Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Dinamarca

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Reino de Dinamarca
Kongeriget Danmark
Bandera de DinamarcaEscudo de Dinamarca
(En detalle)(En detalle)
Lema nacional:Lema d'a reina: Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke
(Danés, «L'aduya de Dios, l'aimor d'o pueblo, a fuerza de Dinamarca»)
Himno nacional:Der er et Yndigt land
Kong Kristian (Inno reyal)
Situación de Dinamarca
Situación de Dinamarca
CapitalCopenaguen
Mayor ciudatCopenaguen
Idiomas oficialsDanés1
Forma de gubiernoMonarquía constitucional
Frederico X
Mette Frederiksen
Unificación2 de marzo de1058
Superficie
 •Total
Mugas
Posición 130º
43.094km²
68 km
Población
 •Total (2007)
 •Densidat
Posición 104º
5.447.084
126 hab/km²
PIB (PPA)
 •Total (2007)
 •PIB per capita
Posición 50º
$ 203.677 millons
$ 37.392
MonedaCorona danesa
ChentilicioDanés/a[1]
Zona horaria
 •enVerano
UTC+1
UTC+2
Dominio d'Internet.dk
Codigo telefonico+45
Prefixo radiofonico5PA-5QZ
Codigo ISO208 / DNK / DK
Miembro de:UE,OTAN,ONU,OCDE,OSCE
1 Cooficial con ogroenlandés enGroenlandia y oferoés en asIslas Feroe, asinas como l'alemán, que ye un idioma minoritario reconoixiu en o sud de Dinamarca.

OReino de Dinamarca, uDinamarca ye unpaís que se troba situato en apeninsula de Chutlandia a lo norte d'Europa, que fa parte d'aUnión Europea (UE), d'aOTAN, d'aOrganización d'as Nacions Unidas, d'aOCDE y d'aOSCE. Encara que o país ye miembro d'a UE, no en fa parte d'aEurozona, en mantener comomoneda acorona danesa en cuentas d'oeuro.

O territorio d'o país ye rodiato por aMar Baltica y aMar d'o Norte, en unapeninsula (Chutlandia) y cuantasislas a lo norte d'Alemanya y a lo sud-este deSuecia. O suyo territorio continental muga a o sud conAlemanya, a l'este con amar Baltica y a l'ueste con amar d'o Norte. A o norte, oSkagerrak separa Dinamarca deNoruega, y a l'este oKattegat, l'Øresund y l'estreito de Bornholm la separan de Suecia. Antiparte, tamién fan parte d'o país dos territorios autonomos: asIslas Feroe yGroenlandia (ista zaguera esleyó no fer parte d'a Unión Europea).

A suyapoblación ye de 5.397.640 habitants (2004) en unasuperficie de 43.094km², con unadensidat de población de 125 hab/km².

Politicament, Dinamarca ye unaMonarquíaconstitucional, estando l'actualrei d'o paísFrederico X,[2] y l'actualPrimera ministra a politicaMette Frederiksen. Acapital de Dinamarca ye a ciudat deCopenaguen.

Encara que Dinamarca ye un país chicot, ye un pais con muita importancia en aHistoria d'Europa, y no només por estar o puesto d'orichen de cuantospueblos chermanicos como oschutos u osvikingos daneses, sino que tamién por o suyo papel en Europa dende a consolidación d'o estato danés mientres aEdat Meya. En ixas envueltas, Dinamarca controlaba os territorios d'os actualsReino Uniu,Suecia,Noruega yIslandia, amás d'as costas d'a mar Baltica y bellos territorios en o norte d'Alemanya.

Toponimia

[editar |modificar o codigo]

O toponimoDinamarca fa referencia a losdanos y dimpuésdaneses. Enaragonés medieval se puet veyer ya en a "Grant Cronica d'Espanya", compilación historica deChuan Ferrández d'Heredia:

Depues d(e)la muert deberich rey d(e)los godos regno gauderich q(ue) fue muyt g(r)ant guerrero & batallero. & subiugo muchas nat(i)o(n)es de g(e)n(te)s e(n)la p(ro)uinçia desçiçia & gipida q(ue) agora es clamadadacia / q(ue) agora es dichadona marcha.

Cheografía

[editar |modificar o codigo]
Gran parti de Dinamarca consiste en planas onduladas de chicota altaria sobre lo livel d'a mar.

Situada en o norte d'Europa, Dinamarca consiste en a peninsula deChutlandia y 443 islas . D'istas, 74 son habitadas (chinero de 2015), estando as mas gransSelandia, a isla de Chutlandia d'o Norte yFionia. A isla deBornholm se troba a o este d'a resta d'o país, en aMar Baltica.

O país ocupa un aria total de 42,943.9 kilometros cuadraus mientres que l'aria d'auguas continentals ye de 700 km2. Lo lacoArresø a lo nord-ueste deCopenaguen ye o laco mas gran. A grandaria d'a superficie terrestre no se puede establir con exactitut ya que l'oceano erosiona de contino y adhibe material a la linea costera, y a causa d'os prochectos de recuperación de tierras per humans (pa contrarrestar a erosión). Amás o rebote post-glacial eleva a tierra un poquet menos d'1 cm per anyada en o norte y l'este, extendendo a costa.

Dinamarca comparte una buega de 68 kilometros conAlemanya a lo sud y, per lo demás, ye rodiada per 8.750 km de costa. Garra puesto en Dinamarca ye mas luent d'a costa que 52 km.

O país ye plano con poca elevación, con unaaltaria promeya sobre o livel d'a mar de 31 metros. O puesto natural mas alto yeMøllehøj, a 170,86 metros. Una parti considerable d'o terreno de Dinamarca consiste en planas onduladas, mientres que a costa ye arenosa, con grans dunas en o norte deChutlandia. Encara que una vegada va estar muit boscosa, hue Dinamarca se compone sobretot de tierras cautibables. Ye escolau per una docena de ríos, y os mas importants incluyen oGudenå,Odense,Skjern,Suså yVidå, un río que fluye a lo largo d'a suya buega sud con Alemanya.

O Reino de Dinamarca incluye dos territorios d'ultramar, toz dos a lo ueste de Dinamarca:Groenlandia, l'isla mas gran d'o mundo, y asIslas Feroe en l'oceano Atlantico Norte. Istos territorios son autonomos y forman parti d'o Reino danés.

Clima

[editar |modificar o codigo]

Dinamarca tien un clima templau, con hibiernos suaus, con temperaturas meyas en chinero d'1,5 °C y estius frescos, con una temperatura meya en agosto de 17,2 °C . As temperaturas mas extremas rechistradas en Dinamarca, dende 1874, cuan prencipioron as gravacions, fuoron 36,4 °C en 1975 y -31,2 °C en 1982. Dinamarca tien un promeyo de 179 días por anyo con precipitación, recibindo en promeyo un total de 765 milimetros por anyo; l'agüerro ye a estación mas humida y a primavera a mas ixuta. A posición entre un continent y un oceán significa que o clima a ormino ye inestable.

A causa d'a ubicación d'o norte de Dinamarca, i hai grans variacions estacionals en a luz d'o día. I hai días curtos entre l'hibierno con a salida d'o sol arredol d'as 8:45 am y boca-i-nuei 3:45 pm, asinas como largos días d'estiu con salida d'o sol a las 4:30 am y boca-i-nuei a las 10 pm.

Historia

[editar |modificar o codigo]

Dinamarca ha estau habitada dende arredol d'o 12.500 a. C. y l'agricultura ha estau evident dende o 3900 a. C.

Dende o sieglo VIII, a rechión escandinava estió a fuent d'osvikingos. Colonizoron, asaltoron y mercaron en todas partes d'Europa. Osvikingos daneses yeran mas activos en o este y o sud d'asIslas britanicas y enEuropa occidental. Conquirioron y asentoron en partes d'Anglaterra (conoixidas como queDanelaw) baixo o reiSweyn Forkbeard en1013, y enFrancia, an daneses y noruegos fundoronNormandía.

O reino unificau de Dinamarca surtió en osieglo VIII como que una nación marinera competent en la luita por o control d'aMar Baltica.

Dinamarca, Suecia y Noruega estioron gubernadas chuntas baixo un gobernaire soberano en aUnión de Kalmar, establida en1397 y que remató con a secesión sueca en1523. As arias de Dinamarca y Noruega remanioron baixo o mesmo monarca dica 1814, Dinamarca-Noruega. A partir d'o sieglo XVII, i habió cuantas guerras devastadoras con l'Imperio sueco, que rematoron con grans cesions de territorio aSuecia.

Dimpués d'as guerras napoleonicas, Noruega estió reblada a Suecia, mientres que Dinamarca se quedó con asIslas Feroe,Groenlandia yIslandia.

En o sieglo XIX i habió una oleyada de movimientos nacionalistas, que estioron redotaus en aPrimera Guerra de Schleswig. Dimpués d'aSegunda Guerra de Schleswig en1864, Dinamarca perdió oDucado de Schleswig debant dePrusia.

Dinamarca remanió neutral entre aPrimera Guerra Mundial, manimenos, en 1920 a metat norte de Schleswig tornó a estar danesa. En abril de 1940, una invasión alemana veyió breus escaramucias militars entre que o movimiento de resistencia danés estió activo dende 1943 dica a rendición alemana en mayo de1945.

Organización politico-administrativa

[editar |modificar o codigo]

Rechions

[editar |modificar o codigo]

Dinamarca se divide enrechions dende2007.

Rechions de Dinamarca con as suyas capitals.
Nombre en danésNombreCapitalHabitants
(2020-01-01)
Superficie
(km²)
Densidat
(per km²)
Region HovedstadenRechión Capital de Dinamarca[3]Hillerød1.846.0232.546,3724,98
Region MidtjyllandRechión de Chutlandia Central[4]Viborg1.326.34013.000,2102,02
Region NordjyllandRechión de Chutlandia d'o Norte[5]Aalborg589.9367.87474,92
Region SjællandRechión de Selandia[6]Sorø837.3597.217,8116,01
Region SyddanmarkRechión de Dinamarca d'o Sud[7]Vejle1.223.10512.191100,33
DanmarkDinamarcaCopenaguen5.822.76342.894,8135,75

Diez ciudaz mas importants

[editar |modificar o codigo]

As diez ciudaz mas importants son:

PosiciónNombrePoblación en 2017
1Copenaguen1.295.686
2Aarhus269.022
3Odense176.683
4Aalborg113.417
5Esbjerg72.261
6Randers62.563
7Kolding60.300
8Horsens58.480
9Vejle55.876
10Roskilde50.393

Cheografía humana y sociedat

[editar |modificar o codigo]

Gastronomía

[editar |modificar o codigo]
ORødgrød ye una birolla tipica danesa.

A cocina danesa s'orichinó a partir d'os productos locals d'a propia población labradora y s'enriquió con as tecnicas de cocina desembolicadas en zaguerías d'o sieglo XIX y a mayor disponibilidat de productos entre y dimpués d'a Revolución Industrial. Osentropans ubiertos, conoixius como quesmørrebrød, que en a suya forma basica son a minchada habitual pa l'almuerzo, pueden considerar-se una especialidat nacional cuan se preparan y decoran con una variedat d'ingredients finos. As minchadas calients se preparan tipicament con carne u pescau. Entre os platos de carne y pescau s'incluyen oflæskesteg (cochín rustiu) y okogt torsk (abadeixo escalfiu) con salsa de mostaza y guarnimientos. As carnes molidas (cochín, vetiella u vetiella) se cheneralizoron entre a revolución industrial y os platos tradicionals que encara son populars incluyenfrikadeller (mondonguillas),karbonader (empanadas de cochín) ymedisterpølse (salchicha frita). Dinamarca ye conoixida por as suyas bierasCarlsberg yTuborg, pero entre os propios daneses o vin importau ha ganau una popularidat constant dende o decenio de 1960.

Esportes

[editar |modificar o codigo]

Os esportes mes practicatos en Dinamarca son ofútbol, obalonmán, ociclismo y osesportes d'hibierno.

Dinamarca estió campona d'aEurocopa en o anyo 1992, con beluns d'os millors chugadors d'a historia de Dinamarca como os chirmansBrian yMichael Laudrup, y oporterPeter Schmeichel.

En balonmán tien una d'as millors seleccions d'o mundo, tres vegatas campiona olimpica, tres Campionatos d'Europa y un Campionato d'o Mundo.

En o ciclismo destacanBjarne Riis, ganador d'oTour de Francia en1996 yMichel Rasmussen ganador de belunas etapas en oTour de Francia y aVuelta a Espanya.

EnatletismoWilson Kipketer,kenyata nacionalizato danés fue o recordmán d'o mundo en a preba de800 m lisos, dende o13 d'agosto de1997 dica o29 d'agosto de2010.

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. (an)Diccionario aragonés-castellano-catalán.Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de2024 (accesible vía web).
  2. (en) Isabel Ferrer:Federico X se convierte en rey de Dinamarca con un amplio respaldo popular, enEl País, 14 de chinero de 2024.
  3. https://www.regionh.dk/english/Pages/default.aspx
  4. https://web.archive.org/web/20201022132221/https://www.rm.dk/om-os/english
  5. http://www.rn.dk/service/english
  6. https://web.archive.org/web/20200416161927/https://www.regionsjaelland.dk/Kampagner/English/Sider/default.aspx
  7. https://www.regionsyddanmark.dk/wm228983

Vinclos externos

[editar |modificar o codigo]


Estaus d'Europa
Abkhasia3 |Albania |Alemanya |Andorra |Armenia2 |Austria |Azerbaichán1 |Belarrusia |Belchica |Bosnia y Herzegovina |Bulgaria |Cazaquistán1 |Croacia |Cheorchia1 |Chipre2 |Chipre d'o Norte2, 3 |Chequia |Dinamarca |Eslovaquia |Eslovenia |Espanya1 |Estonia |Finlandia |Francia1 |Grecia |Hongría |Islandia |Irlanda |Italia1 |Kosovo3 |Letonia |Liechtenstein |Lituania |Luxemburgo |Macedonya d'o Norte |Malta |Moldavia |Mónegue |Montenegro |Noruega |Osetia d'o Sud3 |Países Baixos |Polonia |Portugal |Reino Uniu |Rumanía |Rusia1 |San Marino |Serbia |Suecia |Suiza |Transnistria3 |Turquía1 |Ucraína |Vaticano
Dependencias:Åland |Akrotiri y Dhekelia |Chibraltar |Guernési |Isla de Man |Islas Feroe |Jèrri |Svalbard
1 Parti d'o suyo territorio ye difuera d'Europa.2 Se troba en Asia, pero tien relacions historico-culturals con Europa.3 Parcialment reconoixiu.


Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Dinamarca&oldid=2303596"
Categoría:
Categorías amagadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp