Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Fútbol

De Biquipedia
Articlo d'os 1000
Partito de fútbol.
Logo olimpico d'o fútbol.

Ofútbol[1][nota 1] (de l'anglésfootball) ye unesporte d'equipo practicato a l'aire libre entre dos equipos formatos por once chugadors cadagún con a finalidat de ficar apilota con ospiez en aportería de l'equipo contrario.

O chuego moderno fue creyato enAnglaterra dimpués d'a formación d'aFootball Association, estando as reglas d'o suyo chuego de1863 a base d'o esporte en l'actualidat. L'organismo rector d'o fútbol ye aFédération Internationale de Football Association, mas conoixita por o suyoacronimoFIFA. A competición internacional de fútbol mas prestichiosa ye aCopa Mundial d'a FIFA, realizata cada cuatre anyos.

Las mullers han teniu muitas dificultaz historicamente pa poder chugar a fútbol, pero dende osanyos 1970 empecipió un lento abance, y a partir d'osanyos 2010 sufrió una autentica explosión por lo que fa a numero de participants y aficionaus. En l'actualidat se tiende a la profesionalización de ligas y equipos femenins.

Os chugadors de fútbol son conoixius comofutbolistas, y tambien con o nombre seguntes la suya posición en o campo, os encargaus de controlar que se cumplan as reglas y o buen desarrollo d'o chuego son conoixius comoarbitros y os suyos aduyants comochueces de linia uchueces auxiliars.

Actualment o fútbol ye mas que un esporte. Ye amás d'un negocio y un espectaclo, unfenomeno social.

Historia

[editar |modificar o codigo]

Antecedents

[editar |modificar o codigo]

Dende l'antiguedat oshomes han chugato a chuegos conpilotas, os mas antigos d'os pareixitos a o fútbol que bi ha referencias son ots'uh Kúh (en aragonés, chutar a pilota) descrito en un manual de exercicios militars d'aDinastía Han en os sieglosIII aC yII aC, y que consistía en chutar una pilota con ospietz ta una rete feita de diferents materials, con una variant d'o chuego en que bi heba de sortear bels chugadors, en iste chuego tamién yera permitida la participación de mullers. Cinco sieglos mas tarde enChapón ye documentato un chuego anomenatokemari, en o que se teneba que mantener una pilota en l'aire pasando-la entre os chugadors.

En aMediterranea bi ha referencias de dos chuegos: l'harpastum enRoma y l'epislcyros enGrecia. D'istos chuegos no bi ha muita información pero de l'harpastum se sape que yera un chuego de dos equipos que chugaban en un campo rectangular dividito por a metat, una para cada equipo, y cada equipo teneba que pasar a pilota ta o campo contrario, o pie no yera muito utilizato ta o chuego por o que se creye que no tenió influencia en o fútbol moderno.[2]

Mientres aEra d'os descubrimientos se tenió conoiximiento de chuegos chugatos en oNuevo Mundo. Acultura maya practicaba dende o1400 aC ochuego de pilota mesoamericano un chuego de pilota ritual.[3] En o territorio que hue yeEstaus Unius os aboríchens chugaban a opasuckuakohowog y en a zona deAlaska a l'asqaqtuk.[4] Os indichenas de l'Amazonía deBolivia tienen historias que dicen que os suyos debantpasatos praticaban un chuego en que heban de correr dezaga d'una pilota y ficar-la entre dos palos sin de tocarla con as mans.[5]

EnGroenlandia tamién se chugaba un esporte pareixito a o fútbol y enOceanía se chugaba omarngrook un chuego similar a ofútbol australiano.[6]

Edat Meya

[editar |modificar o codigo]

Mientres aEdat Meya estioron populars osouleen Francia, ofútbol de carnaval en oReino d'Anglaterra y ocalcio florentín enItalia, a mas d'atros mas pareixitos a orugby actual, pero que estioron os esportes que con a suya evolución posterior y a unificación d'as suyas reglas esdevinieron en os codigos de fútbol. Tamién ye destacable que mientres en cualques partes d'Europa estió permitida la participación de mullers enReino Uniu estió prohibida pa las mullers la practica d'esportes de pilota.

O fútbol moderno

[editar |modificar o codigo]

O fútbol actual fue establito enAnglaterra con a creyación d'aThe Football Association en l'anyo1863 a on s'establioron las bases d'as reglas actuals preniendo como base as d'oCodigo Cambridge y d'oCodigo Sheffield, pero fendo o cambio en asreglas, a limitación d'uso d'as mans ta transladar a pilota y a prohibición d'o contacto fisico brusco ta quitar a pilota a os rivals.

Una vegata establitas as reglas principiaron as competicions, en l'anyo1871 la FA (Football Association) crea untorneyo que disputoron 12 d'os 50 equipos que en yeran parti y que finalment se clamóFA Cup (Copa d'Anglaterra) y que o suyo ganador estió l'equipoWanderers FC. Un anyo dimpués, o30 de noviembre de1872,Escocia yAnglaterra facioron parti en o primer partiu oficial entre seleccions nacionals. O partiu se chugó en o Hamilton Crescent, actual campo decríquet, enPartick, y terminó con marcador d'empate a cero. Bels anyos dimpués entrechinero ymarzo de1884 se organizó a primera edición d'oBritish Home Championship, que dica l'anyo1984 en que se fizo a zaguera edición estió a competición internacional mas antiga. A primera competición con formato de liga se disputó bels anyos dimpués, en1888 y1889 con a creyación d'aFootball League en a que parteciporon 12 equipos afiliatos a la FA, y o ganador estió loPreston North End Football Club. Ista competición fue considerata como a primera división d'Anglaterra y se chugó dica l'anyo1991, l'anyo siguient estió substituyida por aPremier League.

Fútbol en Aragón

[editar |modificar o codigo]
Se veigaorganización d'o fútbol en Aragón y aCategoría principal:Fútbol en Aragón.

O fútbol en Aragón ye organizato por aFederación Aragonesa de Fútbol, anque os clubs de mayor ran s'integran en competicions organizatas por aFederación Espanyola de Fútbol.

En a categoría masculina os clubs aragoneses s'integran en una escala de nueu categorías, as cuatre primeras son organizatas por a Federación Espanyola de Fútbol y dende a cinquena lo son por a Federación Aragonesa de Fútbol. As tres primeras categorías son profesionals, a cuatrena categoría combina clubs semi-profesionals u amateurs y dende a cinquena toz os clubs son amateurs.

Tradicionalment l'equipo mas important, con millor palmarés y con mas seguidors ye oReal Zaragoza, anque actualment atros equipos como aSD Huesca y oCD Ebro que bi han puyato de categoría, y son actualment en a mas alta categoría d'a suya historia, han puyato tamién o suyo numero d'aficionatos. En as zonas despoblatas d'Aragón a cantidat d'equipos disminuye con a desaparición d'equipos historicos como o l'Aínsa CD (2019) con 110 anyos d'antiguidat u l'Endesa Escatrón (2004) y oGelsa CF (1997) que chugoron cualques temporatas en Tercera División.

O clubs aragoneses femenins de fútbol s'integran en una escala de tres categorías, organizata de forma pareixita a la masculina, pero con menos categorías, debito a la menor existencia de clubs. Todas as categorías son amateurs, anque a primera tien bels clubs semi-profesionals.

L'equipo femenín mas important d'Aragón ye oZaragoza Club de Fútbol Femenino, conoixito d'antis mas y mientres muitas anyatas comoTransportes Alcaine, que dende a temporata 2004/2005 y dica 2016/17 chugó en aPrimera División femenina d'Espanya. Tamién cal destacar a sección femenina d'oClub Deportivo Peñas Oscenses que chugó dos temporatas en a maxima categoría espanyola y actualment os dos partecipan en aPrimera Federación Femenina.

Competicions de fútbol

[editar |modificar o codigo]
Estadio de fútbol

Categoría principal:Competicions de fútbol.

As competicions de fútbol se pueden clasificar simplament en dos, competicions de selecions nacionals y de clubs, istas zagueras tamién pueden ser clasificatas a la vegada como internacionals, nacionals, rechionals u locals.

Campionatos de seleccións

[editar |modificar o codigo]

Se veiga tamién

[editar |modificar o codigo]

Notas

[editar |modificar o codigo]
  1. Con a variantfutbol

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. (an)Diccionario aragonés-castellano-catalán.Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de2024 (accesible vía web).
  2. Historia del fútbol: Los origines.
  3. "Fútbol" maya de gira en Alemania.
  4. (en)Ancient Ball Games: America
  5. (es)Galeano, Eduardo (Febrero de 2009).El fútbol a sol y sombra (2ª edición). Madrit:Siglo XXI de España Editores, S.A. p. 27.ISBN 978-84-323-1134-5.
  6. Hakluyt, Richard (1586). «in Search of The North-West Passage». University of Adelaide Library Electronic Texts Collection.

Vinclos externos

[editar |modificar o codigo]
Iste articlo ye un borrador.Enamplando-lo aduyarás a amillorar aBiquipedia.
Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Fútbol&oldid=2335977"
Categorías:
Categorías amagadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp