Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Chenitivo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ochenitivo ye uncaso d'os sustantivos que indica que un sustantivo concreto ye complemento nominal d'atro.

Se relaciona con oposesivo, pero tien una función mas ampla, porque puet indicar a materia que forma un obchecto.

Cuan se charra d'una palabra enlatín se diz en primer puesto lo nominativo y en segundo puesto lo chenitivo porque a vegatas tienen diferent radiz. A radiz emplegata en chenitivo ye la mesma que a emplegata enacusativo, y l'aragonés como ye una luenga d'acusativo, prene precisament a radiz que s'indica en segundo puesto.

  • CRUX,CRUCIS: l'acusativo yeCRUCEM.

En a evolución dende o latín ta asluengas iberorromanicas d'acusativo esta-m se perdió chunto con a declinación:

  • CRUCEM >Cruce (proto-iberorromanz) >Cruz (aragonés)

En aragonés os chenitivos d'a tercera declinación han tenito una evolución pareixita a lo plural:

  • -NIS >-nes (proto-iberorromanz) >-ns.

En o proceso de perduga d'a declinación debantdito os complementos preposicionals con sustantivos con a radiz de l'acusativo substituyoron a lo chenitivo.

  • CRUCIS >De la Cruz
  • HISPANIA DEORUM > Espanya d'os dioses.

Restos d'o chenitivo latín en aragonés

[editar |modificar o codigo]

En aragonés bi ha parolas, apellitos, toponimos y trazas de fer frases que se remontan a l'uso d'o chenitivo latín. Estos restos son:

Os días d'a semana, millor conservatas enbenasqués:

  • Lluns enbenasqués provien d'o latín vulgar tardanoDies lunis, enantesDies Lunae ("día d'a Luna"), estando un derivato d'o chenitivo.
  • Marz enbenasqués provién d'o latínDies martis ("día d'o dios Marte"), estando un derivato d'o chenitivo deMarte.
  • Miércols (Mierques enbenasqués), provien deDies Mercuris u deDies Mercurialis, estando o chenitivo deMercurio.
  • Chueves (Chous enbenasqués) provién d'o latínDies Jovis ("día d'o diosChupiter), estando un derivato d'o chenitivo deChupiter.
  • Viernes provién d'o latínDies Veneris ("día d'a diosa Venus"), estando un derivato d'o chenitivo deVenus.

En aonomasticamedieval y atoponimia, dando aspecto de plural:

Ye posible que os apellitos rematatos en-ez,-iz, que tienen una influenciavisigoda, proviengan tamién d'o chenitivo latín.

Alwin Kuhn suchiere que ciertas construccions sin preposición encheso, extensibles a tot l'aragonés, se remontarían a antigas formas de chenitivo sin preposición:[2]

  • si bien quies, has qu'estar-te en lo canto lo fuego.
  • lo demonyo lo tiempo, a lo punto lo día, la puerta la estrabilla, debe estar mas escura que la boca lo lobo, ye mas royo que picha perro.
  • La Puerta la Virhen.
  • Puent la Reina.

Tamién menciona eixemplos provinients d'as investigacions deSaroïhandy en aparla grausina, pero en realidat son construccions que atros autors explican por una tendencia a no fer servir a preposiciónde, y no a construccions que se remonten a lo chenitivo en latín.

Referencia

[editar |modificar o codigo]
  1. (en)Paul M. Lloyd:From Latin to Spanish: Historical phonology and morphology of the Spanish language.American Philosophical Society, 1987 - pp 276-278.
  2. KUHN, Alwin,El Dialecto Altoaragonés (traducción de l'orichinal de 1935); Xordica Editorial. Zaragoza,2008.ISBN 978-84-96457-41-6

Veyer tamién

[editar |modificar o codigo]


Casos gramaticals
Ablativo |Acusativo |Chenitivo |Dativo |Ergativo |Locativo |Nominativo |Partitivo |Vocativo
Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Chenitivo&oldid=2156363"
Categoría:
Categorías amagadas:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp