Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Hongría

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Hongría
Magyarország
Bandera d'HongríaEscudo d'Hongría
(En detalle)(En detalle)
Lema nacional: Garra1
Himno nacional:Himnusz (Isten áldd meg a magyart)
Situación d'Hongría
Situación d'Hongría
Capital
 •Población
Budapest
1.729.040
Mayor ciudat
Idiomas oficialsHongaro
Forma de gubiernoRepublica
Tamás Sulyok
Viktor Orbán
Independencia
- Declarata
- Reconoixita
d'Austria-Hongría
31 d'octubre de1918
31 d'octubre de1918
Superficie
 •Total
 •% augua
Posición 108º
93.030km²
0,74%
Población
 •Total (2023)
 •Densidat
Posición 95º
9.599.744
103 hab/km²
PIB (PPA)
 •Total (2007)
 •PIB per capita
Posición 51º
US$ 191.324 millons
US$ 19.026
MonedaForint (HUF)
ChentilicioHongaro/a[1] u machiar[1]
Zona horaria
 •enVerano
UTC+1
UTC+2
Dominio d'Internet.hu
Codigo telefonico+36
Prefixo radiofonicoHAA-HAZ, HGA-HGZ
Codigo ISO348 / HUN / HU
Miembro de:UE,OTAN,ONU,OCDE,OSCE
1 Lema historico:Regnum Mariae Patrona Hungariae

Hongría (Magyarország /ˈmɒɟɒɾoɾsaːg/ enhongaro) u a d'antis mas Republica d'Hongría[2] (Magyar Köztársaság /ˈmɒɟɒɾ ˈkøztaːɾʃɒʃaːg/ en hongaro) ye unpaís yestau d'Europa Central que fa parte d'aUnión Europea (UE) dende l'1 de mayo de2004.

Muga conAustria,Eslovaquia,Ucraína,Rumanía,Serbia,Croacia yEslovenia. Ye clamata localmentTierra d'os Magyar uMagyarország. Chunto conPolonia, Eslovaquia yChequia, forma ogrupo Visegrad de nacions. A suyacapital se troba en a ciudat deBudapest, a suyaluenga oficial ye l'hongaro y a suya moneda nacional ye oforint.

A suyapoblación ye de 9.930.915 habitants en unasuperficie de 93.030km², con unadensidat de población de 107 hab/km². Politicament, o país ye unaRepublicaparlamentaria, estando o suyo actualPresidentJános Áder y o suyo actualPrimer ministroViktor Orbán.

Dende o punto de gollata historico, o país ye depositario d'una luenga historia, que se basa dende a plegata en o suyo actual territorio d'osnomadas hongaros, que formoron o suyo primer estau en zaguerías d'osieglo IX convertindo-se en oReino d'Hongría en l'anyo1000 un reinocristiano. Dende ixas envueltas dica meyaus d'osieglo XVI o reino d'Hongría estió una d'as potencias dominants enEuropa Central, encara que dende alavez pasó a mans d'osHabsburgo. Deseparau d'xa dinastía, se convertió en una republica (mesmo que con a perdua d'una part important d'o suyo territorio) con oTractau de Trianon en rematar aPrimera Guerra Mundial. País aliau d'oTercer Reich mientres aSegunda Guerra Mundial, fació parte en a posguerra d'oPacto de Varsovia dica adisolución d'a Unión Sovietica.

Actualment o país fa parte d'aUnión Europea, d'aOTAN, d'aONU, d'aOCDE y d'aOSCE, con una ampla presencia internacional.

Cheografía

[editar |modificar o codigo]
Val d'orío Zagyva
Ta mas detalles,veyer l'articloCheografía d'Hongríaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Cheografía fisica

[editar |modificar o codigo]

Hongría se puet dividir en tres zonas prencipals: o norte montanyoso (con tozals y montanyas baixas amán d'a muga eslovena, a mas alta d'as cuals ye o Kékes, con 1.014 m), a gran plana a l'este d'oDanubio (l'Alföld) y a parti occidental, tamién plana con bel tozal, a on destaca olaco Balaton y as montanyasBakony.

Conta con tres grans ríos, oDanubio y os suyos afluyentsTisza yDráva, amás amás de lacos de diversa consideración, como o debantdito Balaton y oFertő u Neusiedler, en a muga con Austria.

A suya superficie ye de 93.030 km².

Clima

[editar |modificar o codigo]

Hongría tien un clima estacional templau, con veranos por un regular calidos con livels baixos d'humedat cheneral, pero frecuents plevidas y hibiernos fredos y nevaus. A temperatura meya anyal ye de 9,7 °C. As temperaturas extremas son 41,9 °C o20 de chulio de2007 enKiskunhalas en o verano y -35 °C o16 de febrero de1940 enMiskolc-Gőrőmbőlytapolca en l'hibierno. A temperatura alta promeyo en o verano ye de 23 a 28 °C y a temperatura baixa promeyo en l'hibierno ye de -3 a -7 °C . A precipitación meya anyal ye d'arredol de 600 mm.

Historia

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloHistoria d'Hongríaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Oshongaros descienden de puebloseslaus y talment d'atros orichen comovlacos y puebloschermanicos sozmesos por una minoría dirichent formada por un pueblo nomada d'asestepas d'Europa oriental de qui prenen o etnonimo d'hongaros u machiars. A denominación demachiar lis vien por a tribu prencipal d'a federación de 10 tribus ditaon-gur (as "diez tribus" u as "diez sayetas").

O bisnieto d'oKhan Arpad,Geza, se convirtió a locatolicismo en975 y lo suyo filloEsteban fue declarau rei d'Hongría por oPapa de Roma. A formación d'oReino d'Hongría como un estau hongaro fuerte con o modelo d'as monarquías cristianas d'Europa occidental aturó a penetración de pueblos nomadas euroasiaticos, que yeran esbarraus enta l'Imperio Romano d'Orient u bizantín dica osieglo XIII, ye o caso d'ospacinacos y oscumans.

Os succesors d'Esteban encomenzoron una espansión territorial plegando dica osCarpatos y anexionando-senEslovaquia yTransilvania.Croacia s'unió a lo reino d'Hongría en 1102 pero mantenendo a suya autonomía. En 1241 a invasión mongol redució la suya población d'Hongría a cuasi a metat, pero os mongols no se quedoron. Si que quedoron poblacions decumans yalanos que se refuchioron d'osmongols.

Adinastía d'Arpad s'estinguió en1301. Bi habió una dinastía orichinaria d'a baixa noblezavlaca hongarizada, osHunyadi, (Iancu de Hunedoara yMatías Corvín) con a que Hongría tenió o suyo mayor espendor. Atras dinastías que reinoron en Hongría estioron osAnchú, osLuxemburgo y osJagellon. En 1596Solimán o Magnifico derrotó a l'exercito hongaro enMohacs. A parte central d'o reino d'Hongría y Croacia quedoron ocupadas por os otomans, Eslovaquia y a parte occidental d'Hongría y Croacia quedoron baixo a poder d'osHabsburgo,Transilvania formó un principau autonomo. O territorio ocupau por os otomans yera dividiu en cuatrepaxaliks y Transilvania yera unestau titere de l'Imperio Otomán.[3]

En o sieglo XVII os Habsburgo consiguioron fer reblar a l'Imperio Otomán y conquerir a mayor parte de l'antigo reino d'Hongría, incluita Transilvania. Os otomans lis cedioron os territorios en apaz de Carlowitz (1699). Hungría esvebinió part d'o estens oImperio Austriaco d'os Habsburgo, y recibió a plegada de repobladors alemans que serán conoixius comosuabios d'o Danuvio. En 1828 os hongaros no yeran que o 38 % d'os habitants d'una Hongría tres vegadas mes gran que l'actual.[3] A zaguers d'o sieglo XIX l'Imperio Austriaco se reorganizó formando l'Imperio Austrohongaro, formau por o reino d'a Gran Hongría y o reino d'Austria que compartiban rei.

En o sieglo XIX os nacionalistas hongaros s'enemistoron con os nacionalistas d'atros pueblos que habitaban l'antigo reino d'Hongría, como ye o caso d'oscroatas,serbios,eslovacos yrumanos. Bi habió represions contra as culturas d'ixos pueblos pa asimilar-los a la fuerza. En 1910 os hongaros yeran ya a mayoría d'a población d'Hongría, mes extensa que l'actual.[3] Manimenos aprimera Guerra Mundial estió un desastre pa Hongría, que estió en o bando perdedor. Dimpués de perder-ie, os rumanos atacoron Hongría y en ocuporon dica a capital. Hongría fue forzada a reconoixer por otractau de Trianon a perdua de totas as suyas rechions perifericas, quedando muitos hongaros en territorios de países mugants, en bel caso mayoritario u en d'atros chicotas minorías. Se producioron movimientos de población. En o territorio rumano osfuncionarios hongaros fuoron despedius y muitos emigroron ta Hongría.

En asegunda Guerra Mundial Hongría s'alinió con l'Eixe y fue recompensada con l'anexión de zonas mugants deYugoslavia y d'o norte deTransilvania y on encomenzoron a fer limpiezas etnicas con a población rumana. Dimpués d'a guerra as mugas tornoron a estar as mesmas que enantes (de fueras d'a muga conChecoslovaquia) y as tropas sovieticas imposoron un rechimen comunista que duró dica zaguers d'o sieglo XX.

Gubierno y politica

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloPolitica d'Hongríaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Organización territorial

[editar |modificar o codigo]

Hongría ye unarepublica. O suyo nombre oficial yeMagyar Köztársaság, u Republica Hungara. O país ye dividiu enmegye u condaus, ciudaz autonomas y a capital.

Organización territorial d'Hongría.

Diez ciudaz mas importants

[editar |modificar o codigo]

As diez ciudaz mas importants son:

PuestoNombrePoblación en 2022
1Budapest1,706,851
2Debrecen199,725
3Szeged157,372
4Miskolc147,480
5Pécs138,420
6Győr132,111
7Nyíregyháza115,521
8Kecskemét108,817
9Székesfehérvár94,893
10Szombathely77,970

Economía

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloEconomía d'Hongríaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Banco Nacional d'Hongría

Hongría celebró as primeras eleccionsmultipartidistas en 1990, dimpués de cuatre decadas de comunismo, transformando con exito a suyaeconomía planificata en unaeconomía de mercato. Tanto a propiedat como a inversión forana se troban prou estendilladas entre as interpresas hongaras. Hongría ha de reducir o gasto publico y fer una mayor reforma d'a suya economía ta mirar de cumplir a suya calenda de dentrata en azona euro en l'anyo 2020.[4]

O billet deflorín hongaro de mas valura

Hongría ha continato con o suyocreiximiento exonomico como un d'os nuevos países miembros d'a Unión Europea (dende 2004). O sector privato suposa alto u baixo un 80% d'o PIB. Hongría tien alto u baixo un tercio de toda ainversión forana dreita en Europa Central, con una inversión forana dreita total acumulata de mas de US$185 billons dende 1989. Bi ha grans libertaz comercials, monetarias, d'inversión, comercio y treballo. Astasas sobre a renda son prou altas, pero oimpuesto de sociedaz ye baixo. As tasas d'inflación son baixas, habendo-ne puyato en os zaguer anyos, pero trobando-se-ne actualment en situación estable. Ocapital forano tien virtualment as mesmas proteccions y privilechios que o capital nacional. Oestato de dreito ye fuerte, bi ha un poder chudicial profesional que proteche os dreitos d'a propiedat, y o ran de corrupción ye baixo.

A economía d'Hongría ye una economía de grandaria meyana ubierta estructuralment, politica, y institucional en Europa Central y fa parti d'omercato común d'a UE. Como a mayoría d'economías d'a Europa de l'Este, experimentó unaliberalización d'o mercato en primerías d'a decada de 1990 como parti d'a transición dende o sistema comunista.Hue, Hongría ye un miembro de pleno dreito d'aOCDE y d'aOrganización Mundial d'o Comercio.A OECD estió a primera organización internacional que acceptó a Hongría como miembro de pleno dreito en 1996, dimpués de seis anyos de mutua cooperación.

Cheografía humana y sociedat

[editar |modificar o codigo]

Demografía

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloDemografía d'Hongríaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

En Hongría i viven poco mas de diez millons d'habitants (10.006.835, estimación d'o 2005), con un creiximiento anyal negativo (-0,29% en 2003). A mayoría d'os hongaros perteneixen sonhongaros etnicos umachiars (89,9%) que parlanhongaro, encara que tamién bi ha una población important dechitans y d'atras minorías europeas, comorumanos,alemans,serbios ueslovacos. A capital yeBudapest.

O indice d'alfabetización ye muit alto (99,4% en 2003). Os hungaros han desarrollato unaliteratura de buena cualidat a ran mundial, con autors reconoixius comoImre Kertész,Sándor Petőfi uSándor Márai.

A capital d'o país yeBudapest, y as ciudaz prencipals sonDebrecen,Miskolc,Szeged,Pécs yGyőr.

Cultura

[editar |modificar o codigo]
Ta mas detalles,veyer l'articloCultura d'Hongríaveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

Gastronomía

[editar |modificar o codigo]
OCsirkepaprikás ye una birolla tipica feita de pollo y pimentón.

A cocina hongara ye sobretot continental d'Europa Central, con cualques elementos d'Europa de l'Este, como l'emplego de l'ababol y a popularidat d'okéfir y loquark. Lopimentón s'asocia a ormino con Hongría y se fa servir de forma destacada en cuantos platos. A birolla tipica hongara ye rica en lactios, quesos y carnes, semellant a la de las cocinas vecinas checa y eslovaca. Lo pollo, o tocín y a vetiella son comuns, mientres que as carnes de pavo, anade, cordero, peix y caza se consumen sobretot en ocasions especials. Hongría tamién ye conoixida per os suyos salamis y salchichas relativament economicos que produz sobretot a partir de carne de tocín, pero tamién d'aus de corral, vetiella y atros.

Lopan ye talment a parti mas important y basica d'a dieta hongara. Se consume en totas as birollas, acompanyando os platos prencipals. Antis d'a caita d'o comunismo en 1990, o pan blanco yera un birolla basica. Numerosos atros tipos de productos enfornaus, como tortetas y pastels, tanto salaus como dulces, a ormino farcius de forma creativa, han reinau en os zaguers anyos.

Os platos prencipals pueden "requerir" una guarnición (köret) u no. Ye inusual violar ista convención. A guarnición ye mas comunament trunfa en cuantos estilos, pero lo roz u as verduras a lo vapor tamién son populars. Belunas birollas tienen un acompanyamiento habitual (p. eix.,Csirkepaprikás que cuasi a tota hora se mincha con fideus (nokedli), mientres que atros pueden prener cualsequier acompanyamiento (p. eix.,Rántott sajt 'queso frito'). Beluns platos tamién tienen apanyos u pan en o costau considerau cuasi obligatorio, per eixemplo, a crema agra y o pan contöltött káposzta 'col de grumo farcida'.

Recientement, os chefs hongaros s'han tornau mas creativos, per lo que os platos hongaros preparaus pa turistas pueden pareixer inusuals pa os hongaros que son familiarizaus con preparacions mas tradicionals.

Logulasch, a ormino imachinau como lo plato hongaro per excelencia, no se mincha con muita frecuencia. Atros famosos guisos de carne hongaros incluyenpaprikás, un guiso mas espeso con carne cueta a fuego lento en un unto espeso y cremoso con gusto a pimentón, ypörkölt, un guiso con carne esgosada (por un regular vetiella u tocín), bruno y pimentón dulce en polvo, toz dos acompanyaus denokedli ugaluska (chicotas mondonguillas). En cualques platos d’antis mas, as fruitas comocerollas y alberches se cuecen con carne u en untos picants. Cuantos tipos de fideus, mondonguillas, trunfas y roz se sirven comunament como guarnición. As salchichas ixutas hongaras (kolbász) y lo [[Téliszalámi|salami d'hibierno]] tamién se consumen amplament.

Atras caracteristicas d'a cocina hongara son as sopas, guisos, postres y pastels y pasteras farcidas (palacsinta), con furas rivalidaz entre variacions rechionals en un mesmo plato (como a sopa de peix calient hongara clamada sopa de pescataire uhalászlé, cocinada de traza diferent en as marguinas d'os dos ríos prencipals de Hongría: oDanubio y loTisza),palacsinta (tortitas flambeadas en unto de chicolate negro farcidas de nueces molidas) y atarta Dobos (coca en capas, farcida de crema de chicolate y cubierta con una fina capa de carambelo cruixient).

Dos elementos d'a cocina hongara que impresionan a los estranchers son os cuantos guisos de verduras clamausfozelék, asinas como as sopas de fruitas fredas, como a sopa freda de ciresas acetas (enhongaro:hideg meggyleves).

A cocina hongara fa servir una gran variedat de quesos, pero os mas comuns son otúró (una mena de quark esmicazable), os quesos crema, o queso d'uella picant (juhtúró), os quesos hongaros mas comuns como o Karaván, o queso Panonia, o Pálpusztai, Emmentaler, Edam y Trappista.

I hai muitos productos de tocín zafumaus. Muitos platos obtienen lo suyo caracter d'o gusto zafumau d'un u mas d'istos ingredients. Una variedat de salchichas zafumadas hongaras, pernil zafumau y redetiu de tocín zafumada tamién se consumen sin preparación adicional. Estes s'acompanyan con pan y verduras frescas, a ormino se les diz 'plato fredo' y se consumen sobretot pa lo desayuno u la cena, pero a vegadas s'ofreixen como dentrant en os restaurants.

A ormino se fan servir verduras en escabeche (fermentadas). Lo mas común ye losavanyú káposzta (col agra u chucrut) y pimientos agros, pepinillos, pero tamién ye frecuent una mestura de pella, tomates verdes, melón d'augua y atras verduras. Estes se consumen tradicionalment d'hibierno y, a ormino, yeran a prencipal fuent de vitamina C mientres os fredos meses d'hibierno. Beluns platos abundants de temporada comotöltött káposzta,húsos káposzta ykorhelyleves se basan en losavanyú káposzta. Os restaurants hongaros clasicos a ormino ofreixen cualques variacions como guarnición, un complemento refrescant pa platos pesaus.

Esportes

[editar |modificar o codigo]

Os esportes mes practicatos son ofútbol, l'atletismo (con gran tradicción en as prebas detirada de martiello ydisco), owaterpolo, anatación y l'esgrima.

En o fútbol o suyo equipo nacional estió subcampión d'o mundo en osmundials de 1938 y1954, campión en os chuegos olimpicos deHelsinki 1952,Tokio 1964 yMexico 1968 amás de medalla d'archent enMúnich 1972 y bronce enRoma 1960. Beluns d'os millors chugadors d'a historia estioronFerenc Puskás, que chugó mientres muitos anyos en oReal Madrid,Zoltán Czibor, que chugó en oFC Barcelona y oRCD Espanyol,Sándor Kocsis yLadislao Kubala que chugoron tamién en oFC Barcelona.

Vinclos externos

[editar |modificar o codigo]

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. 1,01,1(an)Diccionario aragonés-castellano-catalán.Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de2024 (accesible vía web).
  2. Hongría cambea o suyo nombre oficial
  3. 3,03,13,2(es)Felipe Fernández-Armesto:Los hijos de Zeus. Pueblos, etnias y culturas de Europa. 1996 Grijalbo.
  4. Realdeal.hu


Estaus d'Europa
Abkhasia3 |Albania |Alemanya |Andorra |Armenia2 |Austria |Azerbaichán1 |Belarrusia |Belchica |Bosnia y Herzegovina |Bulgaria |Cazaquistán1 |Croacia |Cheorchia1 |Chipre2 |Chipre d'o Norte2, 3 |Chequia |Dinamarca |Eslovaquia |Eslovenia |Espanya1 |Estonia |Finlandia |Francia1 |Grecia |Hongría |Islandia |Irlanda |Italia1 |Kosovo3 |Letonia |Liechtenstein |Lituania |Luxemburgo |Macedonya d'o Norte |Malta |Moldavia |Mónegue |Montenegro |Noruega |Osetia d'o Sud3 |Países Baixos |Polonia |Portugal |Reino Uniu |Rumanía |Rusia1 |San Marino |Serbia |Suecia |Suiza |Transnistria3 |Turquía1 |Ucraína |Vaticano
Dependencias:Åland |Akrotiri y Dhekelia |Chibraltar |Guernési |Isla de Man |Islas Feroe |Jèrri |Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa.2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa.3 Parcialment reconoixiu.


Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongría&oldid=2346514"
Categoría:
Categorías amagadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp