Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Estonia ye un país muit plano, con una altaria meya de 50 metros, y 318 m d'altitut maxima, en a montanyaSuur Munamägi, situada en o cabo suroriental. Con un aria de 45.000 km², Estonia ye mayor que cualques países europeus comoDinamarca uSuiza. As suyas dimensions s'extienden 350 km d'este a ueste y 240 km de norte a sud. As islas oceanicas corresponden a 1/10 d'o territorio, y o numero d'islas y islotes ye d'unas 1.500, con dos que son pro grans pa formar os suyos propios condaus: Saaremaa / Ösel y Hiiumaa / Dago, amás d'as Vormsi / Worms y Muhamas / Moon, mientres que os lacos ocupan o 5 % d'a superficie d'o país. 20 Troban uns 1.400 lacos y estanques (beluns muit chicoz, encara que o mas gran, olaco Peipsi, en a buega conRusia, tien 3.555 km²), numbrosos paúls y 3.794 km de litoral maritimo accidentado por un gran numero de badías, golfos y estreitos. Tamién i hai numbrosos lacos, como que o Peiper, Pihkwa y Võrtsjärv. As selvas cubren un 47 % d'a superficie total. Os prencipals ríos d'o país son os Narva, Virgala, Parnu, Põltsamaa, Halliste, Navesti, Pedja, Emajõgi, Kunda, Loksa, Jaggovel, Keghel y Fickel.
En contrapartida, a población ye relativament chicota. En l'anyo2000, solament 1.361.242 personas habitan Estonia, o que da una densidat de solament 30,2 habitants/km².
A ciudat mas gran d'Estonia, y tamién a suya capital, yeTallinn, an reside un tercio d'a población (398.434 personas). Atras grans ciudaz son a universitariaTartu (101.140 habitants), a industrialNarva (68.117 personas) y a de veraneyoPärnu (45.040 personas).Pärnu ye apreciada en estiu, a causa d'o suyo aire suau y a temperatura de l'augua agradable, que recuerda pro o litoral mediterranio.
A ciudat gran mas cercana aTallinn yeHelsinki, capital de Finlandia, que dista 85 kilometros por o golfo de Finlandia. Atras ciudaz cercanas sonRiga, a 307 km,Sant Petersburgo, a 395 km yEstocolmo, a 405 km.
O clima en Estonia se divide entre l'oceanico y o continental. O factor prencipal que afecta o clima en Estonia ye l'oceano Atlantico, prencipalment a corrient d'o Golfo, as actividaz ciclicas d'o como en la parti norte d'o oceano provocan variacions repentinas de temperaturas, asinas como l'aparición d'aires fuertes y un gran livel de precipitacions (750 mm / anyo pa o clima maritimo).
O prencipal factor que caracteriza a diferencia climatica entre o litoral y as planas de l'interior ye a distancia d'amar Baltica. En hibierno, as corrients d'aire mantienen o litoral mas calient, mientres que l'interior ye amán de 4 °C, mas fredo. En primavera, ista situación s'invierte. As tierras d'as planas calientan mas rapidament que as auguas d'amar Baltica, y mantienen a temperatura en l'interior 3,5 °C mas calient d'o que se da en o litoral, o que no escayeixe en verano.
L'hibierno en Estonia ye rigoroso. A meya en febrero ye de -9 °C; a primavera ye suau y con pocas plevidas. O verano ye relativament calient, a meya de chulio ye de 16 °C, y l'agüerro ye larga y suau.
A temperatura meya a lo largo de l'anyo en Estonia queda entre 4,3 °C y 6,5 °C. O día mas calient d'a historia se convirtió enVõru, l'11 d'agosto de1992, con 36,5 °C. Lo mas frío estió de -43,5 °C, aJõgeva, o día 17 de chinero de1940.
O clima, en cheneral, en Estonia, ye humido, con una meya anyal de humedat relativa entre 80 % y 83 %. A nieu, que ye frecuent, ye present entre 75 y 135 días por anyo, y cubre entre tot l'hibierno as tierras altas de l'interior. Plega, ocasionalment, en as comarcas costeras y en as islas como que Saaremaa.
Estonia se riche por o sistema republicano de gubierno, con un president trigau por cinco anyos por o parlamento unicameral. O gubierno u poder executivo ye exerciu por oprimer ministro, designau por opresident, de conchunta con atros 14 ministros con cartera.
O Poder Lechislativo l'exerce oRiigikogu (u Asemblea d'Estau), composau por 101 miembros trigaus sobre a base d'o sistema proporcional. Os deputaus son trigaus por un periodo de cuatro anyos. Por a suya parti, o Poder Chudicial ye composau por tribunals de primera y segunda instancia, dencima d'os cuals se troba aRiigikohus (u Corte Nacional), con 19 miembros vitalicios trigaus por o Parlamento a propuesta d'o President.
Estonia s'ha convertiu en un d'os primers países con voto electronico, tanto pa as eleccions presidencials como que pa as parlamentarias.
Estonia se troba trestallada en 15 condaus (enestonio:maakond). Un condau ye endrezau por un gubernador, nombrau por o gubierno nacional y que lo representa en l'ambito local. O suyo mandato ye de cinco anyadas de durada, asinas como o d'o president y tien como función basica, fer a connexión entre os departamentos d'o suyo estau y os concellos d'o suyo condau con o gubierno nacional.
O prencipal condau ye o deHarju, an ye a capital,Tallinn, y an reside o 38,8% d'a población d'Estonia. Atros condados importants son os dePärnu,Ida-Viru y deTartu.
Mas d'o 68 % d'o PIB estonio deriva d'o sector de servicios, 29 % d'a industria y amán de 9 % d'o sector primario, agricultura incluida. O sector de servicios practicament no existiba en la yera sovietica, y obtenió un increyible y rapido creiximiento a l'inicio d'os anyos1990. Hue, a industria ye qui pasa por un buen inte y creixe con taxas superiors a la os servicios.
O PIB d'Estonia, en2006, quedó en 26,85 billons de dolars, con un creiximiento de l'11,4 % respective a2005. A renta per capita ye de 20.300 dolars estausunidenses, y o livel de desemplego ye de solament o 4,5 %. O livel d'inversión plega a o 32,4 % d'o PIB y a deuda publica no pasa d'o 3,6 % d'o PIB.
Os prencipals productos agricolas son: trunfa, vechetals, pescaus y leit. Por lo que fa a os sectors d'a industria estonia, que creixió o 8 % en o2006, os prencipals estioron os d'incheniería, electronica, fusta y derivaus, textil, TIC y telecomunicacions.
Estonia exporta 2/3 de tot o que produz, d'os cuals solament un tercio ye en servicios, prencipalment turismo. En2006, as exportacions d'Estonia sumoron 9,68 billons de dolars, tenendo como prencipals productos d'exportación y prencipals socios:Finlandia,Suecia,Alemanya,Letonia,Lituania yRusia.
Os ciudadans d'orichen estonio representan o 68,4 % (909 552 habitants), mientres que os ciudadans d'orichen ruso suposan o 24,7 % (327 802 habitants). A resta d'a población ye composada por grupos minoritarios d'ucraineses (1.9 %),belarrusos (0,8 %),finlandeses (0,6 %) y atras nacionalidaz (3,6 %). A población d'orichen estonio predomina en o conchunto d'o país, pero a d'orichen ruso representa un tercio d'o total enTallinn y ye mayoritaria en o condau d'Ida-Viru, en a marguin nord-este d'a buega conRusia.
A sociedat estonia ha estau tradicionalment homochenia; dica finals d'osieglo XIX os estonios representaban o 90 % d'o censo y i heba una significativa minoría d'alemans d'a Baltica (5 %) y rusos (3 %). Dimpués que a elit alemana fuese reemplazada en o decenio de1920, os rusos se convirtioron en a minoría prencipal. A influxo ruso creixió con a ocupación d'aURSS en1940 y a constitución d'a RSS d'Estonia, que motivó a plegada de inmigrants d'atras republicas sovieticas. Entre o stalinismo se producioron tamién deportacions de estonios nativos. Encara que a población estonia se mantenió en cifras estables, en haber-ie mas habitants totals pasó d'un 88 % d'o censo en1934 a o 61,5 % en1989. Dende1991 muitos ciudadans d'orichen ruso se marchoron d'o país, pero a un ritmo menor que en a vecinaLetonia.
Historicament, a cocina d'Estonia ha dependiu en gran medida d'as estacions y yera minchada labradora sencilla. Hue, incluye muitas minchadas tipicas internacionals. Os alimentos mas tipicos d'Estonia son o pan negro, a carne de cochín, as trunfas y os productos lácteos. Tradicionalment, en verano y primavera, a os estonios les fa goyo minchar tot lo fresco: lulos, hierbas, verduras y tot o que venga dreitament d'o chardín. A cazata y la pesca tamién han estau muit habituals, encara que en l'actualidat a cazata y la pesca se desfrutan mayoritariament como que pasatiempos. Hue lo día, tamién ye muit popular rustir a l'aire libre en verano.
Tradicionalment en hibierno se levan a la mesa mermeladas y conservas. A recolección y conservación de fruitas, fongos y verduras pa l'hibierno a tota hora ha estau popular, pero hue lo día a recolección y conservación se ye tornando menos comuna porque tot se puede mercar en as botigas. Manimenos, a preparación de alimentos pa l'hibierno sigue estando muit popular en o campo.
OMulgipuder ye o plato nacional d'Estonia y ye elaborau contrunfas,cerials ycarne.
