Oschentilicios son os nombres que denotan aspersonas y osobchectos en relación con os suyo puesto de procedencia (país, rechión, comarca, ciudat, lugar...). Gosan tener valor tanto d'adchectivo como desustantivo. A formación d'o chentilicio puede estar regular u irregular. A formación regular d'un chentilicio se puet fer por derivación consufixos a partir d'o toponimo, por eixemplo aragonés a partir d'Aragón. En as luengas neolatinas son comuns os sufixos derivaus d'os latinos-ENSE,-ANU y-INU pa fer chentilicios.
A vegadas os chentilicios derivan d'unetnonimo sin relación con un toponimo orichinal, y lo podemos trobar con oshongaros que dioron nombre aHongría. Un atro eixemplo clasico en ye a denominación d'osalemans en idiomaseslaus,Němci,Niemcy, etcetera, que significa "os mudos", que dimpués ha chenerau exotoponimos comoNiemcy uNěmecko pa dicirAlemanya.
En as luengas que se parlan en Espanya ye posible de trobar uns chentilicios artificials producto d'a reintroducción de chentilicios clasicos en ambients eruditos castellanoparlants que pretendeban glorificar un pasau. En Aragón tenemos o caso debilbilitano substituyindo acalatayubí. Con o tiempo o chentilicio artificial plega a substituyir a lo chentilicio tradicional.
Ta mas detalles,veyer l'articloChentilicio en aragonésveyer os articlos[[{{{2}}}]] y[[{{{3}}}]]veyer os articlos[[{{{4}}}]],[[{{{5}}}]] y[[{{{6}}}]]veyer os articlos[[{{{7}}}]],[[{{{8}}}]],[[{{{9}}}]] y[[{{{10}}}]].
Os chentilicios regulars se fan adhibindo a lo nombre d'o puesto un sufixo, que puet estar:
- Sufixo -és, derivau patrimonial d'o sufixo latino-ense:aragonés,benasqués,chaqués.
- Sufixo-ense, sufixolatino que ha arribau en l'aragonés por vía culta:biesquense,ayerbense,borabense,montisonense y que a vegadas substituye a la voz patrimonial, como ha esdeveniu conpuertolense, que substituye aportolés.
- Sufixo -ín(o):chistabín.
- Sufixo -án(o):zaragozano,fovano,belsetán.
- Sufixo -uto:panticuto,sallenuto.
- Sufixo -ero:canfranero,santacruzero.
- Sufixo -í: Dende antigo l'aragonés ha teniu una tendencia a asimilar-lo a l'anterior en -ín, y d'astí o nombremarroquino d'una moneda u o zoonimo "chabalín".
- Sufixo-enyo, derivau d'o latín-ignum, encastellano se troba mes a sobén en chentilicios relativos a toponimos musulmans:madrilenyo,albacetenyo,rifenyo,kabilenyo, no ye claro si ye chenuíno en aragonés, pero en aragonés bi ha palabras con ixe mesmo sufixo que no son chentilicios: "cerenyo" y "murenyo".
- Sufixo-enco: se fa servir poco como chentilicio, entre os pocos casospirinenco.
- Sufixo-aco: s'aplica a etnonimos que vienen de luengas on bi ha o fonemak pa fer o chentilicio:polaco,pazinaco,cazaco,cosaco, etcetera...
Bi ha chentilicios que se relacionan con etnonimos anteriors a la formación d'o toponimo que representan comogascón (habitant deGascunya), u que tienen una explicación polemica comoespanyol. En toponimos remataus en -a comoNavarra se puet fer o chentilicio con a terminación -o, -os, -a, -as, ("navarro", "navarros").
Bi ha chentilicios irregulars que se fan a partir de radices diferents comocheso,montisonense (que se remonta aMont de Sión y compite con a variant popularmonzonero, derivada deMonzón), yanglés (que se remonta aAnglia y no aAnglaterra). Si no existe o chentilicio se fa con a preposición "de" y o nombre d'o puesto, por eixemplouna muller de Liechtenstein.
L'eclix que ha sufriu l'aragonés por bels sieglos y o proceso actual de desaparición d'a luenga fa que s'haigan perdiu chentilicios con sufixo comoportolés (redueito a un apelliu muito común) y chentilicios irregulars comopeitavín.
Bi ha chentilicios usuals encastellano d'Aragón que pueden remontar-se a una etapa en a que se charraba aragonés u que son perfectament adaptables a l'aragonés.