Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Federación Rusa Российская Федерация Rossiiskaya Fiedieratsiya
A historia de Rusia prencipia con oseslaus orientals. Ospueblos eslaus apareixioron como grupo etnico enEuropa entre os sieglosIII yIV.[2] Establito y gubernato por osvikingos y os suyos descendients, o primer estau eslau oriental, aRus de Kiev, surtió en osieglo IX, y adoptó lo cristianismo de l'Imperio Bizantín en988, prencipiando asinas a sintesi d'as culturas bizantina y eslava que definirba la cultura rusa d'os siguients mil anyos.[3] A Rus de Kiev se desintegró y as tierras fuoron dividitas entre chicoz estaus feudals. O succesor mas poderoso estió loGran Ducau de Moscú, que estió a fuerza prencipal d'o proceso de reunificación rusa en a suya luita d'independencia en contra d'aHorda d'Oro. Moscú reunificó, china chana, os prencipaus rusos que la rodiaban y a la fin dominó lo legato cultural y politico d'a Rus de Kiev. En osieglo XVIII, ya s'heba estendillato por meyo d'as conquiestas, as anexions y as exploracions y se transformó en l'Imperio Ruso, que s'estendillaba dendePolonia dica l'ueste a l'oceano Pacifico. Rusia se convirtió en o país constituyent mas gran d'aUnión Sovietica, oEstau socialista constitucional mas gran d'o mundo y superpotencia mundial, dica la suya desaparición a la fin d'aGuerra Fría.
Con a disolución d'a Unión Sovietica en1991, s'establió a Federación Rusa, pero ye reconoixita como a personalidat legal de continidat d'a Unión Sovietica. Asinas, Rusia ye miembro permanent d'oConsello de Seguridat d'as Nacions Unidas y miembro prencipal d'aComunidat d'Estaus Independients. Rusia ye un país conarmamento nucleyar y tien a reserva d'armas de destrucción masiva mas gran d'o mundo.
Planas de Siberia Occidental, orío Vasyugan.Río amán de Saranpaul.OElbrús ye o punto mas alto de Rusia.
Rusia ye situata entre Europa oriental y Asia septentrional (chusto a divisoria entre os dos continents, a cordelera d'osUrals, se troba en territorio ruso), y en l'extremo oriental ye deseparata d'o estauestausunidense d'Alaska por oestreito de Bering.
Rusia s'estendilla a traviés d'a mayor parti d'o norte d'Eurasia y, por tanto, existen una gran variedat de paisaches y climas. A mayor parti d'o paisache consiste en planas granizas, tanto en a parti europea como en a parti asiatica que son amplament conoixitas como, por eixemplo,Siberia. Istas planas son, mas que mas,estepa a lo sud y selvas densas a lo norte, con atundra a lo largo d'a costa d'o norte. Se troban cadenas montanyosas a lo largo d'as mugas d'o sud, como loCaucas (a on que se troba oElbrús, o punto mas alto de Rusia con 5.633metros d'altaria) y l'Altai. A l'este bi ha la sierra deVerkhoiansk y osvolcans d'apeninsula de Kamtchatka. En a parti central i son osUrals, que son a división prencipal entre Europa y Asia.
Seguntes as estimacions preliminars, apoblación rusa l'1 de chinero de2007 yera de bels 142 millons de personas. En 2007, a población heba baixato un 0,17% y en 2006 un 0,37%. Rusia ye una sociedat diversa y multietnica, bi ha mas de 120 grupos etnicos y indichenas.[4] En 2006 186.380 inmigrants plegoron a Rusia, d'os cuals un 95% proveniban d'os paises d'aComunidat d'Estaus Independients, muitos d'els de parla rusa. Encara que a población rusa ye relativament gran, adensidat de población ye muit baixa, debito a la extensión territorial d'o país. A mayor parti d'a población se concentra en a Rusia europea amán d'osUrals y a lo sud-ueste deSiberia. Un 73% d'a población yeurbana.[5] Seguntes os datos d'o censo de 2002, as ciudaz mas grans d'o país sonMoscú (10,1 millons) ySant Petersburgo (4,7 millons). Once ciudaz mas tienen una población d'entre 1 y 2 millons d'habitants:Chelyabinsk,Kazan,Novosibirsk,Nizhny Novgorod,Omsk,Perm,Rostov d'o Don,Samara,Ufa,Volgograd yYekaterinburg.
O maximo de población rusa goso estar de 148,7 millons d'habitants en1991,[6] pero dende allora la población ha ito baxando; de feito en 2007, o numero de muertos estió superior a lo numero de naixencias.[7] Atasa de creiximiento poblacional estimata ta 2008 ye de –0,474%.[8] As causas prencipals d'o creiximiento negativo d'a poblavión son una altatasa de mortalidat y una baixatasa de natalidat (de 16 por cada mil habitants y d'11 por cada mil habitants respectivament).[8] Manimenos, oMinisterio de Salut de Rusia preveye que en2011 as tasas de natalidat y mortalidat serán iguals.[9]
Se parlan en Rusia cuasi 100 luengas diferents.[10] Seguntes o censo de 2002, amás d'oruso, luenga oficial parlata en toz ossubchectos federals, se i parlan tamién otartaro (5,3 millons de personas) y l'alemán (2,9 millons).[11] Oruso ye a unica luenga oficial d'o estau, pero a Constitución atorga a lasrepublicas o dreito a escullir a suya luenga propia cooficial con o ruso.[12] Atamas d'a suya extensión (o ruso ye a luenga mas estendillata cheograficament d'Eurasia) a luenga ye relativament homochenia. O ruso ye aluenga eslava con o numero mas gran de parlants.[13] O ruso ye una d'as seis luengas oficials d'asNacions Unidas.
Rusia ye una sociedat diversa y multietnica. Osrusos forman un 80% d'a población total d'a Federación Rusa. Con tot y con ixo, i viven mas de 120 grupos etnicos. Belluns d'istos pueblos son muit chicoz, con menos de 1000 individuos; de feito, amás d'os rusos nomás ostartaros, osucraineses, oschuvaixes, osbaixkirs, oschechens y osarmenios superan o millón de personas.[2] A Federación Rusa reconoixe a diversidat etnica en estar formata por 21 republicas de minorías, 10 districtos autonomos y una rechión autonoma. En istas rechions, a nacionalidat eponima, manimenos, ye inferior, en numero, a los rusos que i viven.[2] Bellas minorías nacionals demandan mayor autonomía u y incluso a independencia.
OCristianismo, oIslam, oBudismo y oChudaísmo son asrelichions tradicionals de Rusia y consideratas, seguntes una lei aprobata en1997, como parti d'o"herencio cultural" d'o estau.[14] AIlesia Ortodoxa Rusa ye a relichión dominant.[15] Seguntes una enquesta realizata por o Centro d'Investigación d'Opinión Publica Ruso, un 63% d'os encuestaus se consideraban rusos ortodoxos.[16] Manimenos, nomás un 15-20% ye practicant; unatro 10-15% practica o Islam.[8] Un gran porcentache d'a población rusa no ye practicant u yeatea uagnostica, un legato d'o suyo pasato sovietico.[8]
Antes d'osieglo I, as vastas tierras de Rusia meridional estioron pobladas por cuantas tribus, muit dispersas por l'immenso territorio, como osproto-indoeuropeus yescitas. Entre osieglo III ysieglo VI as estepas estioron asolatas por ondadas succesivas d'invasions nomadas, dirichidas por tribus que a ormino continarían a suya abance dicaEuropa, como estió o caso d'oshunnos yavaros.
Osturcos y oscazacos reinoron as estepas mas baixas d'a cuenca d'aVolga entre os marsCaspia yNegro enta osieglo VIII. Destacoron por as suyas notorias leis de tolerancia cosmopolita. Osgazaros estioron a connexión comercial prencipal entre o Baltico y l'imperio musulmánAbasí radicaus enBagdad. Se convirtioron en importants aliaus de l'Imperio Bizantín y emprendioron una serie de guerras exitosas contra osCalifatos arabes.
En ista yera, o termin "Rhos" u "Rus" estió primer aplicau a osvaregos y dimpués tamién a os eslaus que habitaban a rechión. En o periodo d'osieglo X aXI aRus de Kiev u Rusia medieval plegó a estar o prencipau mas gran en Europa y un d'os mas prospers, a causa d'o comercio diversificau tanto con Europa como con Asia. a obridura de nuevas rutas d'o comercio con Oriente en o tiempo deAs Cruzadas contribuyó a la decadencia y a la fragmentación d'o prencipau a fins d'osieglo XII.
En o periodo d'osieglo XI yXII, as incursions constants d'as tribus turcas nomadas, como ospolovtsy y ospacinacos, levoron a la migración masiva d'as poblacions eslavas, d'o sud fertil a las rechions d'o norte, conoixius comoZales'e. Os estaus medievals d'aRepublica de Novgorod y oPrencipau de Vladímir-Súzdal surtioron como sucesors d'oRus de Kiev. Mientres, o curso mediano d'o río Volga yera dominau por o estau musulmán deBulgaria d'o Volga. Como muitas atras partes deEurasia, istes territorios fuoron invadius por osmongols, formando o estau d'aHorda Dorada que saqueyaría os prencipaus rusos entre mas de tres sieglos. Amán d'a metat d'a población rusa morirá entre a invasión mongola; posteriorment conoixius como ostartaros, gubernarán as extensions meridionals y centrals de Rusia mientres que os territorios actuals deUcraína yBelarrusia serán incorporaus a oGran Ducau de Lituania yPolonia, dividindo asinas a oseslaus orientals entrebelarrusos a o norte yucraineses a l'ueste.
Igual que en osBalcans, o movimiento nomada retrasó o desarrollo economico y social d'o país. Manimenos, aRepublica de Nóvgorod de conchunta con a ciudat dePskov retenioron bel grau d'autonomía entre o tiempo d'ayunta mongola y podioron en gran parte privar as atrocidaz que afectoron a la resta d'o país. En l'anyo1240, a Republica de Novgorod, dirichida porAlexánder Nevsky (1220-1263), refusó os intentos d'os cruzaus chermanicos d'aOrden Teutonica de colonizar a rechión.
A diferencia d'o suyo lider espiritual, l'Imperio Bizantín, Rusia, baixo o liderache deMoscú, podió revivir y organizar a suya propia guerra de la reconquiere, subchugando finalment a os suyos enemigos y anexando os suyos territorios perdius. Dimpués d'a caita deConstantinoble en1453, a Rusiamoscovita queda como o solo estau cristiano funcional en a buega d'Europa Oriental, adquirindo asinas o dreito de reclamar a succesión a o legato de l'Imperio romano d'Oriente. Encara baixo o dominio d'os mongol-tartaros, o Ducau de Moscú prencipió a afirmar a suya influencia en Rusia Occidental en o prencipio d'osieglo XIV. O resurchimiento espiritual, emparau por a Ilesia Ortodoxa y santoSergio de Rádonezh, aduyó a o Ducau de Moscú a redotar a os mongolo-tartaros en aBatalla de Kulikovo en1380.
Ivan IV "O Terrible" (1530-1584) mete fin a o control d'os invasors, consolidando rechions cercanas baixo o dominio deMoscú. Ye o primer en tomar o titol de "Gran Duque de Todas as Rusias".
A'l prencipio d'osieglo XVI, o Estau ruso prenió como fiques prencipals recuperar toz os territorios perdius a consecuencia d'a invasión mongolo-tartara y protecher a zona fronteriza meridional contra os ataques d'ostartaros de Crimea (As Guerras Ruso-De Crimea) y de cualques lugars turcos. Os fidalgos, recibindo una sinyoría d'o sobirán, estioron obligaus a servir en l'exercito. O sistema d'a sinyoría plegó a estar la base ta a caballería noble. En1547,Ivan IV fue coronau oficialment como o primerZar de Rusia. Entre o suyo reinau, Ivan IV anexionó rechions deKazán yAstracán entre atras y transformó Rusia en un estau multietnico. Iván IV promulgó un nuevo codigo de leis (Sudebnik de1550), establindo o primer cuerpo representativo feudal (Zemsky Sobor) y introdució a autochestión local en as rechions rurals. A zaguers d'o sieglo,cosacos rusos fundoron os primers establimientos enSiberia Occidental. O suyo reinau tamién estió marcau por a larga y fracasada guerra contra a coalición de Polonia, Lituania y Suecia ta l'acceso a o comercio a traviés d'amar Baltica.
Iván levó a cabo una serie de porgaduras en a aristocracia feudal, probablement provocadas por a traiduría por parte de principeKurbsky, por as cuals dentró en a historia como "O Terrible". Dimpués d'a suya muerte os fracasos militars, as epidemias y as pobrascullitas debilitoron o Estau, ostartaros de Crimea creman a ciudat de Moscú. a muerte d'os fillos d'Iván combinau con o fame de1601-1603 levan a la guerra civil y a la intervención estranchera.
Dimpués de ditas reformas, Rusia obtenió poder en Europa.Catarina a Gran, que gubernó entre1762 a1796, continó os esfuerzos de Pero I ubicando a Rusia como un d'os grans poders europeus. Como eixemplos d'a participación europea en osieglo XVIII, se destacan aGuerra de Succesión Polaca y aGuerra d'os Siet Anyos. Dimpués d'a división de Polonia, Rusia adquirió os significativos territorios d'o ueste, os cuals se trobaban poblaus prencipalment por personas de relichiónortodoxa. A consecuencia d'as guerras contra l'Imperio Otomán, Rusia augmentó as suyas buegas dica omar Negro tenendo como objetivo a protección d'a rechión cristiana d'os Balcanes contra os turcos. En1783, Rusia y o Reino cheorchiano (que fue devastau cuasi totalment por as invasions persas y por os turcos) sinyoron otractau de Georgievsk seguntes o cualCheorchia (Kartl-Kakheti) recibió a protección de Rusia.
En1812, habendo reuniu cuasi meyo millón de soldaus franceses y provenients d'os suyos atros estaus conquerius en Europa,Napoleón invadió Rusia. Manimenos, dimpués de tomar Moscú, fue forzau a retirar-se enta Francia. Cuasi o 90% d'as fuerzas invasoras murioron en as batallas con l'exercito ruso, a causa d'os guerrillers, y o crudo hibierno. Os exercitos rusos rematoron a persecución de l'enemigo tomando a suya capital,París.
Os oficials d'as guerras napoleonicas levoron a Rusia las ideyas d'o liberalismo y mesmo procuroron reducir os poders d'o zar entre a rebelión frustrada d'osdekabristas en1825, a cual fue seguida por cuantos decenios de represión politica. Unatro d'os resultaus d'as guerras napoleonicas, estió a constitución deBesarabia, y deFinlandia en l'Imperio Ruso, y a creyación d'o Congreso Polonia. a permanencia d'aservitut y as politicas conservaderas deNicolau I de Rusia estorboron o desarrollo de l'Imperio Ruso a meyaus d'osieglo XIX. Como resultau, o país fue redotau en aGuerra de Crimea (1853-1856) por una alianza de poders europeus mayors que incluiban aGran Bretanya,Francia, l'Imperio Otomán yPiamonte-Cerdenya.
L'actividat revolucionaria moderna en l'Imperio Ruso prencipió con a Rebelión Decembrista de1825, y encara que aservitut fue abolida en 1861, lo fuo en termins desfavorables ta os labradors y sirvió ta animar a os revolucionarios. Un parlamento, aDuma estatal, fue establiu en1906, dimpués d'a Revolución de 1905, pero o malestar politico y social siguió. Estando agravau entre aPrimera Guerra Mundial por o fracaso militar y a escaseza d'alimento en as ciudaz prencipals.
O succesor deNicolau I de Rusia,Aleixandre II (1855-1881) fue forzau a emprender una serie de reformas completas y publicó un decreto abolindo aservitut, en1861. As grans reformas d'o reinau d'Aleixandre II dirichioron cada vez mas rapido o desarrollo y as tentativas d'o capitalistaSerguéi Witte enta a industrialización. Una atmosfera de eslaufilia yera en augmento, liderata por a victoria de Rusia en aGuerra Ruso-Turca, a cual forzó a l'Imperio Otomán a reconoixer a independencia de Rumanía, de Serbia y Montenegro, y l'autonomía de Bulgaria.
O fracaso de las reformas y a supresión de lo agrario a consecuencia d'o creiximiento d'a intelectualidat liberal, fomentó a continuidat d'os problemas. En a vispra dePrimera Guerra Mundial, a posición d'o ZarNicolau II y a suya dinastía pareixió precaria.
O gubierno ruso no querió participar en aPrimera Guerra Mundial, pero sentiba que a sola alternativa yera l'acceptación d'adominación alemana d'Europa. Rusos de clase alta y burgueses aduyoron en o esfuerzo de guerra d'o rechimen. Labradors y treballadors, en cambio participoron con muito menos entusiasmo debant d'a situación.Alemanya teneba un exercito que levaba a debantera en Europa y un enorme poder industrial, tenendo amás a Austria y l'Imperio Otomán como os suyos aliaus en a guerra. Consecuentment, Rusia fue forzada a luitar en atras tres guerras y en a guerra anglesa simultaniament. Baixo istas circumstancias o esfuerzo ruso en a guerra estió impresionant. Habendo ganau cuantas grans batallas en1916, l'exercito guardó distancia cuan esclató aRevolución rusa de 1917, en parte por razons economicas, pero prencipalment porque a desconfianza publica ya existent enta o rechimen creixió por a corrupción y a traiduría. Muitas historias estioron inventadas u enormement exacheradas, tal como a creyencia que un mistico,Grigori Rasputín, tenió gran influencia politica dentro d'o Gubierno. O que importó, manimenos, fuo que se creyoron as remors.
Tot y que Rusia se industrializaba rapidament, tasament una chicota parte d'a población, mas que mas nobles y cualques industrials, teneban buenas condicions de vida. Os labradors yeran pobres y, encara queAleixandre II heba feito una chicota la reforma agraria, lis yera muit dificil d'acceder a la propiedat d'a tierra. As succesivas redotas en as batallas mientres aI Guerra Mundial y o descontento cheneralizau d'a población levoron a que a economía interna prencipiase a deteriorar-se, la cual cosa condució a o caos social y a cuantas rechiradas y intentos revolucionarios. Istas revolucions tienen dos calendatas:1905 y1917. En arevolución de 1905 prencipió a fin d'a era zarista, cuan Rusia fue redotada inasperadament porChapón en una guerra entre istos dos países, aGuerra Ruso-Chaponesa. Chapón yera un país chicot y feble a rantecnolochico, y isto espantó a o zarNicolau II y afectó a la suya popularidat. Igualment, en1905 un grupo de treballadors elaboró una petición a o zar exichindo reformas economicas y socials. O movimiento fue violentament reprimiu por as tropas d'o zar, qui dioron muerte a alto u baxo 1.000 d'os treballadors. Ixe episodio fue conoixiu como "Domingo Sangroso", a partir d'él se formoron os primersSoviets.
O poder d'os sovieticos y a influencia d'arevolución de 1905 se fue feblando en os anyos siguients; manimenos, con a dentrada de Rusia en aPrimera Guerra Mundial, as condicions de vida de gran parte d'a población empiororon drasticament, chenerando as condicions ta nuevas rechiradas que darían orichen a laRevolución de febrero de1917, a onsocial-revolucionarios,mencheviques,cadets ybolcheviques intentoron dar -por separau- con nuevas formulas de gubierno ta Rusia, dando puesto a una breuRepublica d'inspiración occidental, estando-ne o suyo maximo liderAlexander Kerensky. Iste nuevo orden no prosperó, prencipalment, a la oposición d'os liders rusos d'a nueva republica a la marcha de Rusia d'a guerra, la cual cosa favoreixió a osbolcheviques que, encara que yeran una minoría politica entre os partius d'a epoca, yeran os solos que esfendeban a salida d'a guerra de traza intransichent; d'ista traza se dio orichen a larevolución d'octubre de1917, d'inspiración bolchevique, y a la posterior conquiesta d'o poder por parte d'os soviets lideratos porLenin yTrotsky, que creyoron oPartiu Comunista dando asinas os primers trangos ta a formación d'aUnión Sovietica.
Con a vistoria d'a revolución de febrero, s'establió un Gubierno provisional liderato porAlexander Kerensky, que teneba o refirme d'una man deliberals y democratas y mesmo teneba a colaboración d'ossoviets; sindembargo, a ezquierda y a dreita teneban fundas diferencias en cuantos temas, mas que mas respective d'a conducción d'a politica de guerra: a dreita quereba continar fendo parte d'o bandoaliato y a ezquierda quereba albandonar a guerra.[17] En chulio de 1917 principió aOfensiva Kerensky enGalitcia, en oFrent Oriental, que remató en un fracaso (mesmo que l'Ofensiva Brusilov en1916) orichinando asinas un abance de l'exercito alemán que anunciaba o esvoldregamiento d'o frent, feito agravato por l'alto indice de desercions en as filas de l'exercito ruso.[18]
Dimpués d'una sublevaciónbolchevique fracasata en chulio de1917, o suyo lider,Vladimir Ilich Lenin (naixiu Vladimir Ilich Ulianov), fuyó aFinlandia por seguranza.[19] Allí escribió "O Estau y a Revolución", clamando a una nueva forma de gubierno basata en consellos d'os treballadors usoviets y instituindo a o poder sovietico esleito, como revocable en tot momento por os treballadors. Entre agosto y setiembre, o cheneralLavr Kornilov prebó de derrocar a o Gubiernomenchevique d'Alexander Kerensky en o ditogolpe de Kornilov y Kerensky demanó aduya y refirme a os bloqueviques, en cedindo-lisarmas y salvando asinas a situación en a capital,Petrogrado, encara que Kerensky perdió asinas o refirme d'os liberals rusos; antiparte, os bolcheviques plegaron a estar mayoría en Petrogrado y enMoscú.[20]
Lenin tornó aPetrograu en octubre, inspirando aRevolución d'octubre con o lema "Tot o poder ta os soviets!".Trotsky, president d'o Soviet de Petrogrado, dirichió o derrocamiento d'oGubierno Provisional dende l'Instituto de Smolny,[19] dende o6 a o8 de noviembre de1917. A la fin d'a Revolución rusa de 1917, una facción politica marxista clamó a os bolcheviques a tomar o poder en Petrogrado y Moscú baixo o liderache de Lenin. Os bolcheviques cambioron o suyo nombre enta Partiu Comunista. L'asalto y a capitulación d'oPalacio d'Hibierno en a nueit d'o7 a o8 de noviembre marcoron o prencipio d'o gubierno sovietico. Kerenski, redotato, albndonó a ciudat y marchó enta o exilio.[19]
O zarNicolau II y familia reyal fuoron asasinatos en Yekaterimburgo y con ixo remató a zaguera dinastía rusa. Entre un tiempo se creyó en a remor que a filla menor d'a familia, a princesa Anastasia, heba sobrevivito, remor que investigacions recients han desmentito.
Dimpués d'a victoria d'os bolcheviques, Rusia sufre una Guerra Civil (1918-1922) entre os partidarios d'a revolución bolchevique (Exercito Royo) y os suyos opositors (Exercito Blanco), istos zaguers, emparatos en cualques momentos d'a guerra, por diversas potencias foranas. Ta ganar, Lenin adoptó o lema d'o "Comunismo de Guerra", en drenando recursos d'a producción agricola ta proveyer a os soldatos. Con a victoria de l'Exercito Royo grans companyías privadas fuoron zarradas como, por eixemplo, a empresaSmirnoff.
Ta mas detalles,veyer l'articloUnión Sovieticaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
En plegar os bolcheviques en o Gubierno, teneban dos temas importants ta solventar: o primero, l'amenaza exterior a traviés de l'abance d'as tropas alemanas en oFrent Oriental; y o segundo, l'amenaza interior d'a oposición armata que lis feban atros movimientos politicos, mas que mas l'Exercito blanco contra-revolucionario.[21]
Ta solventar o primero d'istos problemas,Lenin sinyó a paz con asPotencias Centrals en oTractau de Brest-Litovsk, encara que acceptó importants perduas territorials a favor d'as Potencias Centrals y tamién acceptó a independencia de cuantos territorios que d'antis mas feban parte d'a Rusia zarista. Salvava asinas a supervivencia d'o mesmo rechimen revolucionario, con a cual cosa chustificó l'acceptación d'ixe tractau.[21]
Respective d'o segundo d'ixos problemas, se simplificoron a traviés de cuantosgolpes d'estau executatos por militars de dreita y refirmatos por l'almiranteAleksandr Kolchak que rematoron con bellos gubiernos d'os socialistas revolucionarios, oposatos a os bolcheviques y partidarios de Kerensky.[22] Prencipió asinas una contraofensiva d'os contra-revolucionarios a traviés de tot o país, esclatando asinas aGuerra civil rusa con aduya militar d'osAliaus, incluyindo-ie a oschaponeses que dentroron porSiberia a traviés deVladivostok; sindembargo, l'Exercito Royo establito porTrotsky redotó y fació fuera a las tropas aliatas y a os contra-revolucionarios, deixando asinas aLenin con as mans libres t'acotolar a os campesins aliaus con os social-revolucionarios que prebaban tamién de derrocar a o rechimen bolchevique.[22] En abril de1921 bi heba 165 exercitos en Rusia devantaus en armas contra os bolcheviques, d'os cuals os social-revolucionarios refirmaban 140.[23] Atamas d'os exitos militars y politicos bolqueviques, un elemento que estió clau en a suya victoria estió l'albandono d'a politica de confiscación d'alimentos y a suya substitución por a ditaNueva Politica Economica en ixe mesmo 1921.[24]
A victoria tenió un pre altismo: aGuerra civil rusa estió, dezaga d'arebelión taiping enChina en o sieglo XIX, a mas destructiva d'a historia, con mesmo mas victimas que en toz os frents d'a Primera Guerra Mundial, con 900.000 soldatos bolcheviques, 1.000.000 de soldatos d'os exercitos campesins y 8.200.000 victimas civils, amás d'os soldatos blancos, en numero encara desconoixito.[24]
A Unión Sovietica fue establida en aviento de1922 como a Unión d'as Republicas Sovieticas de Rusia (familiarment conoixida como Rusia Bolchevique),Ucraína,Belarrusia yTranscaucasia gubernadas, as tres primeras, por partius bolcheviques y a zaguera por o menchevique.
O levantamiento popular espontanio enPetrograu, en respuesta d'a caita d'a economía y a moral en tiempo de guerra, acabó con o derrocamiento d'o gubierno imperial en marzo de1917 (veyezRevolución de Febrero). A autocracia zarista fue reemplazada por oGubierno Provisional Ruso, que os suyos liders pensoron en establir unademocracia liberal en Rusia y continar participando en o costau d'aTriple Entente en aPrimera Guerra Mundial. Al mesmo tiempo, ta asegurar os dreitos d'a clase obrera, as asambleas de treballadors, conoixidas comoSoviets, naixen a lo largo de tot o país. Os bolcheviques, dirichius por Lenin, presionoron a favor d'una revolución socialista tanto en ditas asambleas como en as carreras, tomando o poder en o Gubierno Provisional en noviembre de1917 (veyerRevolución d'octubre). Solament dimpués d'a larga y sangrosa Guerra civil rusa de1918-1921, entre a cual s'aprebó a primeraConstitución sovietica de 1918 y que incluyó intervención estranchera en cuantas rechions de Rusia se afirmó o nuevo poder sovietico. Dimpués d'aGuerra Polaco-Sovietica de1919-1921, a "Paz de Riga" a prencipios de l'anyo1921 dividió os territorios disputaus deBelarrusia yUcraína entrePolonia y aRSFS de Rusia.
Lenin se convertió en o maximo lider d'o nuevo estau, aUnión Sovietica, en establindo-ie unadictadura. Sindembargo, en1922 principioron os suyos problemas de salut, y o problema d'a suya succesión en o liderache d'o país prencipió a estar obchecto d debat. En o suyo testamento d'aviento de 1922 desaconsellaba que lo succedeseStalin, en decindo que:[25]
O camaradaStalin, en convertir-se ensecretario cheneral, ha teniu un poder sin de limites en as suys mans, y estoi que fácil que no sepa siempre como fe-ne emplego adecuatament.
En chinero de1923 Lenin demanaba que o partiu emprenese accions ta fer fuera a Stalin d'o cargo de secretario cheneral y que lo substituise "cualsiquiera atra persona que sía superior a Stalin mas que mas en un aspecto: que sía mas tolerant, mas leyal, mas eDucau y mas atento con os suyos camaradas".[25] Sindembargo, Lenin morió en chinero de1924 sin que hese podiu fer fuera a Stalin. Stalin recibió o refirme deLev Kamenev yGrigori Zinoviev, que pensaban que o posible problema ta o nuevo estau sovietico yeraTrotsky y no pas Stalin; os tres establioron untriunvirato ta gubernar a Unión Sovietica.[25]
Entre1923 y1925 o triunvirato luitó de conchunto t'aislar a Trotsky y privar-lo d'a suyasinfluencias en o partiu y en o estau, pero dimpués de lograr iste obchectivo, dende 1925 Stalin s'alió on os elementos mas dretans d'o partiu (Nikolai Bukharin,Alexei Rykov yMikhail Tomsky) ta fer fuera a Kamenev y Zinoniev; ta rematar por expulsar a ixos elementos mas dretans en1929 y establir un control absoluto por parte de Stalin.[26]
En consolidar o suyo poder dende 1929, Stlin establió en aUnión Sovietica o ditostalinismo, unadictadura totalitaria basata en o rechimen de terror ta mantener-se en os suyos cargos, fendo emplegos masivos d'a policia politica d'o rechimen (aNKVD) y d'un sistema de "purgas" ta suprimir (mesmo fisicament) a os suyos opositors, en un sistema que s'estendilló d'alto en baixo a traviés de tot o sistema politico sovietico.[27]
Como a gran succesor d'aUnión Sovietica, l'esporte continua estando una parti muit important d'a sociedat Rusa. Entre os esportes practicatos y mes populars estan osesportes d'hibierno, achimnasia, l'atletismo, obasketbol, l'aixedrez, otenis y o fútbol iste zaguer con mes importancia dende a desaparición d'a Unión Soviética.
L'equipo ruso fue parcialment feito fuera d'osChuegos Olimpicos de Río 2016 y osChuegos Olimpicos d'hibierno de 2018 a causa d'os casos dedopache permitiu y organizau per o estau. A cualques atletas rusos se les permitió participar en os Chuegos Olimpicos de 2018 baixo una bandera neutral con o nombre d'Atletas Olimpicos de Rusia.
En esportes de motor dende l'anyo 2014 dica 2021, se fació oGP de Rusia deFormula 1, que se disputaba en a ciudat deSochi en ocircuito d'ixa ciudat y que se feba per as inmediaciones d'a Villa Olimpica. Pero deixó de disputar-se per la exclusión de Rusia d'as competicions esportivas y d'as sancions a lo país dimpués d'aInvasión rusa d'Ucraína de 2022, lo contracto d'o Gran Premio se dio per rematau, no disputando ni la edición de 2022 ni las posteriors.
1 Perteneix aEuropa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye enAsia.2 Territorio controlau por Israel y gubernau por l'Autoridat Nacional Palestina.