Iste articlo ye en proceso de cambio enta laortografía oficial de Biquipedia (laOrtografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Se'n conoixe mes de 9.700especies en tot lo mundo, cuaternadas en 29órdens, cadaguna d'estas subdividita enfamilias (bellas 165) y cada familia subpartita encheneros (arredol d'os 2.000). A diversidat d'as aus ye bien gran, y s'han puesto adaptar ta una gran cantidat d'ambients. Ixo ya el demostróDarwin dimpués que fayó os suyos estudios sobre ospinzanos d'asIslas Galapagos. Ye asinas como se son tornatos osvertebratos terrestres mes abundants.
As aus mes antigas conoixitas son osArchaeopterix, animals chicoz con trazas de l'esqueleto bien primitivas yreptilianas. Huei s'ha quiesto considerar que las aus derivan dedinosauros chicoz conplumas, carnivoros, que talment yeban ya ta part d'alavez capables de fer volitos curtos. Esto ye refirmato per a troballa de cualques fosils dedromaeosauridos, como osmicrorraptors, que ya teneban alas. Manimenos, que amaneixese plumas en os dinosauros no estió pas una adaptación ta volar, sino que, probablement, estió una traza d'amillorar a suyahomeotermia (conservación d'a calor corporal), pos cal pensar que huei s'ha quiesto demostrar que ixes tipos de dinosauros teneban mayoritariament a sangre calient. Tamién puet estar que fesen servir as plumas que yeban en as estremidaz anteriors ta encorralar as presas mes chicotas. A estructura actual d'as plumas como formadoras d'a superficie d'asalas se fayó bien luego, habe ya mes de 150 millons d'anyos, y fayó puesto dimpués ta la variedat d'aus que existe huei, meyando-be laevolución diverchent.
Ahipotesi que diz que as aus no son descenditas d'os dinosauros, sino d'altros tipos de reptils ditostecodontos, ye descartada de tot, anque habe 30 anyos encara yeba la mes refirmata. S'ha trobato a-saber-los dinosauros no avians que teneban protoplumas similars apelos (Sinosauropterix,Dilong,Beipiasaurus'', etc) y tamién con plumas autenticas bien desarrollatas (Sinornitosaurus,microrraptors,Caudipterix,Velocirraptor[1][2], etc), amés de bellas aus con caracteristicas inconfundibles d'os dinosauros (Confuciusornis,Archaeopterix, etc.). Cuan s'ha feito platero que las aus yeban d'orichen dinosauriano, s'han habito a clasificar filocheneticament dintro d'o grupo Maniraptora, y alavez dintro de Tetanurae, Theropoda,Dinosauria,Reptilia, etcetera.
A primera clasificación cientifica d'as aus la fayoronFrancis Willughby yJohn Ray en o suyo libroOrnithologiae, publicato en o1676.[3]Carolus Linnaeus modificó la fayena que heban feita en 1758 ta creyar a clasificación taxonomica que encara s'emplega huei.[4]
As aus son categorizatas como unaclase con o nombrelatín d'Aves dillá d'a primerataxonomía deLinneu. En Taxonomía Filochenetica, as aus s'encuadran en o clado d'os Theropoda (dinosauros carnivoros bipedos).[5] As aus y osCrocodylia, en chunto son o zaguer grupo de supervividors d'o cladoArchosauria. Filocheneticament, as aus gosan de definir-se como as descendients d'un ancestro común, o cual se postula que estióArchaeopterix lithographica,[6] dimpués que no se'n ha puesto conoixer d'altro.Archaeopterix, que fayó parte d'a fauna d'oChurasico tardano (d'entre 155 y 150 millons d'anyos habe), ye l'animal mes antigo que se conoix que encara se l'ha puesto decir au. Belaltros pensadors han clasificato comoAves només que aquellas que fuesen mes como las modernas, excluindo-be a mes gran parte d'as aus que no se conoixen sique per os fosils,[7] parcialment tamién ta privar que bi heseincertezas sobre d'a colocación de l'Archaeopterix en relación con os animals tradicionalment ditos dinosauros teropodos.[8]
Ta clasificar-las, as aus se dividen tradicionalment en tres subclases:Archaeornithes,Enantiornithes yNeornithes. As primeras, primitivas aus que as suyas vertebras en a coda no s'han fusionato, treito d'as zagueras que son as solas supervividoras, con as vertebras d'a coda fusionatas.
↑Livezey, Bradley C. &Zusi, Richard L. (2007): Higher-order phylogeny of modern birds (Theropoda, Aves: Neornithes) based on comparative anatomy. II. Analysis and discussion. Zoological Journal of the Linnean Society 149 (1), 1–95. DOI:10.1111/j.1096-3642.2006.00293.x
