista organización paramilitar, asSchutzstaffel (u SS) dirichita porHeinrich Himmler, encara que dende1923 dica1926 estioron prohibitos en o país. Contactó tamién con grupos d'ideolochía similar en o norte d'Alemanya ta expandir o suyo partiu taPrusia yBerlín.

En as eleccions anticipadas a oReichstag d'o11 de setiembre de1930, por primera vegata oNationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei tenió buenos resultaus, como tamién oKommunistische Partei Deutschlands. Os dos partius, chunto con oStahlhelm, Bund der Frontsoldaten paralizoron l'actividat lechislativa d'aRepublica de Weimar.

En1931 oNSDAP dió atro paso mas, establindo oFrent de Harzburg con oStahlhelm, Bund der Frontsoldaten y atros grupos nacionalistas líderatos porFranz von Papen yHjalmar Schacht (futuros ministros nazis) y tenió 11,34 milions de votos en primera vuelta y 13,42 en segunda vuelta contraPaul von Hindenburg (18,65 en primera y 19,36 en segunda vuelta), aduyato por os centristas y os socialdemocratas, yErnst Thälmann, candidato comunista (4,98 y 3,71 milions de votos).[1]

Asinas, en as eleccions a oReichstag d'o31 de chulio de1932, oNSDAP teneba 230 escanyos (de 608 deputados) y en as eleccions d'o6 de noviembre de1932 teneba 196 de 584 deputados. OStahlhelm, Bund der Frontsoldaten teneba 37 y 52.[1]

O30 de chinero de1933,Hitler accepta o puesto de canceller, encara que con a condición d'a celebración de nuevas eleccions. O4 de febrero de1933, una d'as suyas primeras mesuras ye a prohibición de bellos diarios d'ideolochíacomunista usocialista. O27 de febrero, bi ha un incendio en oReichstag (oincendio d'o Reichstag) por un choven comunistaneerlandés, encara que hue se creye que l'incendio estió obra d'os propios nazis. O28 de febrero, hitler dicta un decreto presidencial, oReichstagsbrandverordnung, que reduce as libertaz personals en o país, prohibindo oKPD y dando inicio a la detención d'os opositors politicos. Como en as eleccions d'o5 de marzo oNSDAP ni tien a mayoría absoluta (nomás un 44% d'os escanyos), Hitler detiene a os deputados comunistas, con a cual cosa ya teneba o 51% d'os escanyos. O23 de marzo, oReichstag vota una ley que atorga plenos poders a Hitler. O14 de chulio oNationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei se converte en o unicopartiu politico legal enAlemanya. O2 d'agosto de1934 muere o president d'Alemanya, o mariscalPaul von Hindenburg, y o puesto de president ye asumito por Hitler. Naixe asinas, encara que no haiga estado proclamato nunca oficialment, oTercer Reich.

Austria

[editar |modificar o codigo]

Belchica

[editar |modificar o codigo]

Bulgaria

[editar |modificar o codigo]
Bulgaria dimpués d'oTractau de Neuilly. En color narancha, os territorios perditos.

Bulgaria, que dende a suya independencia a finals d'osieglo XIX heba perdito muitos territorios y que salió redotada d'a suya participación en asGuerras balcanicas, prenió parte en aPrimera Guerra Mundial chunto a lasPotencias Centrals ta intentar recuperar-los, y estió redotada de nuevo. O suyo nacionalismo preteneba o control d'a rechión deMacedonya, aDobrucha y partes d'aTracia, ocupatos porpueblos eslaus amanatos a os bulgaros.

Dimpués d'a guerra, en1919, un Gubierno d'ezquierdas, conAleixandro Stamboliski (Partiu Campesín), prenió o poder y sinyó oTractau de Neuilly con osAliaus, encara que Bulgaria perdeba seguntes o Tractau a suya salida ta'amar Echea y bels territorios en aMacedonya, ceditos aGrecia y a o nuevo país deYugoslavia. Stamboliski fue asasinato en un sangrosogolpe d'estato d'Aleixandro Tsankov (Unión Nacional) en1923, golpe que contó con l'aduya d'o reiBoris III de Bulgaria.

O nuevo Gubierno de Tsankov fue depuesto en1934 por un golpe d'estato d'o partiu nacionalista, populista y conservadorZveno, tamién con refirme d'o rei Boris, encara que Tsankov establió en1932 un partiunacionalsocialista similar alNationalsocialistische Deutsche Arbeiterpartei d'Adolf Hitler. Antiparte, oZveno yera amanato a ofaixismo deBenito Mussolini.

Chapón

[editar |modificar o codigo]
Exercicios militars de l'Exercito estausunidense enShimoda, uno d'os trespuertos abiertos a o comercio estausunidense por aConvención de Kanagawa, en presencia d'o ninviato de l'emperador.Litografía de1856.
Ta mas detalles,veyer l'articloEra Meichiveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta mas detalles,veyer l'articloEra Taishoveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta mas detalles,veyer l'articloEra Showaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Encara que en osieglo XVI oChapón teneba contactoscomercials con os prencipals países d'Europa, comoEspanya,Portugal,Países Baixos,Reino Uniu uFrancia, oshogun prohibió ocristianismo en o país, y tamién os contactos con os europeus, restrinchitos a una unica zona comercial en a ciudat deNagasaki, tacomerciar conchinos yneerlandeses. A situación permaneixió asinas dica1854, con a intervención militar d'o comodoroestausunidenseMatthew Perry, que forzómanu militari l'acceptación por o Chapón d'a clamataConvención de Kanagawa. Seguntes ista convención, Chapón cedeba tres puertos a ocomercioestausunidense, conextraterritorialidat ta os chudicios contra os europeus y estausunidenses, aplicando-se o Dreito nacional en cuentas d'oDreito chaponés.

En oChapón, ista situación, que pensaban yera insoportable y humiliant, fació que bi hese una reacción contra o poder d'oShogunato Tokugawa. En noviembre de1867,Yoshinovu Tokugawa, o zaguershogun, cedeba o suyo poder, ubriendo asinas paso a a clamataEra Meichi (uPeriodo Meichi uRestauración Meichi).

En o periodo Meichi, o prencipal obchectivo d'o nuevo rechimen yera a modernización d'o país. Apareixió aindustria, desapareixió ofeudalismo y a casta d'ossamurai se transformó ta una nueva clase industrial u ta unExercito chaponés unificato, modernizato y conarmamentoeuropeu. En1885 s'establió oyen como moneda unificata d'o país y s'adoptó osistema metrico decimal y en1894 bi heban en Chapón 3.380km devías ferrias. S'estudioron asconstitucions d'atros países ta adaptar-las a Chapón y s'invitó a o país a cientificos, militars y d'atros profesionals ya aduyar a modernizar-lo.

Tamién se firmó un tractau de mugas con l'Imperio Ruso y un acuerdo de cooperación con l'Imperio Britanico.

A conquista dePekín en1900 en una pintura chaponesa.

En1894 o Chapón ya heba incorporato parte d'o sistema de valors occidental, incluyindo-ie ocolonialismo, y atacó aChina, en aGuerra Chino-Chaponesa, con a cual cosa s'anexionó aisla de Formosa en1895. En1900 prenió parte con as suyas tropas en a represión d'a clamataRevuelta d'os Boxers enChina y l'Exercito chaponés dentró enPekín con as tropas d'as potencias europeas.

Batalla de Tsushima: l'almirantHeihachiro Togo en o puent d'a suya nau.

En1902, oReino Uniu firmó un acuerdo d'alianza conChapón, ta frenar l'abance de l'Imperio Ruso en apeninsula de Corea y o norte de l'Oceano Pacifico. En1904, os rusos, seguros d'a suya victoria, facieron que o Chapón lis declarase a guerra, a clamataGuerra ruso-chaponesa. L'Armata Imperial Chaponesa y l'Exercito Imperial Chaponés redotoron a l'Exercito ruso, en batallas de gran importancia como en a batalla naval deTsushima u oseche de de Port-Arthur, a prencipal base naval rusa en amar Amariella.

Dimpués d'a redota rusa y d'a emerchencia de Chapón como una nueva potencia militar enAsia, Chapón ponió os suyos uellos en a suya expansión. Ta o norte ya no yera posible, porque o territorio yera ocupato por l'Imperio Ruso; ta l'este yeran osEstaus Unius y ta o sud, en asFilipinas yeran os Estaus Unius, atra potencia en expansión. Asinas, l'acción imperialista chaponesa estió entaChina, en as costas d'amar Amariella yManchuria y taCorea.

En1905 Chapón sinyó con oReino Uniu oTractau de Portsmouth, acceptando os britanicos una sustancial ampliación d'a potencia naval chaponesa. L'Armata Imperial Chaponesa construyió modernosvaixiellos basatos en modelos occidentals. En1907 se sinyoron d'atros alcuerdos conFrancia y con l'Imperio Ruso.

En1910 Chapón s'anexionóCorea, que estió asinas a segunda colonia d'o país, dimpués d'aisla de Formosa.

En1912 morió l'emperador Meiji y Chapón, con o nuevo emperador, dentró en a clamataEra Taisho, convertindo-se en una potencia militar important en puertas d'aPrimera Guerra Mundial.

En aPrimera Guerra Mundial, Chapón fació parte d'osAliaus, declarando a guerra a lasPotencias Centrals o23 d'agosto de1914. Por a suya distancia d'os frents de batalla, as tropas chaponesas no participoron en a guerra terrestre, encara que sí en bellas accions contra as bases alemanas enChina y en l'Oceano Pacifico, amás d'a protección de convois navals con l'Armata Imperial Chaponesa y d'o suministro de material militar. Ta evitar o suyo aislamiento, China declaró tamién a guerra a as Potencias Centrals.

Dimpués d'a guerra, en oTractau de Vesailles, oChapón s'apoderó d'as antigas colonias alemanas enAsia y l'Oceano Pacifico, encara que no podió apoderar-se de territorios chinos. Sí s'apoderó de bases enManchuria que antis yeran de l'Imperio Ruso, aprofitando d'a situación causata por aRevolución rusa en o país, dentrando enSiberia ta luchar contra l'Exercito Royo. Istos beneficios pareixioron muy chicoz a os nacionalistas chaponeses, que se vulcoron en a conquiesta deChina, que yera en situación de desgubierno.

Acto nacionalista d'exaltación patriotica enChapón.

China, dimpués d'a proclamación d'a Republica porSun Yat-sen en1912 y a participación d'o país en aPrimera Guerra Mundial, dentró en una situación caotica, y o país yera dominato por os clamatossinyors d'a guerra, que controlaban partis d'o país. Bi heba dos grupos politicos que intentaban rendrezar a situación: oKuomitang deChiang Kai-shek, politicament conservador, y oPartiu Comunista Chino, líderato porMao Cedong; istos dos grupos s'enfrontoron entre sí y con os sinyors d'a guerra, con os chaponeses aprofitando-se d'a situación, con a excusa depacificar o país y protecher a os ciudadans europeus y chaponeses.

Con a situacióncolonial enCorea y con a intervención militar en China, o Gubierno chaponés preteneba tierras ta instalar colons chaponeses y amás, extender a suya ideolochía de superioridat racial d'os nipons enAsia, con o corolario d'o suyo dreito a dominar tot o continent. Istas teorías preparaban a lucha conFrancia en as suyas colonias enIndochina, con oReino Uniu y a suyas colonias enIndia yMalaisia, con osPaíses Baixos y as suyas colonias enIndonesia y con osEstaus Unius y a suya colonia enFilipinas. O Chapón necesitaba toz istos territorios por as suyas materias primas y alimentos (petrolio,caucho,roz...) ta mantener o suyo esfuerzo militar en China.

Espanya

[editar |modificar o codigo]
Molimento aMiguel Primo de Rivera, odictador d'Espanya (1923-1930), enXerez de la Frontera.
Ta mas detalles,veyer l'articloDictadura de Primo de Riveraveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta mas detalles,veyer l'articloSegunda Republica Espanyolaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta mas detalles,veyer l'articloGuerra Civil Espanyolaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Dimpués d'a suya redota en1898 en aGuerra Hispano-Estausunidense a mans d'osEstaus Unius y a perdida d'os zaguers restos d'o suyo imperio colonial,Espanya se cerró en o dominio d'os territorios enAfrica d'o Norte que le concedió aConferencia d'Alchecira en1906, que yeran oProtectorau espanyol de Marruecos, con batallas y redotas como abatalla d'o Barranco d'o Lobo u abatalla del Gurugú contra osrifenyos, causantes de disturbios internos, como aSemana Trachica deBarcelona en1909. Asinas,Espanya no partecipó en aPrimera Guerra Mundial.

Sindembargo, a implicación de l'Exercito espanyol en a continua guerra colonial fació que os militars asumiesen o creixentnacionalismo espanyol no partidario d'o sistemademocratico en o país, apareixendo asinas en1923 ungolpe d'estato d'o cheneralMiguel Primo de Rivera, con refirme d'o reiAlifonso XIII, ta intentar evitar o creiximento d'osocialismo y d'oanarquismo en o país. Se creyó asinas adictadura de Primo de Rivera.

En1931 a situación d'o país, mesmo con pronunciamientos militars contra aMonarquía como enChaca (sublevación de Chaca en aviento de1930) fació que se proclamase aSegunda Republica Espanyola, dimpués d'a redota en aseleccions municipals d'o 12 d'abril de 1931 d'os partius politicos monarquicos.

A dreita politica espanyola, que no acceptaba o sistemademocratico, derivó ta ofaixismo con aFalange Espanyola de las JONS yJosé Antonio Primo de Rivera, fillo d'o dictador, dimpués de fracasar asanjurjada d'o cheneralJosé Sanjurjo en1932. O18 de chulio de1936, dimpués d'ungolpe d'estato fracasato, prencipió aGuerra Civil Espanyola. En ista guerra, combatioron tropas d'aWehrmacht alemana (aLechión Condor, que bombardeyó, entre d'atros lugars,Bielsa mientres abolsa de Bielsa) y d'oRegio Esercito italiano, en aduya d'o sublevatos.

Estonia

[editar |modificar o codigo]

En aPrimera Guerra Mundial, osalemans ocuporonEstonia, que yera parte de l'Imperio Ruso, dica noviembre de1918. En ixas, calendatas os alemans albandonaron o país, y dentró en Estonia l'Exercito Royosovietico. En as luchas, os estonios recebioron l'aduya d'antigos militars alemans, encuadratos en osFreikorps, amanatos a l'extrema dreita. O2 de febrero de1920, con oTractau de Tartu, aUnión Sovietica reconoixeba a independencia d'Estonia.

En osanyos 20 y primersanyos 30, o país yera unademocracia, con vinclos con atros países d'amar Baltica, prencipalment conFinlandia. Sindembargo, en1934, Estonia pasa a estar unadictadura, con o dictadorKonstantin Päts, autoproclamatoRiigihoida (protector d'o estato) en1937. OEesti Vabadussõjalaste Liit (Liga de Veterans d'a Guerra d'a Independencia), establito en1933, era unpartiu politico d'ideyasfaixistas, nacionalistas y antisovieticas, que refirmó a o president Päts.

Francia

[editar |modificar o codigo]

Con oTractau de Versailles,Francia recuperóAlsacia yLorena, territorios que heba perdito en1870 con aGuerra franco-prusiana, y que yeran uno d'os obchectivos prencipals d'o nacionalismo francés, encara que Alsacia yera un territorio deluenga alemana. Amás, ta evitar a recuperación d'Alemanya y a posibilidat d'una nueva guerra, yera Francia quien insistía en as clausulas que obligaban a os alemans a o pago d'indemnizacions de guerra.

A situación interna de Francia estió en ixasanyadas 20 economicament difícil, encara que muito millor que en Alemanya. Sindembargo, o nacionalismo francés de dreita derivó ta actitudes politicas amanatas a ofaixismo en bels partius y politicos franceses, comoAction Française,Camelots du Roi,Croix-de-feu,Charles Maurras,François de la Rocque uRobert Brasillach. Una parte important d'istas personas estió dimpuéscolaboracionista en1940-1945.

Aextrema dreita, organizada en cuantasLigas, intentó un difusogolpe d'estato mientres unamanifestación convocata enParís o6 d'octubre de1934, en os clamatosescaicimientos d'o 6 d'octubre de 1934. Iste golpe u a percepción por as ezquierdas de un golpe fallito fació que a ezquierda politica francesa s'uniese, creyando oFrent Popular francés, que ganó as eleccions de1936, establindo mesuras de gran importancia social, como as vacacions pagatas.

Os Gubiernos d'oPartiu Radical y d'o Frent Popular no colabororon con a esfensa d'aSegunda Republica Espanyola en aGuerra Civil Espanyola, por temor a provocar un ataque d'oTercer Reich deHitler y d'aItalia deMussolini.

Grecia

[editar |modificar o codigo]

En asGuerras balcanicas de prencipios d'osieglo XX,Grecia heba adquirito bels territorios, adquisicions completatas con oTractau de Sèvres, seguntes o cualTurquía cedeba a Grecia bels territorios enAsia, comoEsmirna, y con oTractau de Neuilly, seguntes o cualBulgaria cedía aTracia Ocidental, con as costas d'amar Echea yTesalonica. Sindembargo,Mustafa Kemal Atatürk no acceptó o Tractau y prencipió aGuerra Greco-turca, que concluyó con os acuerdos en aConferencia de Lausana (Tractau de Lausana) en1923, seguntes os cuals Turquía recuperó toz os territorios que heba perdito antis.

Antiparte, bi habió en o país unareforma agraria, ta acomodar a os campesins griegos fuixitos de Turquía, d'osBalcans y d'aUnión Sovietica.

En1924 se proclamó a Republica en o país, dimpués d'ungolpe d'estato pro-monarquico fracasato d'Ioannis Metaixas, derrocando a o reiChorche II, y o país dentró en un periodo de luchas politicas entre osvenicelistas republicanos d'Eleftherios Venizelos y os monarquicos. En1935 se restablió a Monarquía, y en1936 s'instauró o rechimenfaixista d'o cheneralIoannis Metaixas, con aduya d'o rei.

Italia

[editar |modificar o codigo]

Letonia

[editar |modificar o codigo]

Lituania

[editar |modificar o codigo]

Hongría

[editar |modificar o codigo]

Polonia

[editar |modificar o codigo]

Reino Uniu

[editar |modificar o codigo]

Rumanía

[editar |modificar o codigo]

Rusia

[editar |modificar o codigo]

Servia

[editar |modificar o codigo]

Turquía

[editar |modificar o codigo]

Unión Sovietica

[editar |modificar o codigo]

Minorías no estatals

[editar |modificar o codigo]
Eslovacos
[editar |modificar o codigo]
Bosnios
[editar |modificar o codigo]

Bosnia-Hercegovina fue adhibita a lo Reino d'os Serbios, Croatas y Eslovenos a fins de 1918. Mientres o gubierno d'o estato recientment constituito preneba o control deBosnia-Herzegovina osbosnios musulmans cayoron vitimas d'os voluntariosserbios que saqueyaban o territorio. Muitos musulmans se'n fuoron taTurquía. Una vegata que l'orden yera establito en a propaganda nacionalista serbia os musulmans yeran presentatos como galbans, maltraballas y inutils y que lis caleva rehabilitación pa recuperar a identidat serbia. En a reforma agraria de1919 espropioron a los propietarios musulmans. Os musulmans de totas as clases socials creyan un frente unito, a Organización Yugoslava, conseu enSarajevo. En 1929 Bosnia-Hercegovina desapareixe como entidat administrativa y ye repartita en cuatrebanovinas con unas mugas que preban de deixar a los bosnios musulmans como minoritarios en cadaguna. Os musulmans no podeban influir sobre o gubierno, dominato por o centralismo serbio. Os musulmans optoron por o yugoslavismo, que lis ofreixeba un refuchio entre os nacionalismos serbio y croata.

Croatas
[editar |modificar o codigo]

Os dirichents politicos croatas participan en o Comité nacional formato mientres aPrimera Guerra Mundial en Londres, dimpués en o Consello nacional de Zagreb d'octubre de1918. O29 d'octubre de1918 a Dieta proclama a independencia de Croacia y dimpués a unión a lo Reino d'os serbios, croatas y eslovenos l'1 d'aviento. A fitación d'as mugas d'o nuevo reino afecta a los croatas.

Por o norte en 1920 Hongría se vei obligata por oTractau de Trianón a ceder o districto de Mur, habitato por croatas en o sud y una porción deBaranya (a lo sud-este dePécs).

En o sud Yugoslavia y Italia se disputan Istria y Dalmacia. En 1919 uns voluntarios italiants prenenFiume, y ye declarata ciudat libre. En 1920 o tractau de Rapallo atribuyeChadra, totaIstria y bellas islas d'a redolata a Italia. En 1922 a Italia faixista ocupaFiume, feito reconoixito por Yugoslavia en 1924 por l'Alcuerdo de Roma.

Si os croatas heban estato adeptos d'o ilirismo, os serbios teneban atra conceción de Yugoslavia, considerando que conseguiban a "Gran Serbia". Os nacionalistas serbios consideraban que fendo parte Serbia d'o bando vencedor, teneban dreito a gobernar sobre os atros pueblos eslaus de Yugoslavia, que heban estato en l'Imperio Austrongaro, on no yeran independients. Dimpués de 1918 os croatas se troboron ensopinatos en una "Gran Servia", en cuenta d'a Yugoslavia que heban deseyato. En o periodo d'entreguerras amaneixió por primera vegata l'odio a los serbios, que dominaban o gubierno. O centralismo serbio fa que os croatas queden desencantatos con oilirismo u oyugoslavismo. En 1925 ye engarcholatoStjepan Radic, cabo d'o Partiu Campesín Croata, y ye asasinato en o mesmo Parlamento en 1928. En 1933 o suyo succesor Macek tamién ye engarcholato. Ye o inte que amaneix o movimientoustaixa un movimiento nacionalista croata d'inspiración faixista baixo a dirección d'Ante Palevic. O 9 d'octubre de 1934 osustaixas asasinan a lo reiAleixandre de Yugoslavia. Cuan se desfaChecoslovaquia os serbios y croatas alcuerdan creyar aBanovina Autonoma de Croacia, y una parte de Bosnia con población croata (Posavina yHercegovina occidental sobretot) pasa a fer parte de Croacia. Macek pasa a fer parte d'o gubierno yugoslau en 1941.

O nazismo alemán

[editar |modificar o codigo]

O militarismo chaponés

[editar |modificar o codigo]

Inoperancia d'a Sociedat de Nacions

[editar |modificar o codigo]

A Sociedat estió establita dimpués d'aPrimera Guerra Mundial con o prencipal obchectivo d'evitar una atra guerra mundial. Con ista sociedat es creyeba que os conflictos es podeban de resolver de forma diplomatica potenciando a colabolación entre os países y sin necesidat de conflictos armatos ni mortaleras. amás amás atros obchectivos yeran amillorar a condicions de vita en tot o mundo.

Os prencipals problemas estioron a mancanza d'un exercito propio y a dificultat ta fer asambleas chenerals, que facioron que no es podeban solucionar conclictos como aInvasión de Manchuria, aSegunda Guerra Italo-Etíope y aGuerra Civil Espanyola entre d'atros.

Alemanya deixó a sociedat en1933, siet anyos dimpués d'a suya admisión, iste anyo tamién surteChapón y cuatre anyosItalia, toz ellas potencias faixistas, a sociedat no podió impedir o rearme d'Alemanya, ni el expansionismo faixista y o principio d'a Segunda Guerra Mundial deixó a sociedat sin efecto. O19 d'abril de1946, una vegata terminata a guerra y en a suya zaguera sesión se disuelve, transfiriendo-i-e as suyas funcions, servicios, y propiedaz a l'Organización d'as Nacions Unidas, establita en aConferència de Ialta l'anyo 1945.

Aislacionismo estausunidense

[editar |modificar o codigo]

Os antecedents d'o conflicto

[editar |modificar o codigo]

Invasión de Manchuria y guerra en China

[editar |modificar o codigo]

Annexión d'Austria

[editar |modificar o codigo]

Guerra Civil Espanyola

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloGuerra Civil Espanyolaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Annexión de Checoslovaquia

[editar |modificar o codigo]

Os países en conflicto

[editar |modificar o codigo]

Teatros d'operacions militars

[editar |modificar o codigo]

O desarrollo d'a guerra

[editar |modificar o codigo]

Guerra en Europa, Africa y Orient Meyo

[editar |modificar o codigo]

Guerra en Extremo Orient y l'Oceano Pacifico

[editar |modificar o codigo]

Consecuencias d'a guerra

[editar |modificar o codigo]

Organización d'as Nacions Unidas

[editar |modificar o codigo]

ASociedat de Nacions no aconsiguió prevenir o principio d'a Segunda Guerra Mundial y una vegata teminata a guerrra, as nacions integrants y as partecipants d'a Segunda Guerra Mundial creyoron l'Organización d'as Nacions Unidas ta prevenir guerras y solucionar conflictos y problemas internacionals.

Crimens de guerra

[editar |modificar o codigo]

Aragoneses en a Segunda Guerra Mundial

[editar |modificar o codigo]

Bibliografía

[editar |modificar o codigo]
  • (es) Diego Gaspar Celaya.Republicanos aragoneses en la Segunda Guerra Mundial. Una historia de exilio, trabajo y lucha (1939-1945). Prensas Universitarias de Zaragoza y o Departamento d'Educación, Cultura y esporte d'o Gubierno d'Aragón, 2010.ISBN 978-84-92582-17-4.

Se veiga tamién

[editar |modificar o codigo]

Vinclos externos

[editar |modificar o codigo]

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. 1,01,1(es) Kinder, Hermann y Hilgemann, Werner:Atlas Histórico Mundial, Ediciones Istmo,Madrit, 5ª edición, octubre de1971.
Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Segunda_Guerra_Mundial&oldid=2339878"
Categoría:
Categorías amagadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp