Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Mancomunidat d'Australia Commonwealth of Australia
Australia lieva habitata dende fa 42.000 dica 48.000 anyadas, cuan os antipasatos d'os aboríchents autralians bi plegoron dende o sud-este d'Asia. A tierra no fue descubierta per oseuropeus dica osieglo XVII, cuan fue divisata y visitata per cuatre expedicions europeas (neerlandeses ybritanicas).
OReino Uniu, per medio d'o capitánJames Cook recorrió y cartografió a costa oriental, que baltizó comoNueva Gales d'o Sud y reclamando ista y os tercios orientals d'o continent en1770 pa Reino Uniu. Os primers colonos establidos fundoron enNueva Galas d'o Sud una colonia penal britanica o26 de chinero de1788. A resta d'os territorios d'Australia fuoron reclamatos per o Reino Uniu en1829. A mayor parti d'os estaus, que mes tardi se unioron ta formar l'actual Australia, no yeran colonias penals.
L'1 de chinero de1901 s'estableix a Mancomunidat d'Australia como dominio de l'Imperio Britanico. Dende allora Australia estió independient, encara que o zaguer vinclo legal con o Reino Uniu no se crebó dica1986. Australia ye unamonarquía constitucional, conCarlos III d'o Reino Uniu reinando como "Rei d'Australia". En1999 se fació unreferendum ta cambiar aConstitución y fer convertir-se Australia en unarepublica, con un president esleito que substituyese a o rei como chefe d'estau, pero se refusón istas reformas.
Australia tien numerosos territorios menors como o Territorio d'a Badía de Jervis, en Nueva Galas d'o Sud, administrato comobase naval ypuerto maritimo d'a capital.Cuantos territorios externos son habitatos:
A Mancomunidat d'Australia ye unamonarquía constitucional: O rei d'Australia, yeCarlos III d'o Reino Uniu y tamién o chefe oficial d'o Estau, estando representau per unGubernador Cheneral. Practicament, a función d'a Corona (y per tanto d'o Gubernador Cheneral) ye prou cerimonial. Opoder executivo, en teoría representato per a Corona, ye exercito per un gabinet menato per oprimer ministro. O primer ministro tamién gosa estar o chefe d'o partiu con mayoría en aCambra de Representants d'Australia, cambra baixa (dan 150 escanyos) d'unParlamento bicameral. A cambra alta (76 escanyos) ye oSenau d'Australia, en a cual cada estau ye representato per doce senadors, independienment d'os habitants u os territorios que tienga cada estau. Cada tres anyadas se celebran eleccions, a ormino con a metat d'o Senau esviellato.
Australia comprende o 90 % d'Oceanía y a mayor parti d'o territorio son zonasdeserticas u semideserticas. O 40 % d'asuperficie ye formata perdunas d'arena. Només que os cantos sudoccidental y sudoriental tienen unclima temperato y espleitan un terreno moderatament fértil. A parti norte d'o estau tiene unclima tropical.
Australia se puede subdividir en tres rechions: o canto oriental do son osAlpes australianos y a gran catena trestalladera, l'occident do bi'n ha de mesetas y bellas zonas deserticas, y o centro do ye olaco Eire, o mes gran d'o país. Tamién fa parte d'Australia a isla deTasmania, d'a cual la desepara oestreito de Bass.
L'amplismoarrecife d'aGran Barrera (Great Barrier Reef enanglés) ye a mayor barrera decoral d'o mundo y s'extiende amán d'a costa nord-este. L'Uluru u aPenya d'Ayers, situada en Australia central, ye o mayormonolito d'o mundo, con unas dimensions de mas de 348 metros d'alto, 9 kilometros de contorno y 2,5 kilometros baixo tierra.
Encara que siga una isla desertica y semiarida, en Australia no'n mancan d'habitats diversificatos ta acullir-bi-ne d'especies animals y vechetals. Per a gran edat d'o continent, os climas tan variables seguntes as estacions y o aislamiento cheografico larguismo, han puesto desarrollar-se-bi una fauna y flora peculiars. As especies animals mes conoixitas son: afoca, okoala, oemú, l'ornitorrinco, oguombat y oequidna, que tanto ficacio clamón ta os primers exploradors europeus. Manimenoscaballos,uellas,vacas,gatos yconiellos bi estiorón introducius d'o continent europeu recientment. Australia poseye dos millons de cabezas de ganatoovín.
Australia ye unaeconomía prospera de mena occidental, con unarenta per cápita a livel parellano con as economías europeas mas desenvueltas. En as zagueras anyadas Australia ha concarato una crisi con un creiximiento cerenyo. A creixient producción en a economía domestica frenó as perduas, y a confianza d'as interpresas y consumidors romanió fuerte. O enfasis australiano ta as reformas ha estau atro d'os elementos d'a suya fuerza economica.
Creiximiento d'a población en1961 (en mils de personas).
Cuasi toz os australianos tienen orichen en os inmigrants d'os sieglosXIX yXX, principalment d'oReino Uniu yIrlanda (angleses,irlandeses,escoceses,galeses), y dimpuesas tamiénitalianos,griegos,espanyols yportugueses, y mes recientment de nacionsasiaticas. Os descendients d'os habitants orichinals, osaboríchens australianos, constituyen o 2,2 % d'a población (seguntes o censo de 2001). Como atras nacions desarrollatas, a población australiana envelleixe, con mes de pensionistas que de personas en edat laboral.
En Australia se charraanglés, encara que cualques comunidaz aboríchents han guardato as suyas luengas, y un numero prou gran d'inmigrants de primera y segunda cheneración ye bilingüe. Tres de cada cuatre australianos se declarancristianos, principalmentcatolicos uanglicanos. Tamién se practican atras relichions.
Lo esporte, tiene un papel important en a cultura australiana, amás d'estar emparau per un clima calido que afavoreix las actividaz a l'aire libre y que la mayoría d'australianos vive en zonas costeras, convertindo a laplacha en un puesto de recreo habitual y en una parte d'a identidat d'o país.
Cuasi un cuarto d'os australianos de mas de 15 anyos d'edat participa regularment en actividaz esportivas organizadas.
D'entre las suyas instalacions esportivas cal destacar un centro d'alto rendimiento, l'Instituto Australiano d'o Esporte, d'o cual han saliu gran parte d'os esportistas d'alto livel d'o país, y que ye considerau como un d'os centros d'alto rendimiento esportivo mas importants d'o mundo.
D'entre os grans estadios destaca oMelbourne Cricket Ground, un d'os estadios multiusos mas grans d'o mundo utilizau prencipalment ta partius de críquet, fútbol, fútbol australiano y rugby, a mas de conciertos y estar lo estadio olimpico en osChuegos Olimpicos de 1956.
.svg)
.svg)
