![]() | Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla. |
Penya Montanyesa | |
Situación | |
Situación | ![]() (Uesca) |
Latitut | 42º 31' 14" Norte |
Lonchitut | 0º 13' 55" Este |
Vértiz cheodesico | 21229 |
Cheografía | |
Cordelera | Sierras interiors pirenencas |
Sierra | |
Macizo | |
Altaria | 2291m |
Alpinismo | |
Primera puyada | |
Ruta mas fácil | Por «A Canal d'os Molinos», por o camín que naixe en a pista que comunicaOncins ySant Veturián. |
Mapa | |
Penya Montanyesa ye a denominación popular que recibe en acomarcaaragonesa deSobrarbe l'estremo occidental d'asierra Ferrera que se prolarga dica laval d'orío Cinca. Ha gosau estar sinyalada como uno d'os emblemas de Sobrarbe.[1]
A denominación gosa fer referencia a la estructura de a dita sierra, formada en a suya mayor parte por una gran formación sedimentaria decalsina, prefundament socavada porkarsts, que exposa una paret depenya de cualques cientos de metros d'altaria, visible dende muitos puestos en a comarca y os arredols por a suya elevada prominencia.
Anque l'estremo occidental d'a penya por o costau que mira ta a val d'a Cinca ye claro, no i hai garra consenso popular ta sinyalar en qué puesto remata por l'este el que puede decir-se propiamient penya Montanyesa y escomienza el que no sería ya si que simplament sierra Ferrera. Manimenos, en bels lugars de la man sud se i emplega o nombre «penya Montanyesa» ta referir-se a tot el que queda dende ocollau d'o Ueso Santo ta ponient; ixo ye dende a cabecera d'orío d'a Nata, en l'antigomunicipio d'oToledo d'a Nata (enA Fueva), dica lo cabo que sinyorea la val d'a Cinca por alto deLa Espunya, y se reserva la denominación «sierra Ferrera» bien ta nombrar toda la sierra u bien ta referir-se a la part que queda dende o collau dica lapunta Ferrera (en termin municipal d'a Foradada) que ye a zaguer altura y a on remata a sierra, ya a dintro d'a vecina comarca deRibagorza.
En a suyacima bi ha unvértiz cheodesico.
L'altura mayor que se puede contar en a penya ye opicón d'o Libro, con 2.291 metros, que tamién pasa por estar a punta mas altera de toda lasierra. Recibe iste nombre popular como consecuencia d'a colocación d'unacaixametalica en a que se i guarda un libro a on que os vesitants i pueden firmar. A segunda punta ye a ditapenya Madrit, con 2.267 metros.
O cuitiello d'a sierra comunica ixas dos puntas conA Tuca y apenya Foratata (curioso toponimo que ha fosilizau una forma muit sonora d'o participio de «foradar», desusada fa muitos anyos en a redolada) en una zona en a que a lumera d'a sierra se prolarga, con altitut cuasi constant, y que recibe o nombre de «sarrato Batalla», fendo referencia a una guerra mitica que diz que remató en iste punto.[2]
Dende a Foratata dica o collau d'o Ueso Santo, o cuitiello d'a sierra guarda una altitut d'entre 1900 y 2100 metros. En a part que se conoixe como «AEstiva» i destacan dos puntas, que son A Forquiella a primera, con 2.172 metros, y a punta d'a Estiva, de 2.165 metros.
Ta puyar t'a Penya i hai bellas rotas posibles. As principals sirven ta puyar ta'l picón d'o Libro, por estar l'altura mayor y que mas cosa en ha dau siempre a os aficionaus.
A rota mas frecuentada ye a que puya por a «Canal d'Os Molinos», que va dende l'antigotermin municipal d'os Molinos, chusto dende aermita d'o Pilar d'Oncins, a cualques cientos de metros d'oReyal Monesterio de Sant Veturián en a part d'a Fueva alta que se conoix como «Baixo Penyas». Ista rota puya en sentido oblicuo con o esquinazo d'a sierra, el que fa mas fácil l'ascensión pus se gosa salvar o desnivel en mas kilometros, anque a presencia de bel par detarteras en o camín (a que se diz «o cantal de a Nariz» y a que en dicen «As Gotelletas») fa que s'haiga de plantiar a puyada como un exercicio que precisa tener bella pericia.
Unaltra rota, ista la mas feriosa, ye a que se desvía en a mesma Canal d'os Molinos ta dir-se-ne a pillar a «Faixa' Toro», un estreto corredor que esnaviesa a meya altura por oscinglos a l'altaria deTorrolisa dica pillar unaltra vez terreno firme en a Canal "ancha" u «Canal Mayor». Ista rota reviste muito periglo, pus se resigue o cillo en a mas parte d'a suya lonchitut, por un corredor natural que tansament si be de tener tres u cuatro metros d'amplo en os puestos a on que mas amplo i ye, con a paret de penya por un costau y o cillo totalment vertical en debaixo por l'altro. Una vegada s'adube a la Canal Mayor por a dita faixa tan garrotera, s'accede a lo picón por o Cuello de Sens en ascensión por a tartera.
A tercer rota, y puede estar que a millor paisachisticament parlando, ye a que puya por a «Collada de Ceresa», dende iste portichón que comunica osolano deCeresa (en o municipio d'a Espunya, en a val d'a Cinca) con«A Valle» d'A Espunya. Por ista rota, se puya ta'l picón d'o Libro por o canto d'ubago, y s'asciende buens ratos con un desnivel muit acusau, por tarteras de buena cosa d'escamallo, lo que fa consellar muita prudencia cuan se fa conoraches u periglo que se'n i chire, y sobre tot cuan i hai bella acumulación denieu.