Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Griegos

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Iste articlo ye sobre opueblo griego. Pa o lugar de Teruel se veigaGriegos (Teruel)
Iste articlo ye sobre l'actual pueblo griego. Pa o pueblo antigo se veigaGriegos antigos
Griegos
Έλληνες
Población total
14.000.000–16.000.000
Rechions con comunidaz importants
Grecia 9.417.128 (2019)
Chipre 684.976 (2019)
Estaus Unius1.284.153 (2018)
Alemanya443.000 (2016)
Australia422.234 (2011)
Aragón100 (2021)[1]
Idiomas
Griego
Relichión
Cristiana Ortodoxa
Pueblos relacionaus
Pueblos griegos
Mapa

Osgriegos[2] uhelenos[2] (engriegoΈλληνες) son os habitants mayoritarios deGrecia (96% d'a población), deChipre (80% d'a población), habendo-ie minorías griegas en o sud d'Albania (oEpiro),Turquía (enEstambul), con una diaspora en antigos países d'aURSS,America,Australia yEchipto. Parlan una luengaindoeuropea propia, ogriego, derivada d'ogriego bizantín y a gran mayoría soncristianos ortodoxos.

Etnonimo

[editar |modificar o codigo]

Inicialment osgriegos diciban Pωµαϊοι a losromanos, l'adchetivo derivau yera ρωµαϊχός y l'adverbio yera ρωµαϊστί, (Plutarco escribiba ρωµαϊστί λαλειν, "latine loqui"). Pero cuanCostantinoble se convertió en capital de l'Imperio Romano d'Orient, o termin Pωµαϊοι fue aplicau tamién a los griegos y os griegos diciban a los romanos de l'Imperio Romano d'Occident "romanos occidental", "romanos mes antigos". Os griegos olvidoron l'antigo etnonimo suyoHel·lenos uΕλληνες (reintrodueito en epoca moderna por vía culta), y denominoron a la suya luenga ρωµαϊχή γλώσσα ("luenga romana", termin que designaba aluenga latina l'antiguedat grecorromana). Encara a denominación d'o "griego moderno" ye ρωµαϊχή, (a denominación νεοελληνιχή γλώσσα ye una introducción erudita).

En aragonés o etnonimo yegriego, y con esta variant se troba cuasi siempre en os textos churidicos y literarios. Manimenos una clase devin yera ditavino grec en os textos notarials porque a suya conoixencia arribó por mediación d'oscatalans. A forma teoricagrieco con conservación d'axorda intervocalica latina no ye documentada. En os textos literarios trobamos tamién formas con o sufixo-isco u variants (grecisco,gerguesco, ecetra).

En os textos comercials aragoneses d'o sieglo XV, se veye a influencia d'os comerciantscatalans ucatalanoparlants ye común trobar-se formas comogrec (Zaragoza),grechs (Zaragoza),greci cuan parlan de productos como acera u aseda que proveniban de Grecia. Tamién se veye escritovin grec uvin grech en Zaragoza. En o lexico comercial de Tarazona s'escribibaGriega y enAlbalat de CincaGreça.

Modo de vida tradicional

[editar |modificar o codigo]

Entre os modos de vida tradicionals en Grecia se troban l'agricultura mediterrania y apesca. Os griegos han destacau dende antigo como pueblo marinero y muitos s'han dedicau a lo comercio maritimo.

Relichión

[editar |modificar o codigo]

En o periodo otomán os griegos yeran unius baixo opatriarcau ortodoxo deCostantinoble. Os griegos uniatas (con liturchia griega pero que acceptan l'autoridat d'oPapa de Roma) siempre han estau una minoría chicota y a sobén perseguida dende o poder. En bel puesto os griegos han posau mes enfasi en conservar a relichión cristiana ortodoxa que en mantener a luenga griega como senyal d'identidat.

Luenga

[editar |modificar o codigo]

En o periodo romano a romanización d'a parte oriental de l'imperio se feba en griego y no en latín. Por ixo a población romanizada en realidat esdebeniba griega. Dende akoiné griega ugriego helenistico se producioron una serie decambios foneticos que conducioron a la formación d'ogriego bizantín y dimpués ogriego moderno. O griego estió a primera luenga a la que se tradució aBiblia y se convertió en a prencipal luenga d'a Ilesia Cristiana enantes que o latín.

Bella comunidat griega deNatoliu dixó de parlar griego y prenioron l'idioma turco pero mantenendo a relichión cristiana como sinyal d'identidat etnica, dimpués desembolicoron un dialectoturquico propio denominauurum, que encara conserva bella comunidat que emigró a las costas d'aMar Negra de l'Imperio Ruso.

Historia

[editar |modificar o codigo]

Periodo romano y bizantín

[editar |modificar o codigo]
Ta más detalles,veyer l'articloImperio Romano d'Orientveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Ta más detalles,veyer l'articloImperio Bizantínveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

En l'Imperio Romano d'Orient a romanización se fació fendo servir o griego como luenga principal. En osBalcans a linia que deseparaba a zona de romanización en latín y romanización en griego se dizLinia Jirecek. Os griegos mantenioron buena parte d'a cultura greco-romana en l'Imperio Bizantín, desembolicando una civilización propia.

Os griegos de l'Imperio Romano d'Orient perdioron muitos territorios cuan as invasions d'avaros yeslaus. L'emperadorMauricio a zaguers d'osieglo VI prebó una contraofensiva mes allá d'oDanubio y forachitar a los eslaus ya establius en osBalcans, pero a penetración d'os eslaus ya yera irreversible y los eslaus s'establiban ya tan a lo sud comoMacedonya yTesalonica enta l'anyo 600, y aprendeban tecnicas depiratería y saqueyo navals a bordo demonoixilos. A campanya de l'anyo601 de Mauricio estió un fracaso y fuemotivo d'a suya caita.[3]

A primers d'osieglo VII i heba anarquía enCostantinoble y olimes danubián desapareix pa cutio baixo a presión d'os avaros y eslaus. A presencia eslava se consolidó en Macedonya yMesia, y i habió saqueyos enTracia,Tesalia, Grecia,Peloponiso y dicaCreta en l'anyo623. Tesalonica fue asitiada en os anyos617 y619.[3] En l'anyo626 os avaros ypersas asitiaban Costantinoble, pero sufrioron una derrota decisiva que dixó a los avaros sin capacidat de tornar a atacar en os Balcans.[3]

Entre l'anyo623 y631 os eslaus se liberan d'ochubo d'osavaros y mientres osieglo VII se converten en os amos d'os Balcans. L'emperadorHeraclio permitió a oscroatas yserbios que s'establisen en territorios de l'Imperio Romano d'Orient mugants con os avaros pa que fesen d'etnia-tampón. En l'anyo626 diferents gruposeslaus dominaban ya toz osBalcans, Macedonya y parte deTesalia, Grecia central yPeloponiso, encara que os serbios y croatas reconoixeban teoricament a sobiranía imperial.[3] Os griegos permaneixeban en Tracia, en a costa dica Tesalonica, en as islas y en o sector oriental d'oPeloponiso.[3]

En os Balcans muitas zonas que s'eslavizoron mientres o periodo d'as invasions fuoron re-helenizadas de nuevo mientres o periodo bizantín. Por eixemplo l'emperadorNiceforo I trayó colons griegos d'Asia la Chica ta zonas eslavizadas ya recuperadas por l'Imperio cerca d'a muga con Bulgaria (Macedonya oriental,Tracia yTesalonica).[3] Tamién forachitó a muitos eslaus d'o Peloponiso occidental y trayó griegos exellaus d'esta zona. Os griegos que bi heba en a rechión deFilipopoli-Stanimaka (Bulgaria), descienden de soldaus-colonos que defendeban as mugas imperials[4].

Dimpués d'a derrota bizantina enManzikert o centro, sud y este d'Anatolia se turquizó, quedando unicament presencia griega important en a faixa costera norte, (Imperio de Trapisonda), y en as rechions Echeas (Imperio de Nicea), amés de chicoz enclaus deCapadocia. Os aragoneses medievals diciban a los griegos d'o periodo bizantín "grifons" (encara que escribibangrifones).

Periodo otomán

[editar |modificar o codigo]
Ta más detalles,veyer l'articloImperio Otománveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].

En o periodootomán os griegos formoron unaMillet ("comunidat etnica"), con centro enCostantinoble y controlaban o comercio d'o Mediterranio Oriental. O gubierno otomán fació estar a los cristianos ortodoxos no griegos (bulgaros,serbios, ecetra...) en asubchección d'oPatriarcau de Costantinoble. Os griegos colaboraban en l'administración otomana, que reclutaba funcionarios en o barrio deFanar de Costantinoble, (griegosfanariotas). A población griega s'ixemenaba por as ciudaz y costas de l'Imperio.Aleixandría estió una ciudat de mayoría griega dica o sieglo XX. Mientres l'Imperio Otomán entraba en decadencia l'Imperio Ruso aproveitaba a los griegos y atros cristianos d'os Balcans como escusa pa interferir en os afers de l'Imperio Otomán. Cualques griegos d'Anatolia emigroron taTrascaucasia uCrimea.

En 1821-1829 se produció una guerra d'independencia con intervención d'os imperios colonials britanico, francés yruso que conducioron a la formación d'una chicota Grecia independient en o sud de l'actual Grecia con capitalAtenas. Muitos griegos encara seguiban leyals a l'Imperio Otomán, y teneban a Costantinoble como centro.

Os griegos en a Grecia independient y atros estaus

[editar |modificar o codigo]
Expansión de Grecia entre 1832 y 1947

O territorio d'a Grecia independient s'exampló en1848 con asIslas Chonicas, en 1881 con Tesalia. En as Guerras Balcanicas Grecia augmentó muito a suya superficie, anexionando-seCreta, Islas d'a Echea fueras d'oDodecaneso,Epiro y part de Macedonya conTesalonica. En ixe inte ya ocupaba extensas zonas de mayoría no griega, y se facioron limpiezas etnicas.

En 1917 Grecia participó en aprimera Guerra Mundial y podió ocuparTracia Occidental y una parte d'a rechiónEchea d'Anatolia conEsmirna como capital. Os griegos deTrapisonda refusoron a propuesta de fer part d'un estau armenio estendillau dica a costa d'a Mar Negra. En 1921 Gran Bretanya empentó a Grecia a adrezar una ofensiva enAnatolia contra oskemalistas pero con resultaus desastrosos. Os griegos fuoron vencius y por otractau de Lausana se produció un intercambio poblacional que forachitó a los griegos de Turquía ta Grecia y forachitó a los musulmans turcos y bulgaros de Grecia t'Anatolia. Os griegos d'Estambul y os turcos deTracia occidental no yeran incluitos en ixe intercambio.

En aSegunda Guerra Mundial Grecia fue ocupada por as potencias de l'Exe y Bulgaria recuperó Tracia occidental y forachitó a muitos griegos en represalia por a expulsión d'ospomacos en virtut d'oTractau de Lausana.

En o periodo estalinista os griegos deCrimea fuoron deportaus. En 1960Chipre obtenió a independencia, em 1974 os estremistas griegos facioron ungolpe d'estau pa unir-sen a Grecia (aenosis), pero os turcos reaccionoron invadindo a isla, fendo una limpieza etnica en o norte y creyando dos zonas etnicas: una zona turca en o norte (Republica Turca de Chipre) y una zona griega sin población turca en o sud.

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. (es)Nacidos en el extranjero, residentes en Aragón en 2021. Instituto Aragonés de Estadística
  2. 2,02,1(an)Diccionario aragonés-castellano-catalán.Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de2024.
  3. 3,03,13,23,33,43,5(es)Miguel Ángel Ladero Quesada:Historia universal, Edad Media.Vicens Vives.
  4. (es)Distribución de las nacionalidades en Bulgaria. Apéndiz 2 d'aEnciclopedia Espasa

Bibliografía

[editar |modificar o codigo]

Se veiga tamién

[editar |modificar o codigo]
Control d'autoridaz

Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Griegos&oldid=2165652"
Categorías:
Categoría amagada:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp