Ochenitivo ye uncaso d'os sustantivos que indica que un sustantivo concreto ye complemento nominal d'atro.
Se relaciona con oposesivo, pero tien una función mas ampla, porque puet indicar a materia que forma un obchecto.
Cuan se charra d'una palabra enlatín se diz en primer puesto lo nominativo y en segundo puesto lo chenitivo porque a vegatas tienen diferent radiz. A radiz emplegata en chenitivo ye la mesma que a emplegata enacusativo, y l'aragonés como ye una luenga d'acusativo, prene precisament a radiz que s'indica en segundo puesto.
- CRUX,CRUCIS: l'acusativo yeCRUCEM.
En a evolución dende o latín ta asluengas iberorromanicas d'acusativo esta-m se perdió chunto con a declinación:
- CRUCEM >Cruce (proto-iberorromanz) >Cruz (aragonés)
En aragonés os chenitivos d'a tercera declinación han tenito una evolución pareixita a lo plural:
- -NIS >-nes (proto-iberorromanz) >-ns.
En o proceso de perduga d'a declinación debantdito os complementos preposicionals con sustantivos con a radiz de l'acusativo substituyoron a lo chenitivo.
- CRUCIS >De la Cruz
- HISPANIA DEORUM > Espanya d'os dioses.
En aragonés bi ha parolas, apellitos, toponimos y trazas de fer frases que se remontan a l'uso d'o chenitivo latín. Estos restos son:
Os días d'a semana, millor conservatas enbenasqués:
- Lluns enbenasqués provien d'o latín vulgar tardanoDies lunis, enantesDies Lunae ("día d'a Luna"), estando un derivato d'o chenitivo.
- Marz enbenasqués provién d'o latínDies martis ("día d'o dios Marte"), estando un derivato d'o chenitivo deMarte.
- Miércols (Mierques enbenasqués), provien deDies Mercuris u deDies Mercurialis, estando o chenitivo deMercurio.
- Chueves (Chous enbenasqués) provién d'o latínDies Jovis ("día d'o diosChupiter), estando un derivato d'o chenitivo deChupiter.
- Viernes provién d'o latínDies Veneris ("día d'a diosa Venus"), estando un derivato d'o chenitivo deVenus.
En aonomasticamedieval y atoponimia, dando aspecto de plural:
Ye posible que os apellitos rematatos en-ez,-iz, que tienen una influenciavisigoda, proviengan tamién d'o chenitivo latín.
Alwin Kuhn suchiere que ciertas construccions sin preposición encheso, extensibles a tot l'aragonés, se remontarían a antigas formas de chenitivo sin preposición:[2]
- si bien quies, has qu'estar-te en lo canto lo fuego.
- lo demonyo lo tiempo, a lo punto lo día, la puerta la estrabilla, debe estar mas escura que la boca lo lobo, ye mas royo que picha perro.
- La Puerta la Virhen.
- Puent la Reina.
Tamién menciona eixemplos provinients d'as investigacions deSaroïhandy en aparla grausina, pero en realidat son construccions que atros autors explican por una tendencia a no fer servir a preposiciónde, y no a construccions que se remonten a lo chenitivo en latín.