Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Ir al contenido
BiquipediaA enciclopedia libre
Mirar

Basco labortán

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Basco navarro-labortán
Nafar-lapurtera

O dialecto navarro-labortán
Localización cheografica
Estau{{{estau}}}
País{{{país}}}
Rechión{{{rechión}}}
Parlau enLabort
Ultrapuertos
Navarra
Lugars principals
Estatus
Atras denominacions{{{atras denominacions}}}
Charradors
Oficial enNo ye oficial
Reconoixiu en{{{reconoixiu}}}
Regulau porEuskaltzaindia
VitalidatMeya
Literatura
Escritors principalsMaterre,Joanes Etxeberri Ziburukoa,Pedro Axular
Rasgos dialectals
{{{familia1}}}
ISO 639-1{{{iso1}}}
ISO 639-2{{{iso2}}}
ISO 639-3{{{iso3}}}
SIL{{{sil}}}

Olabortán unavarro-labortán ye undialecto de l'idioma basco que se charra enLabort yUltrapuertos u Baixa Navarra, amás d'as localidaznavarras d'Urdazubi,Zugarramurdi yLa Val de Carlos (Luzaide).

O basco parlato en aval d'o Baztan y aval d'Ezcua ye un dialecto puent entredialecto alto navarro y iste dialecto navarro-labortán, ya que as dos vals son mugants y han tenito a o largo d'os sieglos gran relacion social, cultural y linguistica con Labort y Ultrapuertos.

Importancia en o naiximiento d'a literatura basca impresa

[editar |modificar o codigo]

Se tracta d'o dialecto con mayor u mas luenga tradicion literaria d'iste idioma, ya que as primeras obras impresas en idioma basco en osieglo XVI fuoron escritas en dialecto navarro-labortán, entre ellasLinguae basconum primitiae (Bordeus,1545). Os grans escritores en idioma basco d'aquel sieglo tambien yeran parladors d'iste dialecto,Iparralde estió a cuna d'a literatura basca, bien porque en aquella zona y por ixas envueltas oprotestantismo yera a relichión predominant (relichión que empentaba a Reforma y as literaturas escritas en as luengas vernaclas, en contraposicion a ocatolicismo d'Hegoalde que empentaba l'uso d'olatín), u bien porque astí encara se mantenió a parti d'oReino de Navarra independient (dica a suya union con oReino de Francia en l'anyo1620), en a que s'empentó a literatura escrita en idioma basco.

Iste dialecto debito a o suyo prestichio literario, y chunto con odialecto guipuzcuán y odialecto alto-navarro, tenió tamién gran importancia en estar preso como base ta que en1968 se creyara oeuskara batua u basco unificato (basco estándard) emplegato en l'actualidat por toz oseuskaldunes u bascoparlants, tanto en l'ambito oficial, formal, cultural, lechislativo, literario u academico.

Tipos

[editar |modificar o codigo]

Subdialectos hue lo día

[editar |modificar o codigo]

   Dialecto labortán hue lo día

Tradicionalment, o dialecto labortán y odialecto baixo-navarro s'han clasificado por separado, pero seguntesKoldo Zuazo, hue lo día forman un solo dialecto dividito en tres subdialectos:

  1. Labortán occidental: En l'interior deLabort, en as localidaz d'Ahetze,Senpere,Ainhoa ySare, y en as localidaz deZugarramurdi yUrdazubi enNavarra.
  2. Labortán central: En a comarca deLapurdi Ekialdea de Labort, y enUltrapuertos en a localidat deLekuine y ocantón de Montanya Basca.
  3. Labortán oriental: En Ultrapuertos en as comarcas deTierra d'Arberoa,Tierra d'Ostavals yTierra de Cisa, y enNavarra a localidat deLuzaide.

Vocabulario comparato

[editar |modificar o codigo]
Bellas particularidaz lingüisticas d'o labortán
Labortán (Urdazubi/Zugarramurdi)Baix-navarro (Luzaide)Euskara batuaAragonés
AalkeaAhalgiaLotsaVergüenya
IleaBilua/iliaIleaPelo
Begarria/bearriaBeharriaBelarriaOrella
Lanoa/lainoaLanhoaLainoaBoira
Ordua/orenaOrenaOrduaHora
Bortz/borstBostBostCinco
Lauetanogoi/lauogoiLauetanogoiLaurogeiUeitanta
Ongi etorriOntsa jinOngi etorriBienplegato

Subdialectos puent

[editar |modificar o codigo]

Seguntes Zuazo, as parlas u subdialectos puent de l'ueste a o largo d'aCosta de Labort, prencipian dendeHendaia dicaBidart, y por l'interior en as localidaz d'Azkaine,Arbona,Basusarri yArrangoitze, y por l'este en as comarcas deTierra de Mixa (Ultrapuertos) yPettarra (l'ueste deSola).

Historicament, encara que estando en menor mida (y cada vegata encara menos), enGuipuzcua o basco d'as comarcas d'Oarsoalde yBidasoaldea contiene caracteristicas d'o dialecto labotán, mas que mas por o contacto cultural y linguistico d'as dos marguins d'oBidasoa, asinas como por a influencia que tenió a o menos dica osieglo XVI o dialecto labotán en ixa zona d'o nord-este deGuipuzcua.[1]

Vinclos externos

[editar |modificar o codigo]

Referencias

[editar |modificar o codigo]
  1. Koldo Zuazo (1997): «Oiartzungo hizkeraren kokagunea», inFontes linguae basconum: Studia et documenta, 76. zenbakia, 397-426. orrialdeak.


Dialectos d'obasco
Alto Navarro |Baixo Navarro |Bizcaíno |Estándard |Guipuzcuán |Labortán |Roncalés |Soletán
Control d'autoridaz
Obteniu de "https://an.wikipedia.org/w/index.php?title=Basco_labortán&oldid=2335954"
Categorías:
Categoría amagada:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp