Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Reino de Belchica Koninkrijk België Royaume de Belgique Königreich Belgien
En tiempos d'aconquiesta romana de Galia se documenta enDe Bello Gallico deChulio César lo etnonimoBelgae yGallia Belgica como denominación d'a tierra habitada por este conchunto de pueblos celtas a la dreita d'orío Marne.Gallia Belgica continó estando o nombre d'una provincia romana en tiempos d'Augusto, que se reorganizó baixo o mandato deDomicián, qui la dividió en tres partidas:Gallia Belgica (la sola que conservó lo nombre),Germania Superior yGermania Inferior. La segunda Galia Belchica fue dividida dimpués enBelgica Prima yBelgica Secunda, estando toponimos creyaus con un adchectivo terminau en-ica. Estas denominacions cayoron en desuso y cuasi desapareixioron de tot en asprimeras invasions barbaras, cuan osfrancos s'apoderoron d'o territorio de l'actual Belchica (que se situa en aGermania Inferior y enBelgica Secunda). No quedó que uns eruditos (sobre tot clerigos), que feban servir o toponimo Belchica por escrito.
Cuan en a segunda mitat d'osieglo IX dimpués d'a muerte deCarlos Magno se produció la escisión de l'Imperio Carolinchio se creyó la entidat territorial deLotarinchia. Enlatín medieval os clerigos teneban o costumbre d'emplegar os antigos nombres latinos de tiempos imperials y aplicoron a palabraBelgica pa nombrar o reino deLotario II. Manimenos a desaparición d'este reino en osieglo XII fizo desapareixer as denominacions deBelgae,Belgica yGallia Bélgica en o vocabulario politico d'olatín medieval.
Dende aEdat Meya tardana dica losieglo XVII larechión historica d'os "Países Baixos" (mes gran que l'actualBenelux), yera calificada deBelgica en documentos redactaus en latín, a partir d'o nombre d'as dos provincias romanas de Galia Belchica, centradas en as ciudaz deTrèves y deRems. Baixo lo duque de Borgonya,Felipe lo Bueno, unificador d'as provincias d'o que se conoixe como "Países Baixos borgonyons" apareixe a denominación deLeo Belgicus, que significa "León Belga", la silueta d'un león cubrindo en os mapas a forma cheografica d'as posesions borgonyonas. Ye alavez cuan apareixen termins comoBelgium yBelgia. En a "Cronica de Espaynna" deGarcía de Eugui se puede veyer escrito enromanz navarroBelchia:
Jtem enel iij ayño jmbiomaximjno a toracio ababona con grant huest de Romanos por goardar la mar debelchia & dearmorico con toda la Ribera dela mar ocçeana.
Belchica comparte buegas conFrancia (620 km),Alemanya (167 km),Luxemburgo (148 km) y osPaíses Baixos (450 km). A superficie total, incluyida l'aria d'augua, ye de 30.689 km2. Antis de 2018, se creyeba que l'aria total yera de 30.528 km2. Manimenos, cuan se midioron as estatisticas d'o país en2018, se fazió servir un nuevo metodo de calculo. A diferencia d'os calculos anteriors, iste incluyó l'aria dende a costa dica a linea de baixamar, revelando asinas que lo país ye 160 km2 mas gran en superficie d'o que se pensaba d'antis mas.[3] Nomás a superficie terrestre ye de 30 278 km2. Se troba entre as latituz 49 ° 30 ' y 51 ° 30 ' N, y as longarias 2 ° 33 ' y 6 ° 24 ' E.
Belchica tien tres rechions cheograficas prencipals: a plana costera en o nord-ueste, o saso central perteneixen a la cuenca anglo-belga, y as tierras altas d'as Ardenas en o sud-este dica lo cinto orochenico de Hercinia. A cuenca de París alcanza una chicota cuatrena aria en l'extremo sud de Belchica, a Lorena belga.
A plana costera ye formada sobretot per dunas d'arena ypólders. Mas enta l'interior se troba un paisache suau, que s'eleva poquet a poquet, regau per numbrosos cursos d'augua, con vals fertils y a plana arenosa d'o nord-este deCampine (Kempen). Os pueyos y sasos boscosos d'as Ardenas son mas escarpaus y rocosos con espelungas y chicoz congostos. Extendendo-se enta l'ueste en Francia, ista aria ye connectada enta l'este con l'Eifel enAlemanya per o saso de High Fens, en a cualaSignal de Botrange forma o puesto mas alto d'o país con 694 m.[4]
Lo clima ye templau maritimo con precipitacions significativas en totas as estacions, como a mayor parti d'o nord-ueste d'Europa.[5] A temperatura promeyo ye mas baixa de chinero a 3 °C (37,4 °F) y mas alta de chulio a 18 °C. A precipitación meya per mes vareya entre 54 mm pa febrero y abril, a 78 mm pa chulio. Os promedios d'os anyos 2000 a 2006 amuestran temperaturas diarias minimas de 7 °C y maximas de 14 °C y precipitacions mensuals de 74 mm; istos son arredol de 1 °C y cuasi 10 milímetros per dencima d'as valors normals d'o sieglo pasau, respectivament.[6]
Belchica tien tres idiomas oficials:neerlandés,francés yalemán. Tamién se charran cuantos idiomas minoritarios no oficials.[7] Como no existe un censo, no i hai datos estatisticos oficials sobre a distribución u l'emplego d'os tres idiomas oficials de Belchica u os suyos dialectos.[8] Manimenos, cuantos criterios, incluyiu l'idioma(s) d'o pais, a educación u a condición de segundo idioma d'os naixius en l'extranchero, pueden proporcionar cifras sucheridas. S'estima que lo 60 % d'a población belga son fabladors nativos deneerlandés (a ormino denominau flamenco), y o 40 % d'a población fablafrancés de forma nativa. Os belgas francofonos a ormino se denominanvalons, encara que os francofonos enBruselas no son valons.
S'estima que o numero total de fabladors nativos deneerlandés ye d'arredol de 6,23 millons, concentraus en a rechión d'o norte deFlandres, mientres que os fabladors nativos defrancés puyan a 3,32 millons enValonia y un estimau de 870.000 (u lo 85 %) en a rechión oficialment bilingüe deBruselas. AComunidat de fabla alemana ye formada per 73.000 personas en l'este d'a Rechión Valona; astí, uns 10.000 alemans y 60.000 belgas charranalemán.
Tanto lo neerlandés belga como o francés belga tienen chicotas diferencias en o vocabulario y os matices semanticos d'as variedaz que se charran respectivament en osPaíses Baixos yFrancia.
Moules-frites ye considerau lo plato nacional de Belchica.
A cocina belga ye muit variada con variacions rechionals significativas, a lo mesmo tiempo refleixa as cocinas d'os vecinsFrancia,Alemanya y osPaíses Baixos. A vegadas se diz que a birolla belga se sirve en a cantidat d'a cocina alemana pero con a calidat d'a birolla francesa.[9] Difuera d'o país, Belchica ye millor conoixida per o suyochicolate,gofres,trunfas fritas ybiera.[10]
Encara que Belchica tien muitos platos nacionals distintivos, muitas birollas populars internacionalment como ashamburguesas y os espaguetis a la bolonyesa tamién son populars en Belchica, y a mayor parti d'o que minchan os belgas tamién se mincha en os países vecins. Per tanto, "cocina belga" por un regular se refiere a platos d'orichen belga, u aquels consideraus tipicament belgas.
A cocina belga tradicionalment valora os ingredients rechionals y de temporada. Os ingredients tipicos d'os platos belgas incluyen trunfas, porros, camarons grisos, espargos blancos, endivias belgas y biera local, amás d'as birollas basicas europeas comunas como carne, queso y manteca. Os belgas gosan minchar cuatro birollas per día, con un desayuno liuchero, un almuerzo meyano, un refricherio y una cena abundant.
Belchica tien una gran cantidat de platos y productos que son locals d'un aria especifica. Os eixemplos incluyenwaterzooi deGant,galleta couque d'a ciudat deDinant ytarte au riz deVerviers. Si bien se reconoixe l'orichen local, a mayoría d'istos platos se desfrutan en tota Belchica.
↑(de)Das aktuelle Buch der Allgemeinbildung. 550.000 Daten und Fakten. 10.000 Einzelthemen, Bertelsmann Lexikon Institut,2003,ISBN 3-577-13530-1, p. 612 - 675
↑(en) Peel, Murray C.; Finlayson, Bryan L. & McMahon, T. A. (2007). "Updated world map of the Köppen–Geiger climate classification". Hydrology and Earth System Ciences. 11 (5): 1633–1644. Bibcode:2007HESS...11.1633P. doi:10.5194/hess-11-1633-2007. ISSN 1027-5606
↑(nl) "Kerncijfers 2006 – Statistisch overzicht van België". Belgian Federal Government Service (ministry) of Economy—Directorate-general Statistics Belgium. pp. 9–10.
↑(en) Lewis, M. Paul, ed. (2009).Languages of Belgium. Ethnologue: Languages of the World (sixteenth ed.). Dallas, Texas, U.S.A.: SIL International. pp. 1, 248.ISBN 978-1-55671-216-6.
↑(en) de Witte, Bruno (1996). Rainey, Anson F. (ed.). "Surviving in Babel? Language rights and European integration". Canaanite in the Amarna Tablets. 1. Brill. p. 122.ISBN 978-90-04-10521-8.
↑(en)Michael Jackson's Great Beers of Belgium, Michael Jackson,ISBN 0-7624-0403-5
↑(en) Waerebeek, Ruth; Robbins, Maria (1996).Everybody Eats Well in Belgium Cookbook. Workman Publishing.ISBN 978-1-56305-411-2.