Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
ACompanyía de Chesús (enlatínSocietatis Jesu S.J.) ye unaorden relichiosacatolica establita en1540 por Inacio de Loyola, qui dimpués fue canonizato comoSant Inacio de Loyola, y reconoixita por oPapaPavlo III o27 de setiembre de 1540. Os miembros d'ista orden se conoixen popularment como loschesuitas. Con bels 20.000 miembros, ye a orden mas gran d'aIlesia catolica de l'actualidat. A suya estricta formación de mas de 10 anyos (estudian filosofía yteolochía, antimás de realizar "practicas" de diversa naturaleza y estudiar diferents luengas) fació que se convertisen mientres mas de cuatro sieglos en os líders intelectuals d'ocatolicismo. Os chesuitas realizan os tresvotos habituals d'a vida relichiosa (obedencia, pobreza y castidat), pero antimás, adhiben unatro voto d'obedencia a loPapa de Roma. A Companyía de Chesús ha estau una organización relichiosa que ha vivito entre l'alabanza y a critica, pero siempre en a polemica.
En l'anyo1547,Sant Inacio de Loyola establió a provincia d'Espanya, dimpués, en1554 ista provincia se dividiría en dos,Aragón yCastiella, fendo parti d'a provincia d'Aragón os Reinos d'Aragón,Valencia yMallorca y oPrencipau de Catalunya. Dica1597 ista provincia encluyiba tamién a isla deCerdenya[1]. O gran promotor d'a orden en a Corona d'Aragón en istas primeras envueltas estiósant Francisco de Borcha, bisnieto deFerrando o Catolico. En1815 tornarían a unir-se todas as provincias en Espanya, ta dividir-se atra vegada en1863. En1948,Zaragoza,Uesca yTeruel pasan a fer parti d'a provincia de Castiella Oriental, chunto aGuipuzcua,Navarra,La Rioja ySoria. A resta de provincias que feban parte d'a provincia d'Aragón se agrupan en una nueva, a Tarraconense. Ista rariza situación dura dica1962, cuan as provincias aragonesas quedan ya agrupadas como en l'actualidat.
A presencia d'a Companyía de Chesús en Aragón prencipia en1557, con a fundación d'oColechio d'a Purisma Concepción (dimpués de Sant Carlos) en Zaragoza. Bels anyos dimpués, en1584 s'estableixe oColechio deCalatayú, en o puesto a on mas tardi, en1752 se creyaría tamién oReal Seminario de Nobles d'a Inmaculata Concepción. En os siguients anyos se creyarían en todo o reino mas colechios y residencias, como oColechio de Sant Vicent Mártir (hueHogar Doz) en 1591 enTarazona, oColegio de Sant Vicent en1605 en Uesca, oColechio deGraus en1652, oColechio d'Alagón en1688, aResidencia deFonz en1633, oColechio deCasp en1740 y oColechio de Teruel en1745.
En1767Carlos III chita a os chesuitas d'Espanya. Por ixas envueltas yeran mas de 600 os chesuitas forachitatos por Carlos III en toda a provincia d'Aragón, d'os que nomas una cuatrena parti yeran naixitos d'Aragón. Muitos d'istos chesuitas, mas de 50, morioron en a travesía entre Salou y Civitavecchia y atros muitos se secularizoron.
A restauración d'a Companyía de Chesus se produce entre1814 por o papa Pío VII y1815 por o reiFerrando VII, anyos dimpués en 1863 ye cuan torna a creyar-se a provincia d'Aragón, que en iste periodo yera unita con Castiella formando a sola provincia d'Espanya. Como no se podioron recuperar os antigos biens anteriors a la expulsión, se creyan nuevas institucions. D'ixas envueltas son aResidencia de Graus (1816-1820,1870-1873), a Residencia de Zaragoza (1856-1985) y oColechio d'o Salvador de Zaragoza (1871). En l'anyo1877 se creya en o Monesterio de Veruela o Noviciato d'a provincia d'Aragón, tornando-se l'edificio ta o estau en1971. Un anyo dimpués, en1878, se creya aResidencia de Uesca.
En1932 se torna a disolver a Companyía mientres aSegunda Republica Espanyola y no ye dica1939 cuan os miembros d'a companyía tornan a las suyas antigas comunidaz y obras apostolicas. En os siguients anyos prencipian a establir-se nuevas obras como oColechio Mayor Pignatelli (1954-1975), aEditorial Hechos y Dichos (1957-1984), aResidencia de Graus (1974-1978),Statio en o barrio deLa Jota (1976) y aParroquia d'o Sagrato Corazón enMiraflors (1985-2000).
Osanyos 1970 plegan con nuevos cambios. En1970 se treslada oColechio d'o Salvador a l'actual edificio situato ena Romareda, fusionando-se en1983 con oColechio de Jesús-María dica2011. En zaguerías de 1970 se produce tamién o treslato d'o Noviciato d'a Provincia dende Veruela enta a carrera Cheneral Mola de Zaragoza (huePaseyo Sagasta) a on permaneixerá dica1977 cuan se torna a tresladar entaBenimámet (Valencia). En1984 s'inaugura oNoviciato Interprovincial Sant Chusé Pignatelli d'as provincias d'Aragón, Loyola y Tarraconense, pasando en2006 a estar-lo de todas as provincias espanyolas. En ixe mesmo anyo prencipia a funcionar en oCentro Pignatelli (en o Paseyo Constitución de Zaragoza) oSeminario d'Investigación ta a Paz.
Entre os chesuitas aragoneses mas destacatos se trobanSant Chusé de Pignatelli yBaltasar Gracián. Actualment, seguntes o catalogo chesuitico de l'anyo2000 bi ha 227 chesuitas en a provincia d'Aragón, d'os que 43 seríanaragoneses. Bi ha atros 145 destribuyitos por misions y atras provincias chesuiticas, d'os que 35 son naixitos d'Aragón. Entre as provincias de Uesca y Zaragoza bi ha 61 chesuitas, 34 d'éls han naixito d'Aragón. Muitos d'istos relichiosos residen en as diferents casas que tien a orden en o país, 6 d'éls viven en a Residencia de Uesca y 23 en oColechio de Jesús-María El Salvador, a on cuasi a metat d'éls tamién treballan. Se troban tamién chesuitas en oNoviciato Sant Chusé Pignatelli, casa común d'as provincias d'Aragón, Loyola y Tarraconense, con 4 chesuitas y 5 novicios; aResidencia y Parroquia d'o Sagrado Corazón con 8 chesuitas, aResidencia y Parroquia Nuestra Sinyora de Belén con 6 chesuitas y 3 chesuitas en a Comunidat de «La Jota». En oCentro Pignatelli bi ha 10 jesuitas, 6 residents en o Centro y 4 d'atras casas que dirichen aSección Academica, oSeminario d'Investigación ta a Paz, aEscuela de Pais, aComunidat de Chóvens Centro-Pignatelli, aBiblioteca y a Ilesia Sant Chusé Pignatelli y aCasa d'Eixercicios d'aQuinta Julieta, con un equipo de 3 chesuitas y as Relichiosas Esclavas de Cristo Rei.